Na de aanslag dit weekend in Solingen, waarbij een Syrische man drie mensen doodde met een mes, wordt in Duitsland verhit gedebatteerd over verscherping van het migratiebeleid. Deelstaatverkiezingen in Thüringen en Saksen komende zondag verhogen de druk op politici om snel met geloofwaardige antwoorden te komen op de vraag hoe zulke aanslagen te voorkomen zijn. Eén van die antwoorden is strenger wapenbeleid, waaronder een gepland verbod op messen in de publieke ruimte met een lemmet langer dan zes centimeter. Maar bovenal wordt het antwoord gezocht in minder open grenzen.
CDU-voorzitter en oppositieleider Friedrich Merz trok dinsdag het initiatief naar zich toe. Bij een ontbijt met kanselier Olaf Scholz (SPD), zo vertelde hij ’s middags bij een persconferentie, stelde hij aan Scholz voor om als de twee grootste partijen in de Bondsdag samen op te trekken om „illegale immigratie” een halt toe te roepen. Daarmee stelde Merz dus voor om Scholz’ coalitiepartners, FDP en Groenen, buiten spel te zetten en in plaats daarvan als CDU mee te regeren op het thema migratie.
Onderdeel van Merz’ voorstel is om de Dublinverordening zo streng te handhaven dat asielaanvragers meteen bij de Duitse grens geweigerd kunnen worden als ze via een ander EU-land naar Duitsland reisden. Volgens de Dublin-afspraken kan een vluchteling alleen asiel aanvragen in het EU-land waar hij als eerste aankomt. Afwijzen bij de grens gaat nog een stap verder. Als een dergelijke onmiddellijke afwijzing niet verenigbaar is met het Europees recht, moet Duitsland maar een asielcrisis uitroepen, aldus Merz, verwijzend naar een aan inflatie onderhevige term. Dat zou betekenen dat Duitsland het EU-recht opschort en zijn eigen regels bepaalt.
Afghanistan en Syrië
Een ander punt van Merz is dat uitgeprocedeerde asielaanvragers niet langer een maandelijkse uitkering zouden moeten krijgen. Ook wilde Merz een „opnamestop” voor iedereen afkomstig uit Syrië en Afghanistan – later zwakte Merz die eis af, en zei hij dat maar weinig mensen uit Afghanistan en Syrië politiek vervolgd worden en dus maar weinigen aanspraak kunnen maken op asiel.
CDU’er Merz ziet zichzelf al 25 jaar als concurrent van voormalig bondskanselier Angela Merkel, en staat voor een beduidend rechts-conservatievere koers van de christendemocraten dan die onder Merkel. Merz’ ferme taal zal bovendien zijn ingegeven door de verkiezingen op zondag, waar zijn CDU moet concurreren met de rechts-radicale Alternative für Deutschland (AfD). AfD-voorzitter Alice Weidel eist dat de grenzen voor „minstens vijf jaar” op slot gaan. In zowel Thüringen als in Saksen ligt de AfD in de peilingen aan kop.
Kanselier Scholz reageerde tot nu toe afwachtend maar niet afwijzend op Merz’ voorstel. Wel benadrukte Scholz dat het „individuele recht op asiel” blijft bestaan, en dat niet zomaar de grenzen voor iedereen gesloten zullen worden.
Lees ook
Christen-democraten in Saksen proberen opmars van radicaal-rechts te stoppen met populisme
De Groenen zeiden open te zijn voor samenwerking, maar bekritiseerden de voorstellen van Merz. Volgens Groenen-Bondsdaglid Irene Mihalic „stookt” Merz in plaats van verantwoordelijkheid te nemen. De toon van Merz is volgens Mihalic koren op de molen van „de extremistische vijanden van onze democratische rechtsstaat”. Mihalic verwacht „constructieve voorstellen, die met de grondwet en met mensenrechten te verenigen zijn”.
Christian Lindner, minister van Financiën en voorzitter van de liberale FDP, zei in tabloid Bild ook open te staan voor samenwerking om een „nieuw realisme inzake migratie” te verwezenlijken. De FDP wil, net als Merz, al langer de uitkeringen aan uitgeprocedeerde asielaanvragers stopzetten. Eerder bleek dat plan juridisch niet mogelijk. Als alternatief zouden mensen in opvangcentra een ‘betaalkaart’ moeten krijgen in plaats van cash, een soort pinpas waarmee alleen op bepaalde plekken kan worden betaald en waarmee bijvoorbeeld geen geld naar het land van herkomst kan worden overgemaakt. Een paar gemeentes hebben de kaart al ingevoerd. Critici vinden het een bevoogdend concept, en ook juridisch is de overstap van cash naar betaalkaart naar het oordeel van een aantal rechtbanken niet correct verlopen.
Uitzettingsprocedures
Woensdag kondigde Scholz aan in overleg met de deelstaten, de verantwoordelijke ministers en de CDU verder te zullen praten over de maatregelen die na Solingen genomen moeten worden, waaronder het „verscherpen van het wapenrecht, maatregelen tegen gewelddadig islamisme en veranderingen van het verblijfsrecht, vooral om uitzettingsprocedures te vereenvoudigen”. Voor Scholz is een scherpere toon over migratie niets nieuws: in het najaar van 2023 baarde hij al opzien met de uitspraak dat Duitsland „grootscheeps moet uitzetten”.
De man die ervan verdacht wordt de aanslag in Solingen te hebben gepleegd was sinds december 2022 in Duitsland en had moeten worden uitgezet omdat hij via Bulgarije de EU binnen was gekomen. In juni van 2023 zou hij worden teruggestuurd naar Bulgarije, maar werd hij door de instanties niet aangetroffen in het opvangcentrum waar hij woonde. Later verstreek de termijn voor de uitzetting.
Volgens een statistiek van de Duitse immigratiedienst zijn in de eerste helft van dit jaar 43.000 Duitse verzoeken ingediend bij andere EU-landen om mensen terug te nemen omdat ze in dat land binnenkwamen. Daarvan zijn 25.000 door de andere landen goedgekeurd. Slechts 3.500 keer werd een aanvrager ook teruggestuurd. In totaal werden in de eerste helft van dit jaar 9.500 mensen uitgezet. Dat is iets meer dan vorig jaar in dezelfde periode, toen ging het om 7.900 mensen.