N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/03/web-1303buikenzaburo.jpg)
Foto Yuriko Nakao/Reuters
De Japanse schrijver Kenzaburo Oë is op 3 maart overleden, op 88-jarige leeftijd. Dat heeft zijn uitgeverij Kodansha maandag bekendgemaakt. In 1994 ontving Oë de Nobelprijs voor de Literatuur voor zijn hele oeuvre. Het Nobelcomité prees zijn talent om „met poëtische kracht een denkbeeldige wereld te creëren, waar leven en mythe samenvloeien tot een verontrustend beeld van de huidige menselijke situatie”. Hij was de tweede Japanner ooit die deze prijs in ontvangst mocht nemen.
Oë werd tien jaar voor het einde van de Tweede Wereldoorlog geboren op het westelijke Japanse eiland Shikoku, waar zijn familie al eeuwen woonde. Zowel de de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki als de plotselinge democratische transitie van Japan na afloop van de oorlog hadden grote impact op het leven van Oë en komen veelvuldig terug in zijn latere werk. Op 18-jarige leeftijd begon hij met een studie Franse literatuur aan de universiteit van Tokio, waar hij afstudeerde met een scriptie over ‘Beeldgebruik in de romans van Sartre’.
Geïnspireerd door zowel moderne Franse als Amerikaanse literatuur, publiceerde hij als student al zijn eerste novelle, genaamd Een dier houden. Het verhaal gaat over een Japans bergdorp, waar tijdens het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog letterlijk een Amerikaanse piloot uit de lucht komt vallen. Het boek werd enthousiast ontvangen en verfilmd. Een jaar later ontving Oë de belangrijke Japanse literaire Akutagawa-prijs, voor zijn boek De vangst.
Een nieuw thema
Een aantal jaar vormden zijn afgesloten geboortedorp en politiek de hoofdthema’s van zijn verhalen. Ook kritiek op de eigen overheid schuwde hij daarbij niet. Maar toen hij in 1963 vader werd van een zoon met een ernstige hersenafwijking, nam een nieuw thema zijn werk over. De verantwoordelijkheid van een jonge vader voor een geestelijk gehandicapt kind en de vraag hoe je daarmee omgaat inspireerden Oë tot het schrijven van de roman Het eigen lot, over hoofdpersoon Vogel die een kind krijgt met een enorm hoofd. Daarna volgden nog verschillende werken met personages gebaseerd op zijn zoon, bedoeld om hem een stem te geven.
In de jaren 80 sloeg Oë een nieuwe literaire weg in en verkende hij het magisch-realistische genre. In verschillende boeken zet hij personages neer in een wereld gebaseerd op de mythen en geschiedenis van zijn geboortedorp, terwijl hij hun levens nauw verweeft met het leven in hedendaagse steden. Zijn laatste boek, dat niet in het Nederlands is vertaald, schreef hij in 2013. Het gaat over een schrijver – door sommigen gezien als Oë’s literaire alter ego – die de interesse in zijn roman verliest nadat Japan in 2011 wordt getroffen door een aardbeving. In plaats daarvan besluit de auteur te schrijven over een tijdperk van catastrofe in Japan en zijn eigen ouderdom.
Beïnvloed door zijn jeugd tijdens de oorlog was Oë een overtuigd pacifist. Hij is vele jaren actief betrokken geweest bij campagnes tegen kernwapens en kernenergie. Na de kernramp in Fukushima in 2011 zei Oë dat Japan „de heilige plicht” heeft om afstand te doen van kernenergie. In 2013 organiseerde hij een anti-nucleaire bijeenkomst in Tokio, twee jaar later protesteerde hij tegen de plannen van de Japanse premier om Japanse troepen naar het buitenland te sturen. Ook was hij actief binnen de ecologische beweging. Volgens zijn uitgever stierf Oë aan ouderdom.
Lees ook deze literaire liefdesverklaring aan Oë: ‘Iedere goede liefde is een obsessie’
