‘Ik dacht eerst: het overkomt me. Nu: ik dóé dit allemaal’

Bas Geeraets (44) tekent nooit een hond. Ook geen kat. Het is niet dat hij deze dieren niet mag – hij is zelfs dol op honden – maar hij voelt gewoon geen enkele behoefte om ze te tekenen. De kunstenaar houdt het bij vogels. Want: „Vogels hebben iets fragiels. Iets ongrijpbaars. Ze vliegen in het rond en zodra je ze goed wilt bekijken, zijn ze alweer weg. Ik weet ook niet precies wat het is… het is … iets heel persoonlijks.”

Voor hem op tafel ligt een wit vel papier. Daarop komt een zwerm vogels in zwarte inkt tot leven. Hij tekent nooit van een plaatje, alles ontstaat in zijn hoofd. Als hij werkt, luistert hij naar punkrock via zijn koptelefoon. Bad Religion, Propagandhi, The Bronx. De beste dagen zijn die waarop hij helemaal in zijn tekening wordt gezogen en pas om één uur ’s middags voor het eerst op de klok kijkt om verbaasd te constateren dat het dus al zo laat is.

Bas Geeraets hecht aan vaste patronen. Liefst vertrekt hij ’s ochtends om tien voor acht van huis, zodat hij om acht uur ter hoogte van de Albert Heijn in de stad is. Daar koopt hij iets lekkers voor de lunch, laat zijn fiets achter, vervolgt zijn weg te voet om bij Bagels & Beans een kop koffie te bestellen die hij uiterlijk om half negen in zijn atelier opdrinkt. Op maandagochtend moet hij zijn dochtertje naar school brengen. Dat is dus niet zijn beste werkdag, want dan kan hij pas later beginnen met tekenen – slecht voor zijn focus.

Het begon met een pauw. „Ja, die pauw. In de trein. Ik verveelde me een beetje en begon te schetsen.”

We schrijven 2018. De tekenaar, is op weg van Den Bosch naar zijn woonplaats Nijmegen. Als de pauw af is, zet hij hem op Twitter. Meteen reageert er iemand: of hij de tekening mag kopen. Geeraets moet even nadenken. Natuurlijk mag dat, maar wat vraag je voor zoiets? En hoe komt de pauw bij zijn klant?

Geeraets werkt op dat moment bij printerbedrijf Canon. Hij doet er „iets administratiefs”. Geen droombaan, maar een mens moet toch werken. „Ik had al verschillende baantjes gehad, maar was ook al een paar keer vastgelopen omdat ik het moeilijk vind de hele dag op een kantoor te zitten. Ik was achterin de dertig en had een hbo-diploma in de kunst. De ene keer was ik ondergekwalificeerd voor een functie, dan weer overgekwalificeerd. Het werk bij Canon leek me iets waar ik niet heel ongelukkig van zou worden en daarom had ik het aangenomen.”

‘Ik was ontzettend onzeker. Om dat te compenseren overschreeuwde ik mezelf. Ik was geen prettig persoon in die tijd’

Tekende je naast je werk al vogels?

„Niet echt. Ik had dat hele tekenen een beetje geblokt. Na de havo – ik ben twee keer blijven zitten – begon ik aan de lerarenopleiding Nederlands in Utrecht. Na drie maanden hield ik het voor gezien. Toen ging ik kijken op de kunstacademie in Breda. Die was in een oud seminarie met een grote tuin. Ik was meteen verkocht. Maar ik was ontzettend onzeker. Om dat te compenseren overschreeuwde ik mezelf, maakte vreselijk veel lawaai. Ik was geen prettig persoon in die tijd. Een leraar complimenteerde me eens met een werk dat volgens hem zo in het Noordbrabants Museum kon hangen. Ik moest foto’s aanleveren, dan zou hij ermee aan de slag gaan. Maar ik heb die foto’s nooit gemaakt. Ik durfde niet. Dat gaf me het gevoel dat ik zo ontzettend had gefaald. Daarna wilde ik alleen nog maar weg uit dat wereldje. Toen wist ik natuurlijk nog niet dat ik ADHD had.”

Wanneer kwam die diagnose?

„Pas op mijn veertigste.”

Waarom liet je je testen?

„Ik liep telkens vast in mijn leven. Voelde me raar ten opzichte van andere mensen, wist niet wie ik was of wat ik wilde. En mislukte er weer eens iets, dan verbrandde ik alle schepen achter me. Ik was gescheiden, woonde weer bij mijn vader, dronk te veel bij wijze van zelfmedicatie. Ik was destructief bezig. Uiteindelijk moest ik daar iets mee.”

Geeraets liet zich ontslaan bij Canon, ging in therapie en kreeg medicijnen. Het label ADHD was een enorme eye-opener. „Ik dacht: mensen met ADHD zijn gewoon heel druk. Maar het was veel meer dan dat, het was het complete plaatje. Ook mijn ongeremde emoties pasten er volledig bij. En waarom het me nooit lukte om structuur te houden. Alles eigenlijk. Ik begreep eindelijk waarom ik me zo anders voelde. En werd daardoor ook liever voor mezelf. Vroeger werd ik boos als er iets niet lukte, die frustratie moest er dan uit. Nu kan ik zeggen: oké, dit of dat is vandaag niet gelukt, morgen probeer ik het nog eens.”

Terug naar de pauw…

„Ja, nadat ik de pauw had verkocht, ging ik meer vogels tekenen en op Twitter zetten. Ik verkocht ze allemaal. Ik had recht op WW na mijn ontslag bij Canon, maar heb dat nooit nodig gehad. Eerst tekende ik in de bibliotheek en droomde ik van een eigen ateliertje. Na een jaar kwam dat ateliertje, ik durfde groter te dromen. Een werk van mij in een tentoonstelling? Gebeurde ook. Ik vond een ruimer atelier. Kreeg meer zelfvertrouwen. Waar ik eerst dacht: dit overkomt me allemaal, durf ik nu te denken nee, ik dóé dit allemaal. Het gebeurt omdat ik er heel hard voor werk. Soms zit ik wel zeventig tot tachtig uur per week in mijn atelier vogels te tekenen.”

Het atelier van Geeraets is in een kelder onder een kantoorpand aan een drukke singel. Het plafond is laag, niet ideaal. En soms is het er onrustig. Hij kan er slecht tegen gestoord te worden, dan is de concentratie in één keer weg en de dag verpest. „Ik las laatst een draadje van iemand op Twitter die ook ADHD had. Het ging over tijdsbeleving. Hij schreef dat als hij een afspraak had om drie uur ’s middags, hij tot die tijd niets kon doen. Nog geen boodschap! Want dan was hij bang dat hij het niet zou redden qua tijd. Ik vond dat zó herkenbaar.”

‘Twitter is natuurlijk een superveilige omgeving. Je hoeft mensen niet in real life onder ogen te komen’

Je hebt een gezin, hoe combineer je dat?

„Ik ben natuurlijk altijd een soort ongeleid projectiel geweest. Dat is niet opeens voorbij. Toen ik de diagnose ADHD kreeg, zei ik tegen die therapeut: ik weet eigenlijk helemaal niet hoe ik moet leven. Ik kreeg hulp bij het beheren van mijn agenda, zodat het me niet steeds allemaal overspoelt. Ik heb een stiefdochter van 14, een zoon van 11 en een dochter van 5. Met mijn vriendin heb ik afgesproken dat ik steeds een klein beetje verantwoordelijkheid erbij neem thuis. Sinds kort werk ik op woensdag niet meer, dan ben ik bij mijn jongste dochter. Maar dat is echt wennen. Ik moet dan bijvoorbeeld mijn was doen. Maar toen ik zo druk was met mijn solo-expositie, schoot het erbij in. En als ik het een paar keer ben vergeten, verdwijnt zoiets uit mijn systeem. Dan is het echt weg, en kan ik me oprecht afvragen waarom er geen schone kleren meer in mijn kast liggen. Op woensdag moet ik ook voor het avondeten zorgen. Boodschappen doen is een opgave voor mij. We hebben een huis gekocht, binnenkort gaan we over. Mijn vriendin zei: Bas, jij gaat die ochtend gewoon naar je werk en komt daarna thuis in een nieuw huis. Zij regelt alles, want met mij erbij wordt het chaos.”

Van onder zijn pet lacht hij verontschuldigend. Want ja, zo is het nou eenmaal. Het blijft zoeken naar een balans in de wereld van Bas Geeraets. Maar er is een Bas van vóór de diagnose en een Bas van daarna. Die laatste versie leert hij steeds beter omarmen. In 2019 werd zijn boek Met inkt uit de veren (gedichten en illustraties) genomineerd voor de Jan Wolkersprijs. In maart 2023 opende zijn eerste solo-expositie in museum Nairac in Barneveld (te bezoeken tot en met 2 september). Toen hij het verzoek had gekregen om daar twee enorme zalen in te richten met zijn werk, mailde hij de directrice wel twintig keer. Was het echt zo? Wilde ze het nog eens bevestigen? En toen hij gevraagd werd om een tekening in te leveren voor een expo in Antwerpen en daarna eentje in Florence, moest hij zichzelf ook even in de arm knijpen. „Ik ben naar Italië gevlogen voor de opening. Vond ik superongemakkelijk, want ik ben best verlegen. Maar ik heb het gewoon gedaan en kon er ook echt van genieten. Dan zie ik mezelf daar staan en denk ik: hoe ben ik hier nu weer terechtgekomen?”

Je deelt dat soort momenten met je 15.435 volgers op Twitter. Laatst schreef je: ‘Ik zit steeds minder op Twitter en meer in de echte wereld.’ Wat bedoelde je daarmee?

„Twitter is natuurlijk een superveilige omgeving. Je hoeft mensen niet in real life onder ogen te komen. Maar door die exposities en ontmoetingen in de kunstwereld zet ik steeds vaker stappen buiten mijn atelier. Meer en meer durf ik te zijn wie ik ben. Tot juni volgend jaar zit mijn agenda vol met opdrachten. En dat voor een kunstenaar die niet eens een eigen website heeft. Met negatieve feedback kan ik daardoor ook beter dealen, want kritiek op mijn werk hoort er natuurlijk wel bij.”

Je hoofd leegmaken is lastig als je ADHD hebt. Als ik veel aan het gamen ben, weet mijn vriendin al: zijn hoofd zit weer vol’

Ben je gelukkig?

„Ja, ik zit goed in mijn vel. Maar ik weet dat dat ook weer voorbijgaat. Ik heb hoge pieken en diepe dalen. Na de opening van die expo in Nairac kreeg ik een gigantische dip. Ik wilde maandagochtend gewoon weer gaan werken in mijn atelier, maar kwam twee weken tot niets. Dan zwelg ik in zelfmedelijden. Ik heb alleen maar filmpjes liggen kijken op mijn telefoon. Vroeger zou ik daar heel boos om zijn geworden, nu ben ik milder. Het komt wel weer. Ik moet gewoon eerst mijn hoofd leegmaken, dat is lastig als je ADHD hebt. Als ik thuis veel aan het gamen ben, weet mijn vriendin al: zijn hoofd zit weer vol.”

Soms helpt het om van omgeving te veranderen. Verruilt hij zijn atelier voor zijn favoriete café De Deut om daar te gaan zitten schetsen. Of brengt zijn dochtertje thuis hem op een verfrissend idee. Zitten ze samen te knutselen, bedenkt Geeraets opeens dat hij natuurlijk ook vogelzwermen kan maken van gevouwen vogeltjes. Hup, de volgende dag meteen op de fiets naar de winkel voor zwart karton.

Hoe groot is jouw angst om alles weer kwijt te raken?

„Groot. Dan vraag ik me af hoelang ik dit volhoud. Ik kan natuurlijk niet de rest van mijn leven roodborstjes blijven tekenen. Lukt het me om op tijd te vernieuwen? Maar het scheelt dat tekenen het allerliefste is wat ik doe. Dus ik zal altijd wel een manier vinden om daar een bestaan omheen te bouwen, dat vertrouwen is er. En een voordeel van mijn ADHD is dat ik altijd erg in het nu leef. Ik reageer op de prikkels die nú binnenkomen en denk daardoor niet aan later, aan wat ik morgen moet doen of aan mijn belastingaangifte. Ik kan makkelijk loslaten.”