âDe meeste mensen weten best dat groente en fruit gezond zijn. Maar als je steeds hoort wat mÃ³Ã©t, gaat het tegenstaanâ

Posted on October 19, 2023 by admin

Liever te dik in de kist, dan weer een feestje gemist. Ja, die carnavalskraker kent Tim van Meurs wel. „De boodschap is duidelijk”, zegt hij. „Waarom zou je de genoegens van het leven moeten missen omdat dat gezonder is? Mensen willen niet verteld worden wat ze moeten doen en laten.”

Tim van Meurs (31) promoveerde eind september als socioloog aan de Erasmus Universiteit op zijn proefschrift Geen trek in bemoeienis. Over hoe weerstand tegen instituties onder lageropgeleiden maakt dat deze groepen minder ontvankelijk zijn voor voedingsadvies. De woorden ‘lager’ en ‘hoger opgeleid’ gebruikt hij trouwens bewust, schrijft hij in een voetnoot. Alternatieven, zoals praktisch versus theoretisch opgeleid, dekken de lading niet, volgens Van Meurs, en doen geen recht aan de ondergeprivilegieerde positie van lageropgeleiden.

Tim van Meurs koos een andere songtekst als motto voor zijn proefschrift. You’ll never live like common people / you’ll never do whatever common people do, van de Britse band Pulp. „Dat gaat over de afstand van de elite tot de working class. Hoe sterk je ook probeert je in te leven, je staat er altijd buiten.” Mensen zijn Van Meurs’ eerste interesse, of beter gezegd sociale stratificatie: „Waarom doen bepaalde groepen dingen anders dan anderen?” Via een vrijgekomen promotieplek kwamen voeding en gezondheid erbij: waarom eten lageropgeleiden minder gezond en hebben interventies zoals voorlichting zo weinig effect? Het ligt aan een gebrek aan geld aan kennis, is vaak de verklaring. „Maar het is lang niet altijd een kwestie van onwetendheid. De meeste mensen weten best dat groente en fruit gezond zijn. Maar als je andere prioriteiten hebt en je hoort steeds wat je móét, gaat het tegenstaan.”

Goede bedoelingen

Die weerstand koppelt Van Meurs aan wat hij anti-institutionalisme noemt. Een begrip dat hij in zijn proefschrift op verschillende manieren definieert maar dat neerkomt op een algemene afkeer van instituties als de overheid, wetenschap en gezondheidszorg. „Ik heb gekeken naar wantrouwen in instituties. Maar ook naar anti-paternalisme, weerzin tegen bemoeienis. En of burgers de indruk hebben dat instituties goede bedoelingen hebben, die aansluiten bij hun eigen ideeën.”

De strategie van dit soort instituties, zegt hij, is om hun autoriteit te benadrukken, en om burgers met simpele taal aan te spreken. „Maar als je weet dat mensen zo weinig mogelijk te maken willen hebben met instituties, dan trek je mensen niet mee door te zeggen: de wetenschap heeft aangetoond dat… En simpele taal is al snel belerend. Als het Voedingscentrum tips geeft voor ‘slimme keuzes’, zeggen ze dan eigenlijk dat ik domme keuzes maak? Dat ik dom ben?”

Niet alleen wordt de boodschap dan als betuttelend gezien, die boodschap dóét ook iets met mensen. „Ze voelen zich gestigmatiseerd, miskend en niet vertegenwoordigd door deze instituties.”

Groene asperges

Het Voedingscentrum, dat als overheidsinstelling op wetenschap gebaseerde publieksvoorlichting geeft, is zo ongeveer de belichaming van die instituties. En kan het alleen al daarom moeilijk goed doen. Maar wat ook speelt: weten ze wel hoe gewone mensen leven? Van Meurs geeft als voorbeeld de tip om groene asperges te eten. „Als je groente wilt promoten en het eerste waaraan je denkt zijn groene asperges, dan zit je toch echt in een bubbel waar veel mensen niet in zitten. Begin eens met een sperzieboon! Als er maar één iemand in die vergadering had gezeten zónder hbo- of academische opleiding, waren die asperges er nooit doorgekomen.”

Hardere maatregelen, zoals een suikertaks of het verplichten van fabrikanten om suiker, zout en vet omlaag te brengen, zijn op korte termijn effectiever dan voorlichting, zegt Meurs, om het simpele feit dat niemand eromheen kan. „Maar ze kunnen het vertrouwen in de goede bedoelingen van instituties wel verkleinen, en daarmee ook de ontvankelijkheid voor informatie.” Met als gevolg een moeilijk te keren feedback loop, waarin afkeer van instituties en afkeer van interventies elkaar versterken. Of nog sterker: actief verzet tegen alles wat mensen voelen als een bedreiging van hun vrijheid. „Bijvoorbeeld iemand die tijdens de Week Zonder Vlees dubbel zoveel speklappen in de pan gooit en op Twitter zegt: zo compenseer ik iemand die geen vlees eet. Natuurlijk ontneemt zo’n campagne niemand de vrijheid om vlees te eten, maar er wordt een culturele norm opgelegd. Dat voelt bedreigend en kan zo’n boemerangeffect opleveren.”

Als wetenschapper ben je onderdeel van die gewantrouwde instituties, realiseerde Van Meurs zich tijdens zijn onderzoek. Hij beschrijft uitgebreid dat zijn interviews met lageropgeleiden in het gedrang kwamen toen de coronapandemie aanbrak. „Om het vertrouwen van mensen te winnen, wilde ik ze thuis interviewen – dat kon niet meer. Bovendien was anti-institutionalisme niet meer los te zien van de weerstand tegen coronamaatregelen. Opvallend was dat het ineens in alle lagen van de samenleving te zien was.”

Tim van Meurs is zelf opgegroeid in Hoogvliet. Aardappelen-groente-vlees. Hij was de eerste in zijn familie die naar de universiteit ging. „De universiteit – daar was ik niet. En de ongeschreven regels die voor anderen heel vanzelfsprekend waren, kende ik niet. Ik wil mezelf niet neerzetten als een working class hero, maar ik heb nog wel een paar tenen in dat leven, dat helpt denk ik om me in te leven in andere groepen.”

Vrouwelijke 17de-eeuwse kolonialist Maria van Aelst krijgt in toneelbewerking weinig verdieping

admin
November 18, 2024
0

Er is een meme die vaak opduikt in de context van Amerikaans imperialisme en oorlogszucht. Op de tekening zien we een man en een vrouw met een Arabische achtergrond, in een bergachtig gebied. In de lucht hangen drie vliegtuigen met de Amerikaanse vlag erop, die bommen boven het landschap loslaten. De man kijkt met een blik van verwondering naar boven en zegt: „They say the next ones will be sent by a woman!” De vrouw slaat haar ogen neer en antwoordt: „Really makes you feel like you’re part of history.”

Ik moest aan de satirische cartoon denken bij het zien van De mannen van Maria, de theaterbewerking van de gelijknamige roman van Anneloes Timmerije. De voorstelling is een initiatief van actrice Anna Drijver, die tevens de hoofdrol speelt, en werd aangekondigd met dezelfde heldhaftige publiciteitstekst als het boek: „Het waargebeurde verhaal van een vrouw die in een bikkelharde tijd zag wat haar mogelijkheden waren, haar eigen weg koos en deed wat geen enkele vrouw voor haar had gedaan.” Expres of per ongeluk word je als kijker zo op het verkeerde been gezet. Wat hoofdpersonage Maria van Aelst namelijk heeft ‘gedaan’ is, zo blijkt uit de voorstelling: in het begin van de zeventiende eeuw net zo’n gruwelijke kolonisator van het latere Indonesië worden als de mannen om haar heen.

**Anna Drijver** in de voorstelling ‘De mannen van Maria’.

Eenzijdig perspectief

Toneelschrijver Maxine Palit de Jongh traceert in haar bewerking hoe Van Aelst van slachtoffer van het patriarchale systeem zélf tot dader werd. Als meisje wordt ze naar ‘de Oost’ verscheept als ‘volksplanter’: ze wordt op een ‘meisjesmarkt’ geveild aan de hoogste bieder om Batavia met witte kinderen te kunnen bevolken. Als haar eerste echtgenoot overlijdt, zet ze via een zaakwaarnemer een eigen handel in sieraden op, en laat zich in haar huishouden ondersteunen door enkele tot slaaf gemaakte vrouwen. Haar gruwelijkste daden komen voort uit haar seksistische indoctrinatie: omdat haar is ingepeperd dat haar enige bestaansrecht als vrouw voortkomt uit haar rol als moeder, drijft haar kinderloosheid haar tot het ontvoeren van de dochter van een van haar dienstmeisjes.

Hoewel Palit de Jongh twee passages heeft toegevoegd waarin dieren aan het woord zijn, als metaforen voor het land dat de Nederlanders exploiteren, blijft het eenzijdige perspectief van Van Aelst dominant in de voorstelling. Haar gebrek aan introspectie levert voor een hedendaagse theatervoorstelling onoverkomelijke problemen op: ze is in haar slaafse hunkering naar weelde, huwelijk en moederschap een voorspelbaar product van haar opvoeding en omgeving en wordt nooit een interessant individu. De conventionele spelregie van Olivier Diepenhorst biedt ook geen verdieping: het spel van Drijver toont weinig tegenkleur ten opzichte van de emoties die al in de tekst besloten liggen en neigt in haar portrettering van de personages die Van Aelst tegenkomt naar karikatuur.

Vanwege het gebrek aan opvallende regiekeuzes blijft onduidelijk wat Drijver nu precies zo interessant vond aan dit verhaal, en waarom ze het naar het toneel wilde brengen. De spanning tussen proto-feminisme en kolonialisme is te zwak uitgewerkt om te beklijven, waardoor je als kijker lang voor het einde je aandacht verliest.

Vogelgriep laait op bij Puttense kippenboerderij: ‘Zware klap’

admin
November 18, 2024
0

Laatste update:

14:27

Nederland was bijna een jaar lang vogelgriepvrij, maar in een biologisch leghennenbedrijf in het Gelderse Putten is het virus weer ontdekt. Om verdere verspreiding te voorkomen gaat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de circa 23.000 kippen van het bedrijf ruimen. Dat meldt de Rijksoverheid maandag. De laatste uitbraak dateert van vorig jaar december.

Vogelgriep is net als het coronavirus een zoönose, een ziekte die zowel dieren als mensen kan treffen. Overigens worden kippen van het merendeel van de honderd varianten niet meer ziek. Vooral wilde vogels (als zwanen, ganzen en eenden) nemen het virus mee naar Nederland en dragen het virus bijvoorbeeld over via poep of veren. Het eten van eieren van besmette vogels is voor mensen niet gevaarlijk.

De uitbraak komt niet als een verrassing voor BBB-minister Femke Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur). „Dat dit vroeg of laat zou gebeuren, wisten we, maar het blijft ingrijpend”, schrijft ze op haar X-kanaal. „Ik kan mij voorstellen dat dit een zware klap is voor de betrokken pluimveehouder. We nemen passende maatregelen en houden de situatie nauwlettend in de gaten.”

Screening

De NVWA gaat de dertien pluimveebedrijven die in een zone van drie kilometer van de plek van de uitbraak liggen, klinisch screenen. Vervolgens zal de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) de betreffende boerderijen monitoren. Zo worden er bijvoorbeeld monsters van kadavers onderzocht en blijft de dienst contact houden met de bedrijven.

De 58 pluimveebedrijven die in een straal van tien kilometer liggen, mogen van de overheid geen „pluimvee en broed- en consumptie-eieren” vervoeren. Ook mag er geen mest van vogels en gebruikt strooisel worden afgevoerd. Bedrijven die naast vogels ook ander vee hebben, mogen ook niet de mest en het strooisel van andere dieren en dierlijke producten afvoeren.

LTO

De genoemde lokale maatregelen moeten verspreiding van de vogelgriep naar andere delen van het land voorkomen. Verder moet pluimvee in de buurt van Putten worden opgesloten in een hok en moeten hobbykippen worden afgeschermd, om de kans op contact tussen wilde besmette vogels en gehouden vogels te verkleinen. De NVWA gaat ook na of er producten of pluimvee van en naar de Puttense boerderij zijn vervoerd in de periode vóór de melding.

Boerenorganisatie LTO roept op tot een „onmiddellijke” landelijke ophokplicht, zo reageerde de organisatie maandagmiddag na bekendmaking van het nieuws uit Putten. „We zitten vanwege de vogeltrek in een risicovolle periode en zien ook besmettingen in omringende landen.”

De enige vrouw die keizer van China werd: Wu Zetian was machtig en meedogenloos – maar moorddadig?

admin
November 18, 2024
0

Als een vrouw uiterst intelligent en grenzeloos ambitieus is, doet dat zelfs tegenwoordig bij velen de wenkbrauwen fronsen. Laat staan in het China van de 7de eeuw.

In 624 krijgen houthandelaar Wu Shiyue en zijn vrouw een dochter. In die tijd geven Chinezen meisjes geen voornaam. Maar dit kind zou op latere leeftijd zichzelf een naam geven, als ze de eerste – en enige – vrouwelijke keizer van China is.

Hoe het burgermeisje Wu Zetian (wat niet de naam is die ze zichzelf gaf) het tot een van de machtigste vrouwen van haar tijd wist te schoppen, is onderwerp van de tentoonstelling Wu Zetian – De enige vrouwelijke keizer van China in het Princessehof in Leeuwarden.

Het museum neemt de bezoeker mee naar het begin van de Tang-dynastie (618-907). Aan de hand van Wu’s geschiedenis en opmerkelijk goed geconserveerde eeuwenoude objecten schetst de rijke expositie een beeld van deze fascinerende vrouw en het leven in het 7de-eeuwse China.

Mythes

Als Wu veertien is, neemt keizer Taizong het beeldschone meisje op in zijn harem – ze krijgt de bijnaam ‘de betoverende juffrouw Wu’. Als hij sterft, wordt ze naar een klooster gestuurd, maar opmerkelijk genoeg haalt Taizongs zoon, keizer Gaozong, haar terug en geeft haar een positie twee rangen onder de keizerin.

Hoe het Chinese hof er in die tijd uitziet, wordt op de tentoonstelling overtuigend in beeld gebracht met voorwerpen van keramiek maar ook van edelmetaal als zilver en goud, plus reproducties van muur- en zijdeschilderingen op de zaalmuren. Dames aan het hof zijn vaak hele dagen bezig met het verzorgen van hun uiterlijk, maar ze spelen ook spelletjes, musiceren of schrijven poëzie.

Hoe Wu zich een weg omhoog konkelt aan het hof, behoort tot een van de mythes die door de eeuwen heen rond haar zijn ontstaan. Vermoordt ze haar eigen dochter om de keizerin daarvan te kunnen beschuldigen? Tegenwoordig wordt gedacht dat het kindje aan wiegendood stierf – maar er rijzen ook nog beschuldigingen van hekserij aan het adres van de keizerin. Gaozong degradeert zijn echtgenote in 655 tot gewone burger, en kiest Wu als nieuwe keizerin.

Van Wu Zetian zelf zijn geen voorwerpen te zien op de expositie: haar met haar man gedeelde tombe in het Qianling Mausoleum blijft gesloten. Uit het graf van een schoondochter zijn wel fraaie artefacten te zien, zoals een puntgave, drievoetige pot en meerdere ragfijn gedetailleerde ruiterfiguren.

Hemelse koning, afkomstig uit de tombe van generaal An Pu en zijn vrouw. Sancai aardewerk, China, 709. (113 centimeter hoog).

Dekselpot met diamantpatroon, sancai aardewerk, China, 618-907. (30×24,5 cm.)

Vrouw te paard, sancai aardewerk, China, 618-907. (42×35 cm.)

Foto’s: Luoyang Museum

Hoogstaand vakmanschap

Veel van de tentoongestelde aardewerken stukken, vaak mens- of dierfiguren, zijn gemaakt van een speciaal soort keramiek. Sancai – letterlijk driekleurig – is crèmekleurig aardewerk dat vaak met twee of drie maar ook wel met meer heldere kleuren wordt geglazuurd.

De prachtige figuren geven zowel het hoogstaande vakmanschap van de Chinese pottenbakkers weer als de duurzaamheid van keramiek: zijn deze objecten echt al ruim duizend jaar oud? Mooie voorbeelden hiervan zijn een beeld van een ambtenaar waarvan het gezicht niet helemaal gelukt lijkt: hij heeft een scheve mond. Maar juist daardoor lijkt het beeld heel echt. De man kijkt met trotse blik en sardonische glimlach de hedendaagse wereld in. Een beeldje van een vrouw met schoudertas doet bijna modern aan. Net als veel vrouwen nu draagt ze de forse tas niet over de schouder, maar aan de arm, en gezien het formaat sleept ze heel wat spullen mee.

De zaalteksten zijn deels in de eerste persoon enkelvoud, zodat de keizer(in) zelf lijkt te spreken. Ze vertelt dat haar man wegens zijn slechte gezondheid veel staatszaken aan haar overlaat. Ze hervormt de landbouw met lagere belastingen en herverdeling van land, ze laat oorlogen voeren waardoor het Chinese rijk uitdijt. Dat wakkert welvaart en technologische vooruitgang aan.

Tijdens de Tang-dynastie kunnen de Chinezen al wit porselein maken: op de tentoonstelling zijn meerdere porseleinen stukken te zien, zoals een vaas met elegant slanke hals uit 709 – duizend jaar voordat in Europa het eerste porselein wordt gemaakt.

Soldaten te paard, muurschildering uit een tombe van de Tang-dynastie, Qianling Mausoleum, China, 618-907.

Luoyang Paviljoen, toegeschreven aan Li Zhaodao, China, 675-758.

Foto’s: Taipei National Palace Museum

Sociale hervormingen

Als Gaozong na een beroerte in 683 overlijdt, heeft Wu al zo’n twintig jaar de werkelijke macht in handen. Die weigert ze op te geven: twee van haar zonen zijn kort keizer, maar ze zet hen af en roept zichzelf in 690 uit tot keizer Wu Zhao. In de vijftien jaar dat ze in eigen naam regeert, voert ze onder meer sociale hervormingen door die meer ruimte geven voor ontwikkeling van gewone burgers. Dat maakt de keizer bij hen populair.

Ook geeft Wu Zhao ruimte aan meerdere religies. Het boeddhisme eert ze met haar bijdrage aan de Longmen-grotten in de provincie Henan: ze voegt, eerst samen met haar man en later zelf, tempels en beelden toe aan het complex. Beroemd is de kolossale zittende boeddha, waarvan het gezicht naar Wu zou zijn gemodelleerd. In de laatste zaal van de expositie wordt een spectaculaire poging gedaan om de grootsheid van dit complex weer te geven: de muren tonen metershoge foto’s van de vele beelden daar.

In 705, als Wu Zhao 81 en ziek is, dwingt een zoon haar afstand te doen van de troon. Hij eert haar wel met de titel Wu Zetian, ‘Wu de weg van de hemel volgend’. Na haar dood, enkele maanden later, wordt dat de naam waarmee ze de geschiedenis in gaat.

Meedogenloos was Wu Zetian ongetwijfeld, dat geldt voor vrijwel elke heerser van haar tijd. Maar dat ze voor de macht over vele lijken ging – inclusief die van familieleden – is waarschijnlijk geroddel van later datum, bedacht door geschiedschrijvers die een machtige vrouw een tegennatuurlijke gruwel vonden. Kwaadsprekerij ontkennen of proberen te nuanceren heeft amper effect, zien we ook nu nog. De enige vrouwelijke Chinese keizer ‘zelf’ haar verhaal laten vertellen en slechts summier aandacht besteden aan alle ongefundeerde mythes, is daarom een uitstekende keuze.

Aardewerk beeldje van een vrouwelijke polospeler, afkomstig uit Luoyang, China. (36,5×41×13 cm.)

Vrouwelijke drummer, sancai aardewerk, China, 618-907.

Vergulde bronzen draak, afkomstig uit een graftombe uit de Tang-dynastie, 618-907. (21,8×12,8 cm.)

Foto’s: Luoyang Museum, Luoyang City Cultural Relics and Archaeology Research Institute