N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Witwasonderzoek In september legde de topman van Jumbo zijn functie al tijdelijk neer. Ton van Veen, die al de rol van algemeen directeur waarnam, volgt hem op.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data97713225-b13b37.jpg)
Foto Robin van Lonkhuijsen/ANP
De man die supermarktketen Jumbo twintig jaar leidde, keert definitief niet terug in de top van het bedrijf. Vanwege het onderzoek dat naar hem loopt rond mogelijk witwassen, kondigde Frits van Eerd eerder al aan tijdelijk op te stappen. In de maanden daarna is de zoon van Jumbo-grondlegger Karel van Eerd tot het besluit gekomen dat hij ook in de toekomst geen topman meer wil zijn – ongeacht de uitkomst van de strafzaak.
De 55-jarige Van Eerd wordt opgevolgd door Ton van Veen, die vanuit zijn positie in de raad van commissarissen de taken van topman al tijdelijk op zich nam. Die ongewone rol van ‘gedelegeerd commissaris’ is maandag omgezet in de formele positie van algemeen directeur, zo maakte Jumbo dinsdag bekend. Tussen 2004 en begin 2022 zat Van Veen ook in het bestuur van Jumbo, toen als financieel topman.
De benoeming van Van Veen is niet de enige verschuiving in de top van het bedrijf. Het Brabantse Jumbo, na Albert Heijn de grootste supermarktketen van het land, benoemde eveneens een nieuwe president-commissaris. Die positie werd de afgelopen jaren vervuld door Karel van Eerd, maar was vacant sinds de bedenker van de succesvolle Jumbo-formule halverwege december op 84-jarige leeftijd overleed.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2020/12/data65619588-d5e579.jpg)
In de zoektocht naar een vervanger is de familie uitgekomen bij een van de kinderen: Colette Cloosterman-Van Eerd, tot vorig jaar in het bestuur verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de bedrijfsformule. Cloosterman-Van Eerd is samen met Frits en jongere zus Monique Groenenwoud-Van Eerd aandeelhouder van Jumbo. Sinds het overlijden van hun vader bezitten zij elk een derde van het bedrijf.
Ondanks de wisselingen in de top zal Jumbo doorgaan met „de strategische koers voor de korte en lange termijn”, die het bedrijf begin vorig jaar heeft geformuleerd. De familie is verheugd dat Van Veen dat proces wil leiden, aldus Cloosterman-van Eerd in een schriftelijke toelichting. „Ton biedt Jumbo de continuïteit en stabiliteit die het in deze economisch uitdagende tijd nodig heeft. Hij kent als geen ander onze familiewaarden en snapt hoe Jumbo oorspronkelijk bedoeld is.”
Twintig Rolexen
Het Veghelse Jumbo werd halverwege september verrast toen de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) onaangekondigd voor de deur van het hoofdkantoor stond. Diezelfde ochtend werd op zijn landgoed in Heeswijk-Dinther toenmalig topman Van Eerd aangehouden. Dat gebeurde in een grootschalig onderzoek naar witwassen via sponsorcontracten in de motorsport, de handel in onroerend goed en auto’s en via „onverklaarbare contante stortingen”.
Meteen meldde justitie dat Van Eerd geen hoofdverdachte in de zaak is. Dat is Theo E. uit het Drentse Gasteren, een voormalig motorcrosser en sindsdien autohandelaar en een goede bekende van Frits van Eerd. Toch zag het OM voldoende aanleiding om de ondernemer vijf dagen lang vast te houden voor verhoor. Bij invallen bij Van Eerd werden twintig Rolexen en 450.000 euro aan contant geld in beslag genomen, meldde NRC eerder.
Hoewel Jumbo en de familie in de eerste dagen besloten in stilte af te wachten, werd al snel duidelijk dat het strafonderzoek niet snel klaar zou zijn. Volgens kenners duurt zo’n onderzoek soms meer dan een jaar. Een week na zijn vrijlating concludeerde Van Eerd daarom dat de situatie onhoudbaar was geworden. Hij trad terug „in belang van Jumbo”, en om zich „volledig te concentreren op zijn persoonlijke situatie”.
Explosieve groei
Voor het familiebedrijf was dat een ingrijpende verandering. Van Eerd was de afgelopen decennia nadrukkelijk betrokken bij de explosieve groei van Jumbo. Hij trok samen met Van Veen op bij de overnames van onder meer Super de Boer (2009), C1000 (2012) en recenter HEMA (2020). Door die aankopen groeide Jumbo uit van regionaal familiebedrijf tot dominante keten, met een jaaromzet van 10,3 miljard euro.
Kort na het tijdelijke vertrek van Van Eerd werd Van Veen naar voren geschoven als voorlopige vervanger. Die constructie kon niet heel lang voortduren, zei Van Veen eerder al in gesprek met NRC. „Het werkt in de praktijk wel, dit model. […] Maar het is geen model van jaren. Dus op een gegeven moment moet je een besluit nemen. En veel hangt ook af van de vraag: keert Frits terug of niet?”
De tijdelijke topman wilde daar toen nog niet op vooruitlopen. „We hebben afgesproken dat we eerst het jaar willen afsluiten, in álle opzichten. De boeken gaan dicht, de accountant controleert die. Hopelijk kunnen we eind februari dan zeggen dat 2022 echt klaar is en dat we vooruit kunnen kijken. Op dat moment zullen de aandeelhouders en commissarissen gaan evalueren, en moeten zij afwegen hoe die twee posities definitief worden ingevuld.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/12/data95045448-9a37ec.jpg)
Kwetsbaarheden
Bij die afweging moest de familie Van Eerd het doen zonder verreweg het belangrijkste puzzelstuk. Een klein halfjaar na de invallen is nog altijd weinig duidelijk over de ernst van de verdenkingen aan het adres van de voormalig Jumbo-topman. Voorlopig lijken die antwoorden ook nog niet te komen: De Telegraaf meldde eerder dat de behandeling van de zaak waarschijnlijk pas in 2024 plaatsvindt. Het witwasonderzoek wordt snel complexer nu dwarsverbanden met andere strafonderzoeken aan het licht komen.
Wel is duidelijk dat het onderzoek zich beperkt tot Van Eerd als privépersoon. Jumbo is geen verdachte, zo herhaalde het bedrijf de laatste maanden nadrukkelijk. Toch besloot het interne „processen en procedures” aan te scherpen, om „kans op herhaling voorkomen”, zei Van Veen daarover in NRC.
Extern onderzoek, door accountantskantoor KPMG, legde diverse „kwetsbaarheden” bloot. Zo had de voormalig topman in zijn positie als algemeen directeur én aandeelhouder „een zekere ruimte” om „zelfstandig over zaken te kunnen beslissen”. Besluiten over „relatief kleine bedragen” kon hij nemen zonder dat een tweede persoon ze controleerde.
„Met de kennis van nu hadden we dat al eerder strikter moeten maken”, aldus Van Veen. Ook kondigde Jumbo al aan te stoppen met sponsoring van motorcross, een van de gebieden waar het witwasonderzoek zich op toespitst.
