De ‘kleine koningen’ Macron en Sunak willen een frisse start

Allebei zijn het dokterszonen, allebei studeerden ze aan prestigieuze universiteiten. De Britse premier Rishi Sunak werkte daarna bij zakenbank Goldman Sachs, de Franse president Emmanuel Macron bij Rothschild.

Allebei stapten ze over naar de landelijke politiek, en beiden traden eens af als minister uit onvrede over het beleid van hun regeringsleiders, Boris Johnson en François Hollande. Beide staan nu bekend om hun pragmatisme. Ze zijn zelfs ongeveer even groot: Sunak is 1 meter 70, Macron drie centimeter langer – reden voor de Britse journalist Simon Speakman Cordall om ze grappend the short kings of Europe te noemen.

Op het eerste gezicht kan er weinig misgaan bij hun bilaterale ontmoeting, deze vrijdag. Dan bezoekt Sunak Macron in Parijs voor de eerste Frans-Britse top in vijf jaar tijd. Terwijl Franse en Britse regeringsleiders elkaar in het verleden ieder jaar wel troffen – oud-president François Mitterrand ontmoette zijn tegenhangers bijvoorbeeld twaalf maal in tien jaar tijd – is de relatie de afgelopen jaren zo bekoeld dat er helemaal geen tête-à-têtes meer plaatsvonden.

Lees ook: EU en VK opgelucht na doorbraak over handel Noord-Ierland

Schoenen op tafel

De verhoudingen – historisch gezien toch al ingewikkeld, de twee landen zien elkaar als rivalen – kwamen na het Brexit-referendum in 2016 onder druk te staan. Op ministerieel niveau kwam de samenwerking goeddeels stil te liggen. Terwijl de Britten zich opmaakten de EU te verlaten, werd Macron in 2017 juist met een pro-Europese agenda verkozen.

Bij de laatste bilaterale top, begin 2018, kwamen toenmalig premier Theresa May en president Macron tot weinig concreets. En onder ex-premier Boris Johnson ontstonden geregeld flinke irritaties over en weer, hoewel Johnson zich in 2019 zo snel thuis voelde in het Élysée dat hij bij zijn eerste bezoek vrijpostig zijn schoenen op een koffietafeltje plantte.

Een grote tegenvaller voor Frankrijk was in 2021 de aankondiging van een militaire alliantie tussen het VK, de Verenigde Staten en Australië, ‘AUKUS’. Australië annuleerde als gevolg van die nieuwe samenwerking een grote bestelling van onderzeeërs uit Frankrijk. De Fransen waren beledigd en riepen hun ambassadeurs terug uit de VS en Australië. Als reactie daarop gaf Johnson zijn „dearest” Fransen een weinig subtiel advies: „Prenez un grip and donnez-moi un break.” Onder Johnson ruzieden het VK en Frankrijk ook steeds over de toegang van Franse vissers tot Britse wateren.

Johnsons kortstondige opvolger Liz Truss maakte het er niet beter op – ze zei vorig jaar tijdens de strijd om het leiderschap van de Conservatieve Partij „dat het nog de vraag is” of het VK Frankrijk als vriend of vijand moest zien. Zodra ze aantrad als premier haastte ze zich Macron te verzekeren dat Frankrijk een vriend is, maar de ploerterige opmerking stond al genoteerd in Parijs.

Snelle verbetering

Sinds Sunak de leiding heeft in Londen, hij begon in oktober vorig jaar, verbeteren de onderlinge verhoudingen snel. In november spraken Macron en Sunak elkaar voor het eerst bij de klimaattop in Egypte – betrokken diplomaten zagen daar twee leiders die een frisse start wilden maken. Nog geen twee weken later presenteerden de twee nieuwe afspraken over de inzet van de Britse douane aan de Franse kust, om migranten tegen te houden die zich aan de gevaarlijke oversteek van het Kanaal willen wagen. Voor het eerst laat Frankrijk Britten op hun grondgebied toe om mee te kijken.

Het verse akkoord tussen het VK en de Europese Unie over de douanecontroles in Noord-Ierland, vorige week gesloten, is ook een opsteker. Het laat zien dat Sunak de Britse verhoudingen met de EU serieus neemt, die EU waar Macron zichzelf als Franse president en één van de meest ervaren regeringsleiders een belangrijke rol toedicht.

Vrijdag in Parijs zullen Macron en Sunak elkaar vinden in hun aanpak van de oorlog in Oekraïne. Beiden hebben hun aanhoudende steun uitgesproken aan de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en hebben wapens geleverd aan het Oekraïense leger. De twee grootste Europese legermachten zullen een gezamenlijke boodschap aan Rusland willen afgeven en ook bespreken wat de beste weg uit de oorlog is. Onder welke voorwaarden kan Oekraïne vredesbesprekingen beginnen met president Poetin? Sunak zou op de harde lijn zitten dat Rusland zich eerst moet terugtrekken, Macron benadrukte eerder de noodzaak van onderhandelen.

Lees ook: Macron en Rutte groeien naar elkaar toe door geopolitieke verschuivingen én een persoonlijke klik

Kritiek op Brits plan

Ook migratie is een belangrijk agendapunt. Alleen is het typisch een onderwerp waar Macron niet zal leveren wat Sunak het liefst zou zien, namelijk dat Frankrijk toestemt de migranten die met een bootje de oversteek wagen, terug te nemen. De kans dat Macron zoiets toezegt is nihil. Frankrijk vindt dat het VK in legale routes zou moeten voorzien voor asielzoekers, zodat ze zich niet gedwongen zien de gevaarlijke Kanaaloversteek te maken. Bovendien neemt het VK bijna de helft minder asielzoekers op dan Frankrijk.

Het plan waar Sunak deze week mee kwam in de strijd tegen de bootjes en de mensensmokkelaars – hij wil migranten die de oversteek maken meteen ontoelaatbaar verklaren en het land uitzetten – kan het voor Macron lastig maken toezeggingen te doen. Migranten terugnemen zou Frankrijk medeplichtig kunnen maken aan het uitzetten van asielzoekers die volgens het internationaal recht helemaal niet mogen worden aangekeken op hoe ze het land hebben bereikt waar ze hun asielaanvraag doen. Vanuit Brussel kwam al kritiek op het plan. Eurocommissaris voor Binnenlandse Zaken Ylva Johansson zei dat het in strijd is met internationale verdragen.

Er staan meer grote thema’s op de agenda van the short kings, denk aan klimaatverandering en de energietransitie. „Het is onduidelijk hoe ver we zullen komen”, zei de Britse ambassadeur in Frankrijk Menna Rawlings tegen nieuwssite Connexion France, omdat het „voor veel thema’s het eerste gesprek op dit niveau zal zijn in lange tijd”. Tussen de regels door benoemt ze het herstel van het onderlinge vertrouwen als prioriteit: „De top is vooral bedoeld zodat onze premier en de president samen quality time krijgen.”