Aan de kant van de politie is op de A12 de frustratie te horen

De vrouwelijke sectiecommandant klinkt gefrustreerd. Het is half vijf ’s middags, zaterdag. Ze zegt tegen pelotonscommandant Cock: „Ik zie collega’s echt kijken van ‘wat de fuck ben ik aan het doen’. Ze willen het systeem frustreren, maar dat doen ze over de rug van ons.”

De politieagenten zien dat de klimaatdemonstranten die ze een uur eerder hebben aangehouden, hebben opgetild en afgevoerd, weer terugkeren naar de snelweg. Het OM heeft besloten niet tot vervolging over te gaan, nadat de rechter na een vorige demonstratie bepaalde dat een paar uur vrijheidsberoving voldoende straf was voor het blokkeren van de toegangsweg tot de A12.

Ze zegt: „En morgen moeten we weer.”

Dit is de andere kant van de blokkade van de Utrechtsebaan, waar Extinction Rebellion heeft aangekondigd elke dag te zullen staan totdat het kabinet heeft besloten een einde te maken aan fossiele subsidies. Dit is wat er áchter de linie van de mobiele eenheid gebeurt, achter het waterkanon.

NRC mocht een hele dag met de politie meekijken. Restricties waren er alleen op commandocentrum De Yp, waar niet alles gefotografeerd mocht worden, en als er gevoelige informatie werd gedeeld. Alles kon worden gevraagd. De politiemensen die op straat zijn gesproken worden uit veiligheidsoverwegingen alleen met hun voornaam geciteerd. De politie wil „transparant” zijn, zegt voorlichter Hilda Vijverberg. Laten zien „welke dilemma’s er zijn”.

Nevenfunctie

Even voor tienen staan er honderden agenten in de hal van De Yp. Flesjes water en lunchpakketten worden in de politiebussen geladen. Uit het hele land komen ze: een Amsterdams accent klinkt, een zachte g. Dit is een nevenfunctie – de rest van de week zijn ze wijkagent of rechercheur.

De demonstranten zeggen dat het niet nodig is, deze massale politie-inzet. Zij zijn toch geweldloos?

Maar praat met hoofd mobiliteit Remco Heijstee, zie zijn kaart, en hoor hem vertellen. Over openbare orde en veiligheid, dé taak van de politie. Over loopstromen van demonstranten, dwars over de trambaan. Als de trams stranden, dan stokt het Haagse openbaar vervoer. Over mogelijke drukte op Den Haag Centraal, waardoor treinen wellicht moeten worden tegengehouden, wat gevolgen heeft voor het treinverkeer in de rest van het land. Over strandgangers die mogelijk vast komen te zitten in hun auto, doordat het verkeer niet kan doorstromen.

In de hitte. Het zal meer dan 28 graden worden, en dat is een terugkerende zorg, de hele dag. Algemeen commandant Martine Dijkstra zal het meteen om half elf benoemen als de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden bijeenkomt op De Yp: „Den Haag krijgt behoorlijk wat voor de kiezen qua drukte en met deze temperaturen.”

Het eerste „informatiebeeld” wordt gegeven, elk uur zal er een soortgelijke briefing plaatsvinden. Het is dan nog rustig, maar het wordt „nogal een complexe dag”. De eerste groepjes – vingers genoemd door XR – verzamelen zich al, om twaalf uur zullen ze tegelijk de A12 proberen op te lopen. Op de camerabeelden in de meldkamer zie je de plukjes demonstranten, spandoeken in de rugzak, bikinibandjes onder de T-shirts.

Dijkstra wijst er op dat de politie er is om toe te zien dat „het demonstratierecht kan worden uitgeoefend”. Ze wenst iedereen „veel wijsheid” toe.

Driehoek

Een verdieping lager komt de driehoek bijeen: Dijkstra, politiechef Karin Krukkert, Tolga Koklu van de politie-eenheid Den Haag, hoofdofficier van justitie Margreet Fröberg, en burgemeester Jan van Zanen van Den Haag. Het zijn zíjn beslissingen die de politie vandaag opvolgt. Hij is het die heeft bepaald dat er niet op de A12 mag worden gedemonstreerd.

Ook bij hem klinkt frustratie. Van Zanen zegt: „Ik was geen ‘demonstrantenknuffelaar’ werd donderdag door XR gezegd. Nou, ik voel me wel een facilitator.” Meer dan 2.200 demonstraties waren er vorig jaar in Den Haag en „niet allemaal makkelijke” volgens hem.

Maar deze… De burgemeester worstelt met de methodes die „heel veel lichamen” inzetten en acties afkondigen die voor onbepaalde tijd zijn. Dat zegt hij ook over de inzet van „zwaar materieel” als trekkers. Van Zanen vindt dat het dan niet gaat om een demonstratie, maar om een dwangmiddel. Van hem mogen de klimaatdemonstranten op de Koekamp samenkomen, maar níét de snelweg blokkeren.

Dijkstra brieft hem. Ze vertelt dat het specialistische bijstandsteam USAR naar het aardbevingsgebied in Marokko gaat, die mensen kunnen dus niet worden ingezet op de A12. En de politie Midden-Nederland heeft een eigen kwestie, ook daardoor zijn er minder beschikbare politiemensen voor ‘Den Haag’.

Haar telefoon gaat. De politie wil de snelweg nú afzetten, het wordt al gevaarlijk voor mensen en verkeer. Het is tien voor twaalf. „Ja doen”, zegt Van Zanen.

Rond het Malieveld stroomt het dan vol. Een deel van de demonstranten loopt naar het podium op de Koekamp, voor de demonstratie die is aangevraagd en van de burgemeester mag plaatsvinden. Daar ziet het er uit als een festival. Een deel loopt door richting Utrechtsebaan, naar de niet-geoorloofde blokkade.

Demonstranten in roze hesjes zeggen: „Er zijn al drie waarschuwingen geweest, dus let op!” De politie hoeft maar één keer te waarschuwen, twee keer officieel te vorderen: „Attentie, attentie. Dit is de politie, u dient deze locatie onmiddellijk te verlaten. Zo niet, dan bestaat mogelijkheid dat u wordt aangehouden en kan er geweld tegen u worden gebruikt.”

Waterwerpers

Op de Utrechtsebaan wordt dat wel tien keer gezegd voor de waterwerpers rond één uur aan komen rijden en de eerste demonstranten worden natgespoten. Pelotonscommandant Cock zegt: „Dit is een doelgroep die het systeem wil belasten. Ze dienen bezwaarschriften in dat ze de vordering niet hoorden. Liever vorderen we heel uitbundig, dan voorkomen we klachten.”

Onder de demonstranten gaat er een groot gejuich op als het eerste water komt. Kleren gaan uit, bikini’s en zwembroeken zitten eronder. Achter de linie deelt Pieter, bij de politie belast met arbozaken, coldpacks uit. Die stoppen de politiemensen gretig in hun nek. Er wordt water uitgedeeld, nóg meer water. Fanta en cola. Nootjes om het zoutgehalte op peil te houden.

Pieter zegt: „Het is een krachtsinspanning, zeker om straks mensen te verplaatsen die niet willen lopen. Het oppakken van tien man valt mee, maar honderd…”

Lees ook: Marathonblokkade van Extinction Rebellion belooft dagelijkse confrontatie met politie te worden

Dat is de reden dat Bas, wijkagent uit Hollands Kroon, en Pieter iets hebben verzonnen: rollende brancards. In mei zijn ze getest bij een eerdere XR-blokkade. „Ze maken zichzelf tot dood gewicht, dat is loodzwaar. De ene is 60 kilo, de ander 140”, zegt Bas. Een XR-activist, vertelt hij, diende een klacht in bij de Arbeidsinspectie omdat de politie te zwaar tilwerk zou verrichten. „Nou, dit is de oplossing. Dat getrek aan demonstranten is ook niet lekker. Hier liggen ze vredig op.”

De aangehouden demonstranten zwaaien vanaf de brancards. Sommigen zitten er zelfs met drie man op. Anderen lopen, vaak gezellig kletsend met de agent die hen afvoert, naar een gereedstaande bus. Jonge mensen, een man met een opblaasband van een eenhoorn, oude mensen. De meesten lachen. Vanaf de berm worden ze toegejuicht door andere demonstranten: „You are not alone!”

Ontspannen

„Beide kanten weten dat dit gaat gebeuren”, zegt Marika, operationeel specialist uit Zeeuws-Vlaanderen. „Het mag ontspannen zijn.” Dat is wat de meeste politiemensen zeggen; soms staan ze tegenover een groep demonstranten die geweld gebruikt, met stenen gaat gooien. Dan treden de agenten op als ME’er, met helm, been- en armstukken en komen de wapenschilden tevoorschijn.

Niet dat er nu geen geweld wordt gebruikt. Rond vijf uur zetten agenten de wapenstok in. XR zegt op X (voorheen Twitter): „Wij verafschuwen het geweld dat hier wordt gebruikt tegen vreedzame demonstranten”. De politie zegt dat meermalen is gevraagd en gevorderd om te vertrekken, en dat de demonstranten „bewust” voor politiebussen gingen zitten.

Over het algemeen is de volgorde: waterspuiten, aanhouden, waterspuiten, aanhouden. Net zolang tot de snelweg om kwart voor zeven vrij is. Als allerlaatste hangt er nog een demonstrant in een lantarenpaal. Hij wordt met een hoogwerker weggeknipt.

Er zullen uiteindelijk zaterdag 2.400 aanhoudingen worden verricht. Hoeveel agenten er exact zijn ingezet, wil de politie niet zeggen. Ze spreken over honderden. Algemeen commandant Martine Dijkstra had het vrijdag over „duizenden politie-uren” voor de hele week.