‘Genoeg is genoeg’: Dolle Mina’s zijn met protestmars tegen femicide terug op het actietoneel

Aan jonge mensen geen gebrek op de zaterdagavond in de vismijn in Breskens, in het westen van Zeeuws-Vlaanderen. Daar maakt het dj-trio Buren van de Brandweer van elk nummer een hardstyle variant. De bonkende beat veroorzaakt een golf aan handen die krachtig de lucht in prikken. Aan de bar kun je alleen contant betalen en de tap is nonstop geopend. De vismijn wordt elk jaar omgetoverd tot feestlocatie tijdens de Visserijfeesten. Alleen de waarschuwingen ‘betreden op eigen risico’ aan de wand verraden dat de plek ooit een andere functie had.

Tot vier jaar geleden werd de loods gebruikt door handelaren voor het veilen van vers aangevoerde vis, nu sluit voor de vismijn ook het doek als feestlocatie. Er is geen visserij meer is, dus moet de ooit bloeiende haven van Breskens op de schop, met de sloop van de vismijn tot gevolg.

De Visserijfeesten in Breskens worden dit weekend voor de zeventigste keer gevierd met een foodtruckfestival, kermis en braderie, maar ook met de typische havenactiviteiten als zwemwedstrijden en garnalen pellen. Ook de vele optredens van volkszangers en dj’s in de vismijn kunnen niet ontbreken. Breskens was ooit een florerend vissersdorp, maar er wordt al jaren amper gevist. Nu richt het dorp zich op de toerist en krijgt de hele haven een update. Er worden appartementen gebouwd en in het voorjaar opent viscentrum De Zaete zijn deuren met een vernieuwd visserijmuseum, een viswinkel, een horecagelegenheid en een vestiging van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij.

Zoom in

Nagebouwde miniatuur vissersschepen.

Foto’s Walter Herfst

Visserijmuseum

Jaap Albregtse, oud-visser op de Breskens 43, kan allerlei redenen verzinnen waarom er geen visserij is, vertelt hij in het visserijmuseum dat binnenkort een opknapbeurt krijgt. Volgens Albregtse waren er in de jaren tachtig goede subsidies, waardoor het makkelijk was om een eigen kotter te kopen: „Iedereen ging aan de loop en toen had elke jongen een eigen kotter. Dat heeft geleid tot overbevissing.” Naast overbevissing noemt hij het gebrek aan regelgeving rond het opvoeren van de scheepsmotoren, de invloed van natuur- en milieuorganisaties, de oliecrises en het gebrek aan opvolging binnen de familiebedrijven. „Voor visserij heb je twee dingen nodig: veel vis en een goede prijs. Dat heb je nu allebei niet”, zegt Albregtse.

In het visserijmuseum van Breskens is hij vaak te vinden. Het museum wordt bijna volledig gerund door vrijwilligers – oud-vissers – die er elke dag komen voor een kop koffie en om netten te breien, zoals de vissers het zelf noemen. Die worden als tas verkocht in het museum. Eén tas heeft duizend steken. „Zo blijf je wel bezig, eej”, zegt Jan Albregtse, die met zijn broer op de Breskens 43 voer.

In de jaren tachtig had elke jongen een eigen kotter. Dat heeft geleid tot overbevissing

De Visserijfeesten zijn belangrijk voor het dorp, net als de visserij. Op de kade aan de vismijn pelt familie Vermeulen garnalen die ze gratis uitdelen. Nellie Faes-Vermeulen kan twee kilo ongepelde garnalen in een uur pellen. Zelf vindt ze dat niet snel: „Vroeger kon ik veel meer. Nu gaat dat niet meer. Ik doe de toastjes”, zegt ze terwijl ze lepels garnalen op toast schept.

Broer Henk Vermeulen is oud-visser en was vijftig jaar betrokken bij de organisatie van de Visserijfeesten. Vissen op zee is „hard werken” en „hard leven”, vertelt hij. Toch deed Henk niets liever. „Ik houd van de vrijheid op het water. Elke dag is anders en geen enkele vangst is hetzelfde.”

Zoom in

Zoom in

Zwemwedstrijden horen ook bij de Visserijfeesten in Breskens.

Foto Walter Herfst

Rommelmarkt

Het dorp wil de feesten voortzetten, ook nu de visserij volledig is weggevallen. Daar hoort de rommelmarkt op zaterdagochtend bij, vindt familie Faas (geen familie van mevrouw Faes) die al vroeg op de rommelmarkt haar kraam heeft uitgestald. Over hun oude spullen is een plastic zeil gespannen: de Bressiaander is goed voorbereid op de hoosbuien die zo nu en dan vallen.

„De Visserijfeesten zijn een stukje nostalgie, een stukje cultuur. Het feest is toch iets van het dorp, dat moet wel blijven”, zegt mevrouw Faas. Wanneer familieleden het verhaal onderbreken om de buren te begroeten, vliegen de heujs je om de horen. Meneer Faas ziet hoe de feesten jong en oud samenbrengen, ook op de rommelmarkt die al in de vroege uurtjes wordt opgebouwd. „De jonge gasten komen van het café thuis en lopen nog een rondje over de rommelmarkt. Dan zie je allerlei bijzondere dingen: mensen op ski’s of een lange gast op een kinderfietsje. Mensen kijken, dat zou een beroep moeten zijn.”

Zoom in

Als de zon doorbreekt, loopt de braderie vol met toeristen die slenterend zoeken naar de beste koopjes. Niet vreemd voo wie weet dat toerisme de grootste economische pijler is in de streek. Of er ook grenzen aan zitten? André Brakman, secretaris van het Visserijfeesten-comité, vindt het lastig om in te schatten. „Puur persoonlijk: je moet de mogelijkheden benutten die er zijn, daar leeft de streek van.”

Brakman denkt wel dat steeds meer kennis over de visserij verloren zal gaan naarmate de laatste vissers ouder worden. Toch gaat volgens hem dat dorpsgevoel niet zomaar verloren: „De Bressiaander staat bekend als iemand met een grote mond, maar dan weet je wel waar je aan toe bent. Dat is kenmerkend voor een vissersdorp.”

Het blijft gissen hoe de feesten zich zullen ontwikkelen. Er leven genoeg onzekerheden en zorgen, maar niet op de zaterdagavond in de vismijn. De hossende mensen zijn niet bezig met „wellicht de laatste keer”, daar staat de muziek veel te hard voor.

Zoom in

Delen

Mail de redactie

Op het Stationsplein in Utrecht staan ze met zijn vieren, politieagenten voor de schuifdeuren van het Centraal Station. In afwachting van wwer een demonstratie tegen de hongersnood en het geweld in Gaza, ligt hun focus vooral op de demonstranten. De vraag is waar de pro-Gaza „sit-in” zal beginnen. Aandacht voor wat er verder op het plein gebeurt, is er nauwelijks. Toezicht op het plein? Niet hun taak. Dat is werk voor de buitengewone opsporingsambtenaren, de boa’s van de gemeente, die er óók rondlopen. Rondfietsen, liever gezegd: op witte mountainbikes, mét helm, maar ook in een uniform dat maar moeilijk te onderscheiden is van dat van de politieagenten: fluorescerend jack, lichtblauw vest en een goed gevulde gordel met een zaklamp, handschoenen en handboeien.

Wanneer een jongen in zwart T-shirt en grijze jeans wordt aangesproken op de té luide muziek uit zijn zwarte boombox verontschuldigt hij zich met: „Sorry agent”, om gelijk te zeggen „maar wel een goed nummer, toch?”

Groeiende gordel

Toch zijn er verschillen in de uitrusting van politieagenten en die van de boa’s. Zo ontbreekt bij de meeste boa’s een vuurwapen of een wapenstok aan de gordel. De NS wil dat veranderen. Om de toenemende agressie tegen medewerkers een halt toe te roepen, loopt er een aanvraag bij de minister van Justitie en Veiligheid om 75 ervaren medewerkers van de NS-afdeling Veiligheid & Service (V&S) een wapenstok mee te geven: een korte kunststof buis met rubberen bekleding van ruwweg veertig centimeter. Zodat ook die V&S-medewerkers, speciale boa’s, in dienst van NS, beter toegerust kunnen handhaven op de stations en in de trein.

De NS wijst op een reeks incidenten, vorig jaar, toen 334 NS-medewerkers klappen kregen, een stijging van 34 procent in vergelijking met het jaar daarvoor. Er werden in totaal 1.095 „ernstige incidenten” geregistreerd: bedreiging, bespugen of ander fysiek geweld. Dat is 5 procent meer dan in 2023.

De NS hoopt dat de wapenstok daar iets aan kan doen. Maar het is de vraag of het werk voor die spoor-boa’s er echt veiliger op wordt, of juist extra agressie kan oproepen.

Terughoudend

Gemeenten hebben de afgelopen vijf jaar al ervaring opgedaan met beter bewapende boa’s: onder meer in de vorm van een pilot, onder regie van het ministerie van Justitie en Veiligheid in 2021. Sinds vorig jaar januari loopt een tweejarige proef in Amsterdam. Uit de schaarse (tussentijdse) evaluaties blijkt dat die Amsterdamse ordehandhavers de stok nauwelijks nodig hebben gehad. Bij twee derde van de incidenten werd er alleen mee gedreigd, dat was al voldoende om oplaaiend geweld onder controle te krijgen. Waarmee het succes van die wapenstok nog niet aangetoond is: want er was nog onvoldoende bekend om definitieve conclusies over het nut van die wapenstok te trekken.

Zo’n 11 procent van het geweld door de afdeling Veiligheid & Service van de NS was onrechtmatig of disproportioneel.

De vraag of de wapenstok de veiligheid van personeel en de omgeving echt verbetert, is daardoor lastig te beantwoorden. De meeste boa’s voelen zich veiliger mét wapenstok en willen die het liefst houden. Zij zien dat hun takenpakket in de loop van de jaren enorm is uitgebreid en ook hun gezag op straat is toegenomen. Want de boa is inmiddels uitgegroeid tot een korps van semi-agenten dat uitgaansgebieden en het openbaar vervoer veilig moet houden. Een uitkomst, want sinds de politie zich vanwege capaciteitsgebrek meer is gaan richten op opsporing en minder op handhaving, vullen boa’s dat gat op.

Maar daardoor komen boa’s ook vaker in gevaarlijke situaties terecht. Hoewel hun actieradius langzaam maar zeker uitdijt – vanwege de dreiging van drugscriminaliteit in bossen mogen sommige „groene” boa’s nu al een vuurwapen dragen – groeit de roep om verdere uitbreiding van de uitrusting.

Risico op escalatie

Niet iedereen is daar voorstander van. Een deel van de NS-medewerkers, maar ook deskundigen, vrezen dat het wapen escalerend kan werken, waardoor die wapenstok juist kan veranderen in de grootste vijand van die schaduwpolitie.

Toen de Haagse afdeling van de VVD opriep om gemeentelijke boa’s met de wapenstok uit te rusten, wilde het college van B en W daar juist niets van weten: „In Den Haag worden onze boa’s getraind om op een de-escalerende wijze op te treden”, aldus het college vorige maand in het AD. „Het gebruik van een korte wapenstok past niet binnen deze benadering.”

Het Amsterdamse vervoerbedrijf, GVB, lonkt ook naar die wapenstok. Tegen NRC geeft een woordvoerder aan „met interesse naar de NS-pilot te kijken”. Maar ook in Amsterdam, waar GVB-boa’s de orde handhaven, wachten ze af of dat niet escalerend kan werken en „een wapenstok juist het tegenovergestelde effect heeft”.

„Dreigen met een stok kan mensen nog bozer maken”, vreest Jaap van Lakerveld, één van de onderzoekers van het rapport over de pilot uit 2021. „En in kleine ruimtes, zoals de trein of de metro in Amsterdam, kan een ordehandhaver niet echt een vluchtroute kiezen als de stok wordt afgepakt.”

Je moet je echt afvragen of je hiermee niet de deur te ver open zet. Straks willen andere vervoersbedrijven hun medewerkers ook uitrusten met wapenstokken.

Een opvallend detail uit zijn onderzoek, aldus Van Lakerveld: vooral minder ervaren boa’s staan achter de wapenstok. Terwijl boa’s met wat meer ervaring juist beducht zijn voor toename van geweld. Van Lakerveld vermoedt dat de „jongere boa’s onzekerder zijn” en daarom graag „een back-up optie” willen hebben. „Als ze meer ervaren zijn, vertrouwen ze op hun mond om de boel te bedaren. Dat zou juist een reden zijn om de wapenstok thuis te laten: met voldoende kennis en kunde kun je problemen pratend oplossen, pratend de-escaleren.”

Controle Alt Delete, een organisatie die buitenproportioneel politiegeweld door wetshandhavers aankaart, noemt nog een ander bezwaar. De woordvoerder van de organisatie wijst op jaarverslagen van de politie, de toezichthouder van de boa’s. In de jaren 2023 en 2024 was respectievelijk 89 en 89,5 procent van het gebruikte geweld door NS-boa’s rechtmatig. Zo’n 11 procent was dat niet, of disproportioneel. „Een flink aandeel dus, zeker in vergelijking met de percentages van de politie, waarbij het percentage ‘niet professionele’ geweldsaanwendingen al jaren onder de één procent liggen”, aldus de woordvoerder.

Zoom in

Privaat bedrijf

In de discussie speelt ook het geweldsmonopolie van de staat een rol. Die is nu voorbehouden aan de politie én boa ‘s, als het om het publieke domein gaat. Jaap Timmer, politiesocioloog bij de Vrije Universiteit Amsterdam, zet vraagtekens bij uitbreiding van dat monopolie naar NS, „een private onderneming”, zoals hij dat noemt: „bij de boa’s die tot nu toe met wapenstokken zijn uitgerust, kan je in ieder geval zeggen dat het gaat om mensen die vallen onder overheidsinstanties.” De staat is dan wel honderd procent aandeelhouder van NS, maar dat maakt het bedrijf volgens Timmer nog geen overheidsinstantie. „In 2000 ging de spoorwegpolitie op in de Nationale Politie. Een belangrijke reden om de NS-medewerkers toen geen geweldsbevoegdheid te geven, was het geweldsmonopolie. Dat moest echt bij de politie blijven liggen”, zegt de socioloog.

Als het ministerie van Justitie en Veiligheid het verzoek van NS inwilligt, zou dat volgens Van Lakerveld in feite de terugkeer van de spoorwegpolitie betekenen. „Je moet je echt afvragen of je hiermee niet de deur te ver openzet. Straks willen Arriva, Connexxion of andere vervoersbedrijven die wapenstok ook. Met die gemeentelijke boa’s is de gemeentepolitie terug van weggeweest. Nu is de spoorwegpolitie met hetzelfde bezig, alleen nu in een commerciële editie.”

Delen

Mail de redactie