Omgevingswet heeft in Eerste Kamer eindelijk de benodigde steun en komt volgende week in stemming

Minister Hugo de Jonge (Wonen, CDA) krijgt de wettelijke ruimte om zijn volkshuisvestingsplannen (900.000 woningen in 2030) en het stikstofbeleid op orde te krijgen. In de Eerste Kamer tekende zich dinsdag, na drie jaar aarzelen en vijf keer uitstel, een meerderheid af voor invoering van de de Omgevingswet. Meer slagkracht in het ruimtelijke ordeningsbeleid, daarom wil De Jonge geen uitstel meer en per januari 2024 met die Omgevingswet aan de slag.

Volgende week stemt de Eerste Kamer daar definitief over, maar het is de vraag of die nieuwe wet hem daarna inderdaad die extra doorzettingsmacht geeft. Die Omgevingswet bundelt alle wetgeving op het gebied van ruimtelijke ordening en milieuvergunningen. Minder bureaucratie en doelmatiger regelgeving, was in 2016 de ambitie. Achilleshiel van die Omgevingswet is een goed functionerende landelijke databank, waarin al die lokale en landelijke regels, bestemmingsplannen en omgevingsprojecten gebundeld zijn, het zogeheten Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Daar is het ministerie van De Jonge zelf verantwoordelijk voor. Maar die landelijke databank komt maar niet van de grond. Het is inmiddels een van de duurste ict-projecten van de overheid (geschatte kosten 2 miljard euro), maar softwareleveranciers klagen steen en been over steeds wisselende programma-eisen.

DSO is inmiddels een van de duurste ict-projecten van de overheid

En waar er proef gedraaid wordt tussen overheidsinstanties en, bijvoorbeeld, stedebouwkundige bureaus, lukt het vaak niet om de softwareprogramma’s met elkaar te matchen.

De Jonge wist bij zijn aantreden in 2021 dat hij met de Omgevingswet een hoofdpijndossier in zijn portefeuille kreeg. Maar hij wil nu niet meer uitstellen. Prijzenswaardige bestuurlijke daadkracht, sneerde voorzitter Hanneke Willemstein van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden voorafgaand aan het debat. „Maar als die daadkracht in de praktijk niet werkt, dreigt een debacle als de Toeslagenaffaire of de financiële afwikkeling in Groningen.”

Hiaten en fouten

Grote belangenorganisaties als de Stichting Natuur en Milieu en Natuurmonumenten stelden het in hun reactie scherper. Al die hiaten en fouten in de software van dat DSO zorgen voor overhaaste invoering, chaos en rechtsonzekerheid, stellen zij. „De wet is zelf zo complex geworden dat die voor de burger onbegrijpelijk is geworden.”

Lees ook: Minister was te rooskleurig over Omgevingswet

Opmerkelijke kritiek klinkt uit de mond van voorzitter Bert van Ette-ko-ven van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. „Zorgen” noemde hij dat in een schriftelijke bijdrage aan het debat. Zorgen zijn er volgens Van Ettekoven vooral over de betrouwbaarheid van dat DSO: „Burgers, overheden en rechtbanken moeten er op kunnen vertrouwen dat het DSO een volledige en juiste weergave geeft. Bovendien moet minimaal een half jaar voor inwerkingtreding een zodanig gebruikersvriendelijk DSO staan, waar zowel rechtzoekende burgers, betrokken overheden als bestuursrechters mee uit de voeten kunnen.” En dat is nu niet het geval.

Ook in het debat speelde de angst voor een zoveelste ict-debacle een duidelijke rol. Het zou een zelfrijdende Tesla worden, klonk het. „Maar het gaat lijken op een handgeschakelde versie die nauwelijks door de APK komt.” Senator Theo Rietkerk (CDA) sprak over een veelvoud aan beleidsambtenaren die stapels visies en papier produceren, zonder overzicht op de uitvoerbaarheid. Toch leek er dinsdag een meerderheid te zijn die volgende week voor zal stemmen. Volgens De Jonge niets nieuws. Want het debat ging volgens hem helemaal niet over die wet, maar over de invoeringsdatum.