N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Marengo-proces OM-voorman Gerrit van der Burg reageerde na de rapportpublicatie „stoïcijns” door te gaan met geweldbestrijding. Hij laat nu onder meer weten dat zijn eerste reactie „onvoldoende recht” heeft gedaan aan het verdriet van de nabestaanden.
Van der Burg zei donderdag ook dat de afdeling van Bewaken en Beveiligen „niet voldoet”.
Foto Phil Nijhuis
Gerrit van der Burg, de voorzitter van het Openbaar Ministerie, heeft donderdag laten weten spijt te hebben van zijn eerdere reactie op het vernietigende rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de drie moorden die rond het Marengo-proces zijn gepleegd. Van der Burg zei vorige week na de rapportpublicatie dat het OM „stoïcijns” moet doorgaan met „de bestrijding van het meedogenloze geweld in het drugsmilieu”. De OM-voorman zegt nu „niet de juiste woorden” te hebben gebruikt.
Uit het OVV-rapport, dat gaat over de beveiliging van de drie vermoorde personen uit de kring van kroongetuige Nabil B. – zijn broer Reduan, advocaat Derk Wiersum en vertrouwenspersoon Peter R. de Vries – bleek dat er binnen het OM onder meer sprake was van conflicterende belangen en structurele miscommunicatie. Zo liet het OM het opsporingsbelang in de zaak rond Ridouan Taghi zwaarder wegen dan het bewaken en beveiligen van de kroongetuige Nabil B. en de mensen om hem heen. Van der Burg zegt donderdag dat de impact van die fouten „enorm” is.
Van der Burg zegt ook dat de afdeling van Bewaken en Beveiligen „niet voldoet” en dat het OM bij de uitvoering van de beveiliging fouten heeft gemaakt. Daarnaast laat hij weten dat zijn eerste reactie „onvoldoende recht” heeft gedaan aan het verdriet van de nabestaanden. Door zijn reactie zou volgens hem ook het beeld zijn ontstaan dat „het OM niet wenst te reflecteren en te leren”. Dat betreurt hij, „want ik vond en vind dat er fouten zijn gemaakt”.
Erasmusschutter Fouad L. (33) heeft een autistische stoornis die invloed heeft gehad op de daden waarvan hij wordt verdacht. Dat stellen gedragsdeskundigen van het Pieter Baancentrum nadat hij daar twee keer werd geobserveerd. Zij adviseren de rechtbank hem verminderd toerekeningsvatbaar te verklaren en tbs met dwangverpleging op te leggen als straf. Dit zei de officier van justitie maandag in de Rotterdamse rechtbank tijdens de vierde niet-inhoudelijke zitting.
Foaud L. wordt verdacht van het plegen van een drievoudige moord in Rotterdam, op donderdag 28 september vorig jaar. De officier van justitie zei bij een eerdere zitting dat hij boos was omdat hij zijn diploma als basisarts aan de Erasmusuniversiteit niet kreeg.
Docent doodgeschoten in collegezaal
Op 28 september 2023 werden Marlous (39) en haar 14-jarige dochter Romy aan het Heiman Dullaertplein in de Rotterdamse wijk Delfshaven doodgeschoten. De schutter vertrok vervolgens op de motor naar het Erasmus MC, waar op dat moment de huisarts en docent Jurgen Damen lesgaf aan negen studenten geneeskunde. De docent werd in de collegezaal doodgeschoten. Het wapen was voorzien van een groene laser waarmee de schutter beter kon richten.
Lees ook
‘Je pas, of wil je dood?’ vroeg Fouad L. aan de medewerkers van het Erasmus MC
Fouad L. was tijdens de zitting niet aanwezig. De officier van justitie zei dat de man in het Pieter Baancentrum uitvoerig heeft verklaard over zijn daden en wat daaraan vooraf ging. Dit nadat hij, op een eerste verklaring bij de politie na, verder weigerde te praten.
Foaud L. wordt verdacht van drie keer moord, brandstichting, bedreiging en wapenbezit. De drievoudige moord leidde tot veel onrust en afschuw in de stad en daarbuiten. Deze week is het een jaar geleden en waren er op verschillende plekken herdenkingsbijeenkomsten.
Het zorgde in 2021 voor flinke ophef binnen de mariene biologie: een Nature-publicatie waarin Amerikaanse en Australische wetenschappers onder leiding van Enric Sala verkondigden dat door bodemvisserij met sleepnetten op jaarbasis een hoeveelheid CO2 vrijkomt die vergelijkbaar is met de uitstoot van de luchtvaartsector. Begin dit jaar kwam Sala’s team met berekeningen over hoeveel van dat vrijgekomen CO2 vanuit de oceanen in de atmosfeer terechtkomt. Dat zou tot 60 procent over een periode van tien jaar kunnen zijn: een forse bijdrage aan het broeikaseffect. Maar op die publicatie kwam van diverse wetenschappers – onder andere in NRC – direct commentaar. Want weliswaar wordt er veel koolstofhoudend sediment losgewoeld door de sleepnetten, dat betekent nog niet dat al die koolstof met zuurstof reageert tot CO2. Bovendien komt veel bodem-CO2 ook vrij zónder visserij.
Een van de wetenschappers die Sala van repliek dienen is Justin Tiano, onderzoeker bij Wageningen Marine Research. In augustus publiceerde hij in wetenschappelijk tijdschrift Fish & Fisheries een meta-analyse van 57 eerdere onderzoeken, waaruit blijkt dat de invloed van bodemsleepnetvisserij lokaal sterk kan variëren. Gedegen onderzoek naar de klimaateffecten van visserij is ook politiek belangrijk, benadrukt hij op kantoor in IJmuiden. „Mijn vrees is dat beleidsmakers op basis van onvolledig onderzoek concluderen: oh, als we stoppen met bodemvisserij dan besparen we zoveel CO2 dat we verder onze gang kunnen gaan. Zo ligt het zeker niet. Je kunt niet zomaar de sleepnetvisserij stopzetten en denken dat je het klimaat een enorme dienst bewijst.”
Boomkorren
Er bestaan verschillende manieren waarop je de bodem kunt bevissen. In Nederland is vooral boomkorren bekend: daarbij worden met behulp van zware kettingen platvissen als schol, tarbot, schar en tong opgeschrikt en in sleepnetten gevangen. In het artikel van Tiano wordt niet specifiek gekeken naar het onderscheid tussen de methoden, maar vooral naar het bredere plaatje: wat valt op basis van eerder onderzoek te concluderen over de invloed van bodemvisserij op de biogeochemie onder water?’
Zeebodems zijn bedekt met koolstofrijk organisch materiaal. De bovenste laag daarvan bestaat uit verse algen en ander bodemleven; hoe dieper je komt des te meer het materiaal is vergaan. Wanneer de zeebodem wordt omgewoeld – bijvoorbeeld door sleepnetten – kán dat organische koolstof reageren met zuurstof tot CO2, en zo zorgen voor verzuring van het oceaanwater en opwarming van de atmosfeer.
Je kunt niet zomaar de sleepnetvisserij stopzetten en denken dat je het klimaat een enorme dienst bewijst
„Maar je kunt niet simpelweg concluderen: vóór het vissen hadden we veel koolstofrijk materiaal en erna niet meer dus dat is allemaal omgezet in broeikasgas”, zegt Tiano. „Het complete plaatje blijkt veel complexer. Als dat verse organische materiaal wordt ‘weggeharkt’ door sleepnetten dan zul je op sommige plekken inderdaad een afname van koolstof aantreffen, maar dat geldt niet overal. Soms dwarrelt het koolstofrijke organisch materiaal na verstoring terug naar de bodem. Uit ons onderzoek komt zelfs naar voren dat in sommige gebieden de hoeveelheid opgeslagen organische koolstof nauwelijks wordt beïnvloed door de bodemvisserij.”
Verstorende werking
Alleen gebieden met zwakke stroming en zachte bodem, zoals in het noordelijke deel van de Noordzee, blijken bijzonder kwetsbaar wat betreft langetermijnkoolstofverlies. „Mogelijk omdat het sediment daar fijner is en de verstorende werking van het vismateriaal tot dieper in de bodem doorwerkt.”
Soms lijkt de hoeveelheid koolstof in de bodem gek genoeg extra hoog in gebieden met bodemvisserij. „Waarschijnlijk wordt juist op die plekken gevist vanwége dat hoge koolstofgehalte. Veel koolstof betekent veel voedsel en dus veel vissen. Op die locaties blijft de aanvoer van organisch materiaal hoog, ook na het vissen.”
Ook zonder bodemvisserij komt er al CO2 vrij uit de zeebodem. „Al die bacteriën en andere organismen in de bovenste verse laag eten en ademen… Die stoten sowieso heel veel uit. Daarnaast heb je nog de geleidelijke CO2-uitstoot door de mineralisatie van het oudere organische materiaal.”
Ook storm kan voor omwoeling van het organisch materiaal zorgen, ontdekte Tiano tijdens een onderzoeksexpeditie, met het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). „De storm waarin we terechtkwamen bleek meer troebelheid te veroorzaken dan een bodemvisser. Het getroffen oppervlak was ook veel groter. Het is dus niet realistisch om te suggereren dat sleepnetvisserij de enige oorzaak van CO2-uitstoot zou zijn.”
Minder voedsel
Dat betekent níét dat de resultaten een vrijbrief zijn voor bodemvisserij, zegt Tiano met klem. „Uit ons huidige onderzoek blijkt ook dat de hoeveelheid vers organisch materiaal, dus de bovenste paar centimeter, significant afneemt na sleepnetvisserij. Dat zorgt dat er minder voedsel beschikbaar is en de biodiversiteit kan afnemen.”
Hij pleit ervoor beleidsmaatregelen toe te spitsen op lokale omstandigheden. „Hoeveel stroming is er, is het sediment hard of zacht, is er sprake van een rijk zeeleven? Dat moet je allemaal meewegen.” Bovendien moet er volgens hem meer onderzoek worden gedaan naar de invloed van diverse varianten van bodemvisserij. „Niet iedere vorm van sleepnetvisserij zorgt voor dezelfde CO2-uitstoot.”
Tijdens zijn promotieonderzoek vergeleek Tiano de effecten van boomkorvisserijvisserij met die van pulsvisserij. Die methode, waarbij elektroden tientallen elektrische pulsen per seconde afvuren zodat platvissen verkrampt raken en makkelijker op te vissen zijn, is door de EU sinds 2021 verboden. „Volgens critici zorgen de stroomstoten voor teveel dierenleed. Maar als je puur kijkt naar duurzaamheid, dan is pulsvisserij de betere optie. De bodem wordt er minder diep door omgewoeld en de schepen zelf gebruiken minder brandstof; dat scheelt ook CO2-uitstoot. Ook op dat vlak is een genuanceerd debat dus van belang.”
Een enorme overwinning voor Silicon Valley en een grote nederlaag voor wetenschappers, politici en mensenrechtenorganisaties bezorgd over de risico’s van kunstmatige intelligentie (AI).
De Californische gouverneur Gavin Newsom (Democraat) sprak zondag zijn veto uit over de controversiële wet SB 1047, die de krachtigste AI-modellen van onder meer Google, Meta en OpenAI aan banden zou leggen. De wet gaat na het veto van Newsom terug naar de tekentafel. Tot teleurstelling van AI-experts, die spreken van een overwinning van de techlobby.
AI-technologie is na de komst van chatbot ChatGPT in een stroomversnelling geraakt. De Amerikaanse techgiganten Microsoft, Alphabet, Amazon en Meta steken dit jaar gezamenlijk 100 miljard dollar in de ontwikkeling van AI-systemen. De hoop is dat de technologie leidt tot een sprong in productiviteit van iedereen die met een computer werkt.
Negatieve effecten zijn er genoeg: auteursrechtenschendingen van muzikanten, acteurs, schrijvers en kunstenaars. Cyberoplichting met gekloonde stemmen en een toename van door AI gegenereerde kinderporno. Desondanks zijn er in de Verenigde Staten nauwelijks regels voor bedrijven die AI ontwikkelen.
AI-experts, zoals Berkeley-professor Stuart Russell, vrezen dat AI-systemen zó geavanceerd worden, dat techbedrijven de controle over wat ze bouwen verliezen. De angst is dat ongereguleerde AI-technologie militaire systemen of de energievoorziening kan overnemen en niemand meer weet hoe haar uit te schakelen.
Een begin van een oplossing leek in zicht: SB 1047, een wet die Amerikaanse techbedrijven onder meer zou dwingen om hun meest krachtige AI-modellen aan onafhankelijke veiligheidstesten te onderwerpen. De wet behaalde in augustus een ruime meerderheid in de Californische senaat. De meest invloedrijke AI-bedrijven zijn in Silicon Valley gevestigd en daarom gebonden aan lokale wetgeving.
Lees ook
‘Als de overheid niet snel ingrijpt, gaan we in de komende twaalf maanden de consequenties voelen’
Gevoelig
Voor techbedrijven had SB 1047 enorme impact. AI-ontwikkelaars werden onder meer juridisch aansprakelijk gesteld voor schade die een AI-systeem kon toebrengen, bijvoorbeeld bij cyberaanvallen of biologische wapens. Ontwikkelaars moesten verplicht veiligheidsmaatregelen inbouwen, zoals een ‘kill switch’ – een fysieke schakelaar waarmee een AI-systeem op afstand kon worden uitgeschakeld. Uit angst voor rechtszaken en een rem op innovatie intensiveerden techbedrijven hun lobby om Newsom te overtuigen de wet te verwerpen.
Dat is gelukt. De gouverneur zette onlangs zijn handtekening onder zeventien andere AI-wetten, onder meer tegen de bestrijding van deepfakes en en nepnieuws, maar SB 1047 redde het niet. Newsom verklaarde zondag dat de wet weliswaar „goed bedoeld” was, maar bij burgers een „vals gevoel van veiligheid” zou creëren.
Dat het nieuwe pakket regels alleen gold voor grote AI-systemen die meer dan 100 miljoen dollar hadden gekost was een fout, volgens Newsom. Regulering zou volgens de gouverneur niet moeten afhangen van de grootte van een model, maar of de technologie werd gebruikt in een omgeving met ‘hoog risico’, zoals de medische sector. Ook zou volgens Newsom de wet „innovatie belemmeren” en leiden tot een uittocht van talent uit Silicon Valley.
Met name dat laatste argument wordt vaak door techbedrijven ingebracht om politici te overtuigen. Ook Europese AI-wetgeving (de AI Act) werd eerder dit jaar afgezwakt, nadat vanuit AI-bedrijven Mistral (Frans) en Aleph Alpha (Duits) succesvol een lobby werd opgestart. Europese politici bleken gevoelig voor het innovatie-argument, zeker omdat Europa op dat gebied ernstig achterloopt op China en de Verenigde Staten.
Lef tonen
Volgens hoogleraar politieke arithmetiek Daniel Mügge van de Universiteit van Amsterdam is Newsom gevallen voor de argumenten van de techlobby, die de zwaktes van de „niet perfecte” wet succesvol hebben uitgebuit. „AI-wetgeving is zeer gecompliceerd. De technologie is continu in ontwikkeling en heeft een enorm brede hoeveelheid toepassingen. Als wetgever loop je dan achter de feiten aan”, zegt hij.
Mügge vreest dat door het uitstel „pas over drie jaar een wet klaar is, die dan ook weer imperfecties heeft”, zegt hij. „Ondertussen ontwikkelen techbedrijven door en wordt het steeds moeilijker voor overheden om in de technologie in te grijpen”, aldus de hoogleraar.
„Het lijkt erop dat Newsom zich heeft laten overhalen door techbedrijven die je continu uitleggen wat er aan een wet niet deugt”, zegt Mügge. „Maar als wetgever moet je soms wat lef tonen. En zeggen tegen techbedrijven: ‘We snappen dat het niet optimaal voor jullie is, maar dat maakt het nog geen slechte wet’.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/03/web-1003binvdburg.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data97548227-7f589c.jpg)
