Stadionfakkels, vuurwerk, honkbalknuppels, boksbeugels en ijzeren staven. Het zijn niet de eerste voorwerpen waar je aan denkt bij een demonstratie na een vreselijke moord op een tiener. Maar dit weekend was het wel waar tachtig extreemrechtse activisten mee kwamen aanzetten in Romans-sur-Isère.
De uit alle hoeken van Frankrijk afkomstige rechts-extremisten reisden zaterdagavond naar het provinciestadje in de Drôme. Niet om de een week daarvoor vermoorde Thomas (16) te herdenken – de tiener werd tijdens een even gruwelijke als absurde aanval op een dorpsfeest in het nabijgelegen Crépol doodgestoken. Maar om de confrontatie te zoeken met buurtgenoten van de negen verdachten van de moord – voor de rechts-extremisten waren zij een doelwit vanwege hun niet-westerse migratieachtergrond.
Het leidde tot een chaotisch weekend in het stadje dat 33.000 inwoners telt. Zaterdagavond en in mindere mate zondagmiddag trokken de rechts-extremisten al schreeuwend, met knuppels zwaaiend en vuurwerk afstekend door de buitenwijk waar een deel van de verdachten vandaan komt. Ze riepen leuzen als „Frankrijk voor de Fransen” en „islam uit Europa” en gooiden stenen en vuurwerk naar de oproerpolitie. Vijf agenten raakten gewond. Een inwoner van de buitenwijk viel een deelnemer aan – de deelnemer ligt maandag nog steeds in het ziekenhuis. 24 mensen zijn opgepakt, van wie de meesten bij de extreemrechtse groep hoorden. Ze zijn tussen de 20 en 25 jaar oud.
Lees ook
Franse neonazi droomde van aanslag die verwoestender moest worden dan de Bataclan
Opgehitst door radicaalrechts
Het idee voor de oproer kwam volgens Franse media van Division Martel, een relatief nieuwe extreemrechtse jongerenclub uit Parijs die volgens het Franse blad Libération een ideologie aanhangt die „gaat van neofascisme tot neonazisme” en zich als doel heeft gesteld „politiek te bedrijven met [hun] vuisten”. Via sociale media riepen zij geestverwanten op naar Romans-sur-Isère te komen. Ook in andere steden, waaronder Parijs, waren extreemrechtse protesten in reactie op de dood van Thomas. In Valence – ten zuiden van Romans-sur-Isère – ontving een moskee zaterdag een dreigbrief met de tekst „een goede moslim is een dode moslim! Gerechtigheid voor Thomas!!!”. Enkele dagen eerder werd een moskee in Cherbourg beklad met anti-islamitische leuzen.
Het begon ermee dat na de aanval op het dorpsfeest een aanwezige getuigde dat de daders hadden geroepen dat ze waren gekomen om „blanken te doden”. Of dit echt zo was, is niet duidelijk; de politie gaat vooralsnog in elk geval niet uit van een racistisch motief. Maar de toon was gezet. Toen duidelijk werd dat de hoofdverdachte een Algerijnse naam heeft, ontspon een discussie over immigratie en de islam – inmiddels een bekend patroon na drama’s waarbij daders een migratieachtergrond hebben.
Radicaalrechtse opiniemakers en media stookten het vuurtje verder op. Oud-presidentskandidaat en polemist Éric Zemmour riep „de jeugd” op „te strijden voor [haar] toekomst”. Hij legde de link met een vorige moord: die op de 12-jarige Lola die vorig jaar in Parijs werd omgebracht door een Algerijnse vrouw met mentale problemen en een uitzettingsbevel op zak. „Gisteren Lola, vandaag Thomas, morgen jij?”
Lees ook
Marine Le Pen rukt op met radicaal-rechts programma onder ‘mantel van alledaagsheid’
RN wil zich presidentieel tonen
Intussen houdt het Rassemblement National zich op de achtergrond. Voorvrouw Marine Le Pen en partijvoorzitter Jordan Bardella hebben zich wel in felle bewoordingen uitgelaten over de moord op Thomas, maar over de protesten van dit weekend bleef het lang stil. Maandag nam Bardella afstand: „we reageren niet met geweld op geweld”, zei hij bij France 2. „Wij reageren niet (…) met strafexpedities, particuliere gerechtigheid of met wraakzuchtige slogans.” Deze reactie past in de strategie van RN om zich op te stellen als een ‘normale’ partij. Terwijl Le Pen het extremistische verleden van haar partij in de vergetelheid drukt, presenteert ze zich als betrouwbaar en presidentieel – met het oog op de verkiezingen van 2027.
In links Frankrijk heerst vooral angst dat de spanningen verder zullen toenemen. Linkse politici zeggen dat extreemrechtse groeperingen in Frankrijk hun gang kunnen gaan – kritiek die al langer klinkt omdat ook eerder demonstraties met een herkenbaar extreemrechts karakter niet verboden werden. Zo vraagt voorzitter van de Socialistische Partij Olivier Faure zich af hoe het kan dat extreemrechtse groeperingen niet ontbonden worden. „De fascisten krijgen zelfvertrouwen omdat ze zien dat er geen reactie is”, schrijft hij op X. „[Het is] extreemrechts zoals we haar kennen. De dood van Thomas als voorwendsel, racistische haat als motief, geweld als middel.”
