‘Marokko slaat hulp van Frankrijk af omdat het zich onafhankelijk en sterk wil tonen’

Drie dagen na de dodelijkste aardbeving in decennia in Marokko, staat Frankrijk te popelen om hulp te sturen naar het land dat het vorige eeuw decennialang als protectoraat bestuurde. Vanaf de G20-top in New Delhi kondigde de Franse president Emmanuel Macron afgelopen weekend aan dat Franse hulptroepen klaar staan om „te interveniëren”. Technische en veiligheidsteams zouden hun tassen al hebben gepakt en enkel wachten op groen licht uit Rabat.

Maar dat groene licht is nog steeds niet gekomen. Tot dusver mochten alleen Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Israël, Tunesië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar hulp sturen naar het rampgebied. Volgens de aan de universiteit van Paris-Sorbonne verbonden geograaf Sylvie Brunel, die zeventien jaar lang voor non-gouvernementele organisaties werkte, toont dit de geopolitieke verschuiving die gaande is, zegt ze telefonisch.

Lees ook deze reportage uit het rampgebied

Waarom ziet Frankrijk zich als het aangewezen land om hulp te bieden?

„Frankrijk vindt dat het een bepaalde legitimiteit heeft als het gaat om noodhulpverlening. Dat komt omdat het idee van sans-frontièrisme (waarbij ngo’s mensen noodhulp verlenen ongeacht in welk land zij wonen red.) zijn oorsprong vindt in Frankrijk. Maar het komt in dit geval ook door de historische banden tussen Frankrijk en Marokko. De landen vormen een beetje dezelfde familie. Er is een enorme Marokkaanse gemeenschap in Frankrijk, en een grote Franse gemeenschap in Marokko.”

Volgens cijfers van het Franse Immigratie-observatorium wonen er 1,5 miljoen Marokkanen in Frankrijk, plus 670.000 met een dubbele nationaliteit. Andersom vormen Fransen in Marokko de grootste groep buitenlanders: er wonen ruim 50.000 Fransen in het land. Opvallend genoeg was de koning van Marokko, Mohammed VI, ook in Frankrijk tijdens de aardbeving afgelopen vrijdag. Hij laat zich daar behandelen voor de auto-immuunziekte waar hij al jaren aan lijdt.

Waarom laat Marokko Frankrijk nu niet helpen?

„Er is al een aantal jaar sprake van een familieruzie. Marokko vindt dat Frankrijk te veel naar Algerije is toegetrokken, terwijl er flinke spanningen bestaan tussen Marokko en Algerije. Ze zijn het vooral oneens over de status van de Westelijke Sahara, dat Marokko ziet als zijn grondgebied terwijl Algerije de inwoners aanmoedigt naar onafhankelijkheid te streven. Door naar Algerije toe te bewegen – wat Frankrijk vooral doet om redenen die te maken hebben met de energievoorziening – beledigt Frankrijk Marokko, want dat land vindt dat Frankrijk zijn positie zou moeten aannemen.

„Andersom neemt Frankrijk het Marokko kwalijk dat het niet meewerkt aan het terughalen van Marokkanen die in Frankrijk een uitzettingsbevel hebben gekregen. Om die reden verstrekt Frankrijk al jaren minder visa aan Marokko, wat daar niet gewaardeerd wordt. En sowieso wil Marokko dat Frankrijk stopt zich te gedragen als oudere zus: het wil laten zien dat het een soeverein land is dat zelf bepaalt wie mag komen.”

Marokko laat ook andere landen vooralsnog niet toe, zoals de Verenigde Staten. Waarom?

„Vooropgesteld moet worden dat het niet zo is dat er helemaal geen hulpverleners uit andere landen worden toegelaten – er zijn ngo’s aanwezig die niet op statelijk niveau werken.

„Wat verder meespeelt is het risico op opstoppingen. Als je hulp accepteert van alle landen en organisaties, zullen die hulpverleners vooral naar plekken gaan die makkelijk te bereiken zijn – omdat het makkelijker en goedkoper is om daar mensen te helpen en omdat de media daar zitten. Het risico is dat de hulpverleners elkaar in die gebieden voor de voeten gaan lopen, terwijl meer afgelegen gebieden – zoals in de bergen – geen hulp krijgen.

„Daarom is het van belang om een bijna militaire coördinatie van de hulp te hebben, en dat wil Marokko zelf doen. Marokko wil laten zien dat het vaker aardbevingen heeft gehad en systemen heeft om daarmee om te gaan. Daarbij speelt trots mee: het land wil niet worden gezien als een derdewereldland dat liefdadigheid nodig heeft om deze crisis het hoofd te kunnen bieden.”

Maar kan Marokko, met de hulp van slechts een handvol landen, deze enorme crisis dan aan?

„Nee. De problemen zijn te kolossaal en Marokko heeft niet de technische en financiële middelen om eerst de noodsituatie en daarna de wederopbouw alleen af te handelen. Dat weet het ook, maar Marokko wil nu het signaal afgeven: we zijn ons bewust van de problemen, we gaan het oplossen en haast u zich niet.”

Waarom accepteert Marokko nu wel al hulp van landen als Spanje, het VK, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten?

„Door hulp te accepteren van deze landen laat Marokko zien dat het niet tégen hulp is, maar dat het zelf wil kiezen welke hulp. Het heeft deze landen uitgekozen omdat zij geografisch of geopolitiek gezien dichtbij liggen. U moet weten dat de VAE tegenwoordig de grootste humanitaire hub van de wereld is – het land geeft meer dan 1,3 procent van hun bbp uit aan humanitaire hulp (in Frankrijk is dat 0,5 procent). Het land heeft de kennis en het materiaal.

„Dat Marokko deze landen kiest laat voor mij ook zien dat de geschiedenis zich aan het herschrijven is. Marokko wil in Afrika een machtspositie vergaren. Als je dan meteen naar je voormalig overheerser kijkt voor hulp geef je het signaal af dat je niet zonder hem kan. Europese landen zullen moeten accepteren dat zij ook gewoon landen zijn, zonder een of andere voorrangspositie. Hoe jammer dat ook is, want in dit geval gaan daardoor waarschijnlijk levens verloren.”

Wat verwacht u voor de komende dagen?

„Ik denk dat Marokko alsnog de hulp van Frankrijk zal aannemen omdat het in Marokko’s voordeel is om uiteindelijk de relaties te herstellen. Zoals de Amerikaanse staatssecretaris Condoleezza Rice zei na de tsunami in Indonesië in 2004: grote catastrofes kunnen ook geweldige kansen zijn.”