Provinciale tegenmacht is juist nu relevant

Posted on March 2, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Statenverkiezingen Essay | Het zijn de provincies waar de nationale impasse over alle grote thema’s kan worden vlot getrokken. Dat maakt deze verkiezingen de moeite waard, schrijft Menno Hurenkamp.

2 maart 2023 om 10:51

Leestijd 6 minuten

Met de verkiezingen voor de Provinciale Staten in aantocht rijst regelmatig de vraag ‘waarom zijn ze er nog?’ Drie kwesties keren terug in die kritiek: de mensen weten niet wat Provinciale Staten doen; de mensen stemmen er niet op, of met verkeerde motieven; verkiezingen zijn sowieso achterhaald.

Ten eerste, wie weet wat die Provinciale Staten precies doen? Wie kan er een volksvertegenwoordiger noemen uit dit mysterieuze orgaan? Weet behalve het ‘Statenlid’ zelf iemand wat die functie inhoudt?

Ten tweede, we zijn al blij als de opkomst boven de 50 procent is. De mensen die de moeite nemen om te stemmen hebben daarmee een onevenredig grote greep op het land. En daarbij laten ze zich door van alles leiden behalve door ruimtelijke ordening en vergelijkbare typische provinciale zaken. Zonder een jota van de ommelanden te weten stapte Forum voor Democratie via de verkiezingen van 2019 als grootste partij met twaalf zetels de Eerste Kamer in.

Waarmee we bij het derde punt komen, dat verkiezingen sowieso achterhaald zijn. De Provinciale Staten kiezen op archaïsche wijze de leden van de eveneens archaïsche Eerste Kamer – die bovendien tegenwoordig steeds politieker optreedt. Meer in het algemeen krijgen via verkiezingen theoretisch opgeleiden een voordeel boven praktisch opgeleiden, omdat de laatsten veelal liever wat anders doen dan eindeloos palaveren. Er moeten toch moderner en vooral ook eerlijker besluitvormingsmechanismen zijn?

Kortom, met een onheus motief stemt de helft van de burgers op een instituut uit andere tijden, om daarmee het land te gijzelen. De ondertoon van de kritiek is dat de Provinciale Staten een vliegwiel van ondemocratie zijn, typisch voor het tegenwoordig zo vaak besproken falen van de politiek. Tijd dus om een einde aan dat circus te maken?

Biezen pakken

Misschien gaat dat soort kritiek wat te hard. De Provinciale Staten dragen bij aan een ideaal, dat van machtenscheiding. Namelijk dat het maken, uitvoeren en controleren van wetten in verschillende handen moet liggen, om een samenleving kwaliteit te geven. Verkiezingen zijn maar een element van dat ideaal. Het gaat er vooral om dat een maatschappij in handen van een kliek die willekeurig levens en bezit kan afpakken (denk Poetin), in de greep raakt van corruptie. Het ademt vrijer wanneer baasjes bezorgd zijn dat ze hun biezen moeten pakken.

Veel van de vernieuwingen in de democratische rechtsstaat wijzen nu een andere kant op. De vrees is dat de klassieke instituties niet meer passen op een steeds horizontalere, diversere samenleving, waar steeds meer onderling verschillende burgers steeds minder autoriteit verdragen. De politiek slaagt er niet meer in de burgers te vertegenwoordigen (versplintering van het partijenlandschap) en de overheid slaagt er niet meer in de burgers te vertrouwen (Toeslagenaffaire). Maar de oplossingen lijken onbedoeld uit te pakken als machtsvermenging, en ten koste te gaan van de machtenspreiding.

De democratische kant van de vernieuwingen tendeert richting besluitvorming in goed overleg of ‘deliberatie’. Steeds vaker worden kwesties rond bijvoorbeeld het klimaat in burgerraden of burgerinitiatieven besproken. Ze zijn onmisbaar om in te springen waar de politiek het af laat weten. Maar waar de macht zit is niet altijd helder.

Lees ook: Burgerberaden leiden tot een chaotische democratie

Het blijkt in dat soort vernieuwingen nogal eens lastig om de invloed van geconsulteerde experts te beperken, of om te voorkomen dat theoretisch opgeleiden de boventoon voeren. Bovendien laten de ervaringen tot dusver zien dat zowel volksvertegenwoordigers als ambtenaren niet spontaan afstand doen van hun eigen mandaat – en vaak met goede redenen. De feitelijke macht verschuift dan amper, alle mooie beloften ten spijt.

Rechtsstatelijke vernieuwing neigt nogal eens richting bemiddeling of ‘mediation’, naar overleg tussen burgers onderling of burgers en staat, in plaats van een bindende uitspraak door een rechter. In sommige gevallen kan dat heel zinvol zijn. Onlangs bepleitte de Nationale Ombudsman terecht dat er veel meer bemiddeling nodig is tussen slachtoffers van de Toeslagenaffaire en de overheid, omdat de gang naar de rechter voor velen langzamerhand te aangrijpend is geworden. Maar met grote regelmaat is een conflict tussen burgers precies dat: een conflict. Dan is het fijn wanneer de rechter boven de partijen staat en een knoop doorhakt.

Daarom moeten we het soms over machtenscheiding hebben. Dan valt vaak de naam van de Franse filosoof Montesquieu (1689-1755), die met zijn trias politica geldt als inspiratiebron voor de moderne democratie: de regering regeert op basis van de wetten van een gekozen parlement, en de rechterlijke macht beoordeelt wat ervan terechtkomt. Op school leert iedereen het verschil tussen het kabinet en zijn ambtenaren, de Tweede en Eerste Kamer en de rechters.

Er hangt wat sacraals om die trias. Men zou bijna spreken van een heilige drie-eenheid. En als een van de drie het niet goed heet te doen, wordt er snel van een samenlevingsbedreigende crisis gesproken. Terwijl laag vertrouwen in politici best samen kan gaan met groot vertrouwen in democratische principes, zoals in Nederland het geval is. Ietsje meer uitzoomen kan geen kwaad.

Regelmatig rouleren

In het recent verschenen (en intrigerende) Dawn of Everything (2022) bespreken de antropologen Graeber en Wengrow allerlei oeroude varianten van machtenscheiding. Het regelmatig laten rouleren van bazen is geen uitvinding die tijdens ‘De Verlichting’ uit de hemel kwam vallen, maar een praktijk die al in de Oudheid en op alle continenten te vinden was. Onze waterschappen (het ‘poldermodel’) mogen zo’n duizend jaar oud zijn, nog eens duizend jaar daarvoor werd de stad Teotihucan in het huidige Mexico al beurtelings bestuurd door de ongeveer 100.000 inwoners zelf. Ze hielden zich onder andere bezig met sociale woningbouw. Hoe de besluitvorming precies ging blijft duister, maar een paleis voor een koning of priesterkaste viel er niet te ontdekken. Graeber en Wengrow wijzen ook op de oude praktijk om leiders te wisselen per seizoen.

Zo’n inzicht is iets meer dan een geinig historisch weetje. Het laat zien dat het samen onderhouden van instituties met wisselende leiders misschien geen menselijk trekje is, maar wel met reden populair. Zulke praktijken zijn niet in het marmer van ‘de moderniteit’ gebeiteld (Kant, Voltaire, Locke). Ze krijgen al millennia vorm, afhankelijk van onder meer plaats en techniek. Er zit ook altijd eigenheid of nestgeur aan. Er is geen ander ideaal om aan te voldoen dan dat gezag redelijkerwijs betwistbaar is.

Vanuit dat perspectief is het niet zo gek dat recente pogingen tot ‘bestuurlijke vernieuwing’ telkens strandden. Onder meer Piet Hein Donner (Rutte I) en Ronald Plasterk (Rutte II) deden als minister een poging om terug te gaan naar zeven provincies of landsdelen of naar een randstadprovincie. Schaalvergroting was goed, om te verzakelijken, om investeerders te trekken. Er kwam niks van al die plannen terecht, en ook de pleitbezorgers hoor je er niet meer over. Want Limburg is Friesland niet, en Drente is Zeeland niet. Loyaliteit smaakt op al die plekken telkens net wat anders, en om tegenmacht te mobiliseren tegen tekentafelgrenzen hadden inwoners noch bestuurders verkiezingen nodig.

In het huidige regeerakkoord is dan ook weinig meer van dit soort plannen te bekennen. Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken, CDA) maakt niet veel woorden vuil aan de provincies in haar recente ‘Actieagenda Sterk bestuur’ (2023). Sterk gehecht aan hun nestgeur schudden de provincies de vernieuwingsdrift telkens weer van zich af, zoals de hond die net zwemmen ging.

Die identitaire drift heeft iets kneuterigs of is soms zelfs misplaatst. Kun je Limburg serieus een historische eenheid noemen? Als er wortels tot in de 19de eeuw te vinden zijn, is het al heel wat. De Achterhoekse vlag (2018) is nog jonger dan de Zwarte Cross (2005).

Nederland maakt zich druk om de weeskinderen van het neoliberalisme; niet alleen de Toeslagenaffaire of de kwaliteit van het openbaar bestuur in het algemeen, maar ook de cynische omgang met de leefomgeving of de aanhoudende sociaaleconomische ongelijkheid. Tegen die achtergrond is romantische behoudzucht of de suggestie dat het iedere regio voor zich is, onverantwoord.

Maar de hang naar provinciale identiteit kan ook gelezen worden als een uitnodiging om het juiste gevecht te kiezen. De nationale regering had de laatste tijd niet zo’n zin in beslissingen, en wat de populisten in het parlement betreft zijn ook de rechters inmiddels verdacht. Zo ontstaat machtsvermenging. Gelukkig hebben we dus nog een stuk gereedschap op zak om de democratie vlot te trekken.

Verschil maken

Want wat bij de komende verkiezingen op het spel staat is de vraag naar hét bestuurlijke dossier in een impasse, die over een uitruil tussen duurzaamheid en economie; tussen kern- en windenergie; tussen beslag op de schaarse ruimte door industriële of biologische landbouw, door woningbouw of natuurgebieden; door nieuw aan te leggen wegen, rails of bossen. Daar waar de nationale regering maar blijft hangen in ambivalentie en gedoe over de grote dossiers zoals stikstof, energie en natuur, kunnen provincies en waterschappen een verschil maken.

Provinciale bestuurders die een mandaat verwerven van de nieuwste nieuwkomers, BoerBurgerBeweging of JA21 zullen een fikse stok in de spaken van de stikstofreductie (landelijk 50 procent minder in 2030 ten opzichte van 2019) willen steken. Provinciale afdelingen van partijen als CDA en VVD denken wel twee keer na voor ze zich uitleveren aan het regeerakkoord en daarmee mogelijk hun doodvonnis tekenen. Sterker, nu al zetten provinciebesturen de hakken in het zand, daar hebben ze de verkiezingen niet voor nodig.

Maar liggen dan de kaarten niet schitterend op tafel? Hoezo zouden provincies alleen op behoud van het oude kunnen koersen? Wat let partijen die wel werk willen maken van vergroening en verduurzaming om op deze punten brede en herkenbare stembusakkoorden te sluiten? Het beeld van de versplintering – dat wezenlijk bijdraagt aan het lage vertrouwen in de politiek – zou er danig door afnemen.

Met slechts de helft van de bevolking naar de stembus en dan ook nog getrapt de macht aanwijzen, dat is niet de moeder aller democratische ervaringen. Maar falen hoort bij democratie en machtsvermenging tegengaan moet dus telkens anders geprobeerd. Het is wel weer een poging waard.

Demi Vollering kijkt na zilver op de tijdrit uit naar WK-wegwedstrijd: ‘Misschien dat het dan een keertje lukt, die eerste plek’

admin
September 22, 2024
0

Even, heel even, was daar de herinnering aan die eerdere pijnlijke nederlaag dit seizoen. „Het is geen vier seconden hè”, verwees Demi Vollering naar het minieme verschil waarmee ze half augustus bovenop Alpe d’Huez de Tourzege moest laten aan de Poolse Kasia Niewiadoma. Nu was ze bij het WK tijdrijden in Zürich na een spannende strijd zestien seconden langzamer dan de Australische specialist Grace Brown. Geen wereldkampioen, maar zilver. Natuurlijk was dat ook „even pijnlijk”, zei Vollering bij de NOS. „Maar ik ben heel blij met de tweede plek. Het is mijn eerste medaille op een tijdritkampioenschap.”

Vollering die blij is met een tweede plaats? Eigenlijk kan het niet. De 27-jarige kopvrouw van de Nederlandse topploeg SD Worx geldt als een van de sterkste renners van het peloton, zou de eerste vrouw kunnen worden die meer dan een miljoen euro per jaar verdient. Maar waar ze vorig jaar veel en van alles won, lukte het dit seizoen vaak niet. Goed, ze won de Ronde van Spanje en de kleinere rondes van Baskenland, Burgos en Zwitserland. Maar er was geen enkele keer winst in de voorjaarsklassiekers, geen medaille op de Olympische Spelen en vooral: ze won als huizenhoog favoriet niet de Tour de France Femmes.

Dreun in de Tour

Hoe zou Vollering reageren op de dreun in de Tour, waarin ze niet alleen luttele tellen tekort kwam voor de eindzege, maar ook nog eens in de steek werd gelaten door haar eigen ploeggenoten na een val in de vijfde etappe? Foto’s en filmpjes op sociale media wezen in de aanloop naar de WK in Zwitserland op mentale veerkracht. Lol in fietsen, het straalde er van af. In de tijdrit over 29,9 kilometer spraken de benen. Op olympisch kampioen Brown na reed ze iedereen aan gort. En direct na het zilver was de blik alweer gericht op de wegwedstrijd van aanstaande zaterdag. „Wie weet dat het dan een keertje lukt, die eerste plek.”

De manier waarop Vollering de WK-tijdrit reed, maakt haar volgende week op de weg topfavoriet. Alleen nummer drie, uittredend wereldkampioen Chloe Dygert uit de VS, bleef net binnen de minuut van de winnaar. Drievoudig wereldkampioen Ellen van Dijk werd op 1.47 minuut achtste. En Vollerings verlies op Brown? Na tien kilometer lag ze op een klim zes tellen achter de 32-jarige Australische, die na afloop bevestigde dat ze na dit seizoen stopt.

In de afdaling veranderde dat in een voorsprong van negen tellen. Maar in de laatste vlakke kilometers naar de finish, bleek de pure tijdrijder Brown toch beter. Vollering kon er mee leven. „We weten allemaal dat Grace een verschrikkelijk goede tijdrijdster is. Dat zijn de stukken waar zij het echt kan pakken. Maar ik denk niet dat ik iets heb laten liggen.”

Gezonde jaloezie

De nummer vijf van de olympische tijdrit kon het verlies makkelijk verklaren. Waar Brown het hele jaar toewerkte naar de tijdritten op de Spelen en het WK, heeft Vollering meerdere doelen in eendagskoersen en de Tour de France. „Zo heb je het hele jaar veel wegwedstrijden waar ik op mijn allerbest wil zijn.” Met „een soort gezonde jaloezie” had ze op het podium gezien hoe Brown de regenboogtrui aantrok. „Jaloezie is niet iets negatiefs. Het is meer iets waar ik heel graag naar toe wil werken.” Dan zal ze meer uren moeten maken op de tijdritfiets, om haar aerodynamische houding te perfectioneren.

Bij de mannen gaf de Belg Remco Evenepoel nog maar eens een demonstratie van de perfecte houding op zijn gouden tijdritfiets. Ondanks een kettingprobleem bij de start, waardoor hij vlak voor vertrek van fiets moest wisselen, prolongeerde de olympisch kampioen op tijdrit en weg zijn wereldtitel. „Evenepoel is gemaakt om op een tijdritfiets te zitten”, zei oud-wereldkampioen Tom Dumoulin in een voorbeschouwing bij Wielerflits. „Hij kan zijn hoofd heel mooi tussen zijn schouders leggen. Hij is niet heel groot en dat combineert hij met een heel hoog vermogen.” De Italiaanse tijdritspecialist Filippo Ganna kwam zes tellen tekort en eindigde net als vorig jaar als tweede, voor zijn landgenoot Eduardo Affini.

Naam dodelijke slachtoffer steekpartij bij Erasmusbrug bekend

admin
September 22, 2024
0

Het dodelijke slachtoffer van de messenaanval nabij de Erasmusbrug is de Duitse stedenbouwkundige Philipp Winter. Hij woonde nog maar enkele maanden in Rotterdam. Winter werd donderdagavond neergestoken aan de voet van de Erasmusbrug.

De verdachte, de 22-jarige Ayoub M. uit Amersfoort, had twee grote messen bij zich. Net voor hij Winter aanviel, had hij een Zwitser (33) ernstig verwond in de nabijgelegen parkeergarage. De Zwitser heeft het ziekenhuis inmiddels verlaten.

Het OM gaat bij Ayoub M. uit van een terroristisch motief. Hij zou tijdens zijn daad Allahoe Akbar hebben geroepen.

Philipp Winter verhuisde 6 maanden geleden vanuit Hamburg, waar hij ook werkte als stedenbouwkundige, naar Nederland en werkte enkele maanden voor het ontwerpbureau Defacto in Rotterdam. Directeur Anne Loes Nillesen vertelt dat hij zich onder meer bezig hield met klimaatadaptatie. Winter was een spontane, open en nieuwsgierige man, zegt zij. Het bureau heeft zondag pas net de bevestiging van zijn dood gekregen; de medewerkers voelen zich verslagen.

Overmeesterd

Kort geleden vertrok Philipp bij Defacto om zich te wijden aan een eigen project. Hij had zijn collega’s verteld dat een van zijn favoriete skateplekken de plek bij de Erasmusbrug was, waar hij donderdag werd neergestoken.

De man met de twee messen liep na het doden van Philipp Winter door naar een nabijgelegen terras, kennelijk met de bedoeling meer slachtoffers te maken. Hij werd overmeesterd door kickbokstrainer David Litecia, die werd bijgestaan door omstanders. Maandag wordt Ayoub M. voorgeleid aan de rechter-commissaris die zal beslissen of hij langer vast blijft zitten.

‘Singapore’ bewijst dat buit nog niet binnen is voor Verstappen

admin
September 22, 2024
0

Het was zo’n leuk idee: een stukje klantenbinding dat ook in voorgaande jaren een succes was. Fans van Red Bull Racing mochten hun eigen suggesties insturen voor een livery, de speciale kleurstelling voor wagens. Daarna zouden Max Verstappen en Sergio Pérez bij drie Formule 1-races met de beste suggesties racen.

In Silverstone kwam de speciale kleurstelling er inderdaad, maar enkele dagen voor de race in Singapore meldde Red Bull dat de andere twee geschrapt waren. De reden? De speciale liveries voor Singapore en Austin zouden een kilo extra gewicht opleveren, wat per ronde ongeveer 0,03 seconde aan rondetijd kost.

Een betere illustratie van de spanning in het WK Formule 1 is nauwelijks denkbaar. Driehonderdste van een seconde inleveren kan Red Bull zich in 2024 niet meer veroorloven, want dat kan dit seizoen het verschil betekenen tussen een pole position of een vierde startplaats.

Met nog zes races te gaan is Verstappens voorsprong op McLaren-coureur Lando Norris 52 punten. Op basis van de trend in de voorbije races zou dat genoeg moeten zijn voor een vierde wereldtitel, terwijl Red Bull ook nog meedoet om de WK-titel voor constructeurs. Maar de race zondag, in de tropische hitte van Singapore, liet zien dat de buit nog lang niet binnen is.

Geen spektakelstuk

Verstappen was in de persconferentie op donderdag al voorzichtig over zijn kansen in Singapore. „Ik richt me zeker op Q3 in de kwalificatie, maar we moeten afwachten.” In de vrije trainingen leek die voorzichtigheid gerechtvaardigd, want vooral op vrijdag worstelde hij flink met de wegligging.

Red Bull had de dempers zacht afgesteld en de rijhoogte van de RB20 omhoog geschroefd, om zo beter het hobbelige wegdek op het stratencircuit te kunnen navigeren. Die benadering werkte niet, en dus ging op zaterdag het roer om: een lagere rijhoogte en een stijvere vering. Dat had effect en Verstappen kwalificeerde zich als tweede achter Norris.

Bij de racestart op zondag bleef die volgorde intact. Norris maakte een goede start, behield de koppositie en liep vervolgens rap weg. De race in Singapore was zodoende geen spektakelstuk, maar Verstappen deed wat hij moest doen en finishte netjes als tweede achter Norris.

Dankzij de ‘herfststop’ van vier weken tot aan de race in het Amerikaanse Austin heeft Red Bull nu even de tijd om te bedenken hoe de voorsprong op Norris te verdedigen, en hoe terug te slaan in het WK voor constructeurs, waarin het de koppositie heeft moeten laten aan McLaren. Er komt sowieso een update die volgens Red Bull-kopstuk Helmut Marko zou moeten zorgen voor een meer competitieve RB20. Maar na een eenvoudig 2023 heeft het verloop van dit seizoen al veel hoofdbrekens opgeleverd.

Onvoorspelbaar

Het voornaamste probleem met de RB20 dit seizoen is dat de optimale afstelling nauw luistert en dat het zogeheten setup window smal is, veel meer dan bij de RB19 waarmee Verstappen vorig jaar nog het recordaantal van 19 races won. Daardoor is het gedrag van de wagen onvoorspelbaar en kunnen kleine veranderingen grote gevolgen hebben.

Eerder deze maand in Bakoe was Verstappen tijdens de trainingen tevreden met de balans, maar door een minieme aanpassing voorafgaand aan de kwalificatie raakte die opeens zoek. De RB20 toont zich al gauw een nerveuze wagen in krappe, langzame bochten en heeft dan ook last van onderstuur, waarbij de auto over de voorbanden te ver naar de buitenkant van de bocht glijdt.

Zowel Bakoe als Singapore grossieren in zulke bochten, en hetzelfde geldt voor circuits als Zandvoort en de Hungaroring, waar McLaren ook heer en meester was. De komende circuits in de VS, Mexico en Brazilië zouden de RB20 beter moeten liggen, mede geholpen door de geplande update.

Zeker is dat ook de Formule 1 lang niet zo onvoorspelbaar is geweest. Voor het eerst sinds 1977 hebben vier verschillende teams drie of meer races gewonnen, terwijl al zeven coureurs een zege hebben gevierd. Het contrast met 2023 is opvallend: toen pakten slechts drie coureurs en twee teams een zege, terwijl Verstappen zeventien van de laatste achttien races won.

Spannende slotfase

Verstappen heeft nog altijd de beste kaarten. Norris moet per reguliere race ruim acht punten goed maken om Verstappen te passeren, en dat is hem dit seizoen nog maar één keer gelukt. Norris wordt ook steeds vaker verslagen door zijn jonge teamgenoot Oscar Piastri. De twee McLaren-coureurs zijn aan elkaar gewaagd, terwijl Red Bull een duidelijke kopman heeft.

Tegelijkertijd staan er nog drie sprintraces op het programma, die elk een extra kans bieden aan Norris om in te lopen. In de schaduw van Norris loert nog Ferrari-kopman Charles Leclerc, die een sterke reeks achter de rug heeft met een zege en drie podiumplaatsen in vijf races. Maar hij bewees zichzelf een slechte dienst door in Singapore slechts als vijfde te finishen.

Voor de fans staat er in elk geval een spannende slotfase op het programma. Verstappen verzekerde zich in de eerste tien races van een riante voorsprong in het WK. In de acht races daarna kon hij niet meer winnen en liep de concurrentie in. De laatste zes races gaan nu bepalen wie er aan het langste eind trekt.