Mannelijke superioriteit, verheerlijking van fysieke kracht, afkeer van feminisme, geweld tegen vrouwen. Het zijn niet de plezierigste opvattingen die in verband worden gebracht met het begrip ‘manosphere’. Het heeft betrekking op meestal online geventileerde, conservatieve opvattingen van mannen over vrouwen. De manosphere reikt van mannen die de ‘vrouwenwereld’ verlaten en elkaar opzoeken op sociale media of in chatrooms van spelletjes, via de antiwoke zelfhulpadviezen van de religieus-geïnspireerde psycholoog Jordan Peterson, tot de agressieve misogynie van influencers als Andrew Tate. Deze staat in het Verenigd Koninkrijk terecht voor onder meer verkrachting en mensenhandel, en wordt in Roemenië verdacht van drugshandel, seksueel misbruik van minderjarigen en het vormen van een criminele organisatie.
De manosphere wordt, onder meer in de veelbesproken filmserie Adolescence, in verband gebracht met de herwaardering van conservatief-christelijke waarden zoals de traditionele rolverdeling tussen man en vrouw, maar ook met geweld tegen vrouwen en de opkomst van radicaal-rechtse partijen. Dat roept de vraag op: wat zíjn het voor jonge mannen die zich bewegen in deze wereld en wat voor opvattingen houden ze er daadwerkelijk op na?
Twee mannen van 29 jaar oud spreken los van elkaar met NRC over hun ervaringen in de manosphere en opvattingen over man/vrouw-verhoudingen. Een van hen, Sonny, wil dat alleen onder zijn voornaam doen „vanwege de cancelcultuur op internet”.
‘Voor mij is de manosphere vooral een safe space voor mannen die op zoek zijn naar zelfhulp’
Sonny reageerde kritisch op een artikel in NRC, waarin werd gesteld dat uitingen in de manosphere overlappen met die van extreemrechtse en racistische groepen. Hij vond dat „valse framing”. Sonny: „Voor mij is de manosphere vooral een plek voor zelfontwikkeling, een safe space voor mannen die op zoek zijn naar zelfhulp. Heel veel jonge mannen worstelen met hun identiteit en voelen zich afgewezen door de maatschappij. Denk aan jongens die gepest worden op school. Of aan incels.” Hij bedoelt ‘involuntary celibates’ oftewel jongens die onvrijwillig vrijgezel zijn. „Zij denken: waarom wil een vrouw mij niet?”
NRC nodigde mensen met kritiek op het artikel uit in gesprek te gaan. De zus van Ties Kalker stuurde die oproep door aan haar broer.
Volgens Ties wordt er te veel realiteitswaarde toegekend aan Adolescence. „Als filmmaker zie ik hoe goed die serie is gemaakt. Maar het idee dat er een generatie opgroeit van jongens die vrouwen haten, die zelfs in staat zijn een meisje te vermoorden, en dat dat als een serieus probleem wordt behandeld – dat klopt gewoon niet. De vraag is niet: zijn er jongens die vrouwen haten? De vraag is: waarom is Andrew Tate zo groot geworden? Waarom luisteren jongens eerder naar hem dan naar hun moeder?”
Waarom luisteren jongens eerder naar Andrew Tate dan naar hun moeder?
Ties: „Kijk nou wat het algemene beeld is van een man in de westerse wereld. Het is nooit: een man is belangrijk, een vader is belangrijk. Nee, het is: je moet dit niet doen, want dan ben je een toxische masculiene man. Je moet dat niet doen, want dan raak je in een #MeToo-zaakje verzeild. Hoe sommige mensen, ook die heel dicht bij mij staan, praten over mannen, dat is zo vol haat, zo anti-man. Als er dan iemand als Andrew Tate komt, slaan jongens daarop aan. Iemand die zegt: ‘Je moet verantwoordelijkheid nemen als man. Kom op, we gaan dingen fiksen. Ambitie is goed. Echt iets van jezelf willen maken is goed.’ Het pijnlijke is dat je het moet horen van iemand zoals hij.”
Waarom is dat pijnlijk?
Ties: „Omdat hij een pooier is. Naar ik begrijp.”
Welke man is in jullie persoonlijk leven belangrijk geweest?
Sonny: „Mijn vader is overleden toen ik een jaar of twaalf was. Normen en waarden en lessen heb ik bij anderen moeten halen. Veel uit media. Japanse tekenfilms, anime, hebben voor mij een grote rol gespeeld. Er is een subgenre dat shounen heet [Japans voor ‘jongen’]. Dat zijn verhalen over vriendschap, verpakt in actie zodat ze aantrekkelijker zijn voor jonge mannen. Over klaarstaan voor anderen, over kracht hebben en dan toch kiezen voor compassie.”
Ties: „Mijn moeder is echt een feminist. Ik denk dat veel mannen van mijn generatie zijn opgevoed door feministen. Misschien is dit niet zo handig om te zeggen, maar een vriendin van mijn moeder riep tijdens een feestje ineens: ‘Ik haat mannen! Ik haat mannen! Maar míjn man is leuk.’ Dat voelde ik wel altijd.
„Op een gegeven moment ben ik gaan onderzoeken: vind ik dit nou zelf of vind ik dit omdat ik mijn moeder of mijn vader napraat? Toen kwam ik Jordan Peterson tegen en dacht: ‘ik ga toch een keer naar de vijand luisteren’. Hij legde alles uit vanuit de psychologie. Nogal generaliserend: vrouwen doen dit en mannen doen dat. Maar wel vanuit een soort deskundigheid. Toen ben ik steeds meer naar hem gaan luisteren. En ook naar anderen. Jordan Peterson heeft de deur voor me opengezet.”
Vanuit progressieve hoek wordt vaak gezegd dat verschillen tussen mannen en vrouwen cultureel zijn, opgelegde verwachtingen. Aan de conservatieve kant wordt benadrukt dat die verschillen grotendeels biologisch bepaald zijn, met bijbehorende rolverdeling. Hoe zien jullie dat?
Sonny: „Ik denk dat er wel degelijk biologische verschillen zijn tussen man en vrouw. In de zin dat bijvoorbeeld een vrouw een kind kan krijgen en een man niet. Ik kan niet kiezen om een kind te krijgen op dezelfde manier. Doen alsof we allemaal precies hetzelfde kunnen, vind ik extreem.”
Ties: „Ik denk dat er een intuïtieve rolverdeling is tussen mannen en vrouwen. Mannen zijn vaak meer op carrière gericht. Die werken van ’s ochtends tot ’s avonds – dat is waarom ze in een open markt aan de top komen. En ik denk dat veel vrouwen, omdat ze biologisch een kind kunnen krijgen, op een gegeven moment de keuze maken om minder te gaan werken. Zo van: ik wil een relatie hebben met mijn kind.
„Als ik hardop zeg dat het belangrijkste wat een vrouw in haar leven doet, kinderen krijgen is, ben ik meteen conservatief. Maar als ik mijn moeder vraag wat het belangrijkste in haar leven is, weet ik 100 procent zeker dat ze mijn zus en mij noemt.”
Moeten vrouwen op de koop toe nemen dat hun mogelijkheden op de arbeidsmarkt daardoor worden beperkt?
Sonny: „Mijn vriendin en ik hebben nog geen kinderen, maar wij bespreken dat wel. Zij wil carrière maken. Ik wil graag dat iemand thuis is bij de kinderen, want dat is belangrijk voor hun ontwikkeling. Maar ik ga niet tegen haar zeggen dat zíj dat moet doen. Dan doe ik dat zelf wel. Ik zie dat niet als onmannelijk. Dat is zelfopoffering.”
Ties: „Als je in een open markt zit, is het gewoon: wie het hardst werkt, wint. Maar het biologisch verschil maakt het wel anders voor vrouwen dan voor mannen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/07/22101033/data132001626-a315d4.jpg)
Is er dan nog sprake van gelijke kansen?
Ties: „Ik vind het vreemd dat we bij ‘gelijke kansen’ altijd uitgaan van een bepaald idee van ‘het goede leven’. En dat is dan het leven van een man. Wat is daar nou zo fijn aan? Waarom is dát het hoogste? Waarom kijken we niet naar wat het betekent om vrouw te zijn, en wat daar fijn aan is?”
Sonny: „Ik geloof heel erg in gelijkheid en gelijke kansen. Maar ik denk niet dat je gelijke kansen én gelijke uitkomsten kunt hebben. Kijk naar softwareontwikkeling: dat vak wordt gedomineerd door mannen. Niet omdat vrouwen daar niet welkom zijn – maar omdat het hun keuze is. Net zoals je bij psychologie juist veel vrouwen ziet.
„Een jaar geleden stond er een artikel in NRC dat voor het eerst de helft van de universiteiten wordt geleid door een vrouw, met als kop: ‘Minder man – nu nog minder wit’. Dan denk ik: wat heb ik als man misdaan om die positie niet te mogen bereiken?”
Ben je zelf wel eens afgewezen omdat je man bent?
Sonny: „Nee, maar zo’n kop voelt voor veel mensen als een vorm van uitsluiting.”
Heb je het gevoel dat de maatschappij je tegenwerkt?
Sonny: „Dat de maatschappij me hindert. Dat komt volledig door identiteitspolitiek. Er wordt gekeken naar wie gemarginaliseerd is. Dat zijn dan vrouwen – dat is al 50 procent van de bevolking. Vervolgens wordt er gekeken naar: etniciteit, seksuele voorkeur, of je bijvoorbeeld autisme hebt. En wie blijven er dan over? Witte, cisgender, heteroseksuele, neurotypische mannen. In een poging om inclusief te zijn, denk ik dat je de groep die overblijft, discrimineert.”
Ties: „Toen ik mijn film opstuurde naar een filmfestival, kreeg ik allemaal vragen over wie ik was. Van welk geslacht ik ben en welke seksualiteit ik heb en of ik allochtoon ben. Ik heb gewoon een film gemaakt, beoordeel die. Het is absurd om mensen te beoordelen op wat er tussen hun benen zit of wie hun ouders zijn.”
Sonny: „Ik ben niet per se tegen diversiteit, gelijkheid en inclusie, zolang die zich richten op sociale klasse in plaats van op etniciteit of seksualiteit. Dan is het grootste deel van de ongelijkheid al aangepakt.”
Uit welke sociale klasse kom jij zelf?
Sonny: „Uit de arbeidersklasse. Mijn vader was vrachtwagenchauffeur, mijn moeder zuster. Als gematigd links persoon vind ik dat rechts dichter bij mijn culturele waarden ligt dan links.”
En als man?
Sonny: „Als man helemáál. Als man voel ik me toch een beetje de vijand. Omdat ik zeg maar de belichaming ben van het patriarchaat. Ik denk dat heel veel dingen die ik nu met jullie bespreek, sociaal en cultureel niet acceptabel zijn. Als ik dat tegen de verkeerde persoon zeg, kan ik zelfs mijn baan verliezen. Dat denk ik echt.”
‘Sinds Elon Musk Twitter heeft gekocht, kunnen veel meer mensen zich weer uitspreken’
Heb je het idee dat je nu een cultuuromslag meemaakt?
Sonny: „Ja, honderd procent. In elk geval online. Sinds Elon Musk Twitter heeft gekocht en Meta zich aan de kant van Trump lijkt te scharen, kunnen veel meer mensen zich weer uitspreken. Je merkt bijvoorbeeld dat mensen het vervelend vinden als in films of games een politieke boodschap de boventoon voert.”
Hij begint over Ubisoft, een van ’s werelds grootste gameproducenten. Voor de release van de populaire game Assassin’s Creed Shadows kreeg het bedrijf kritiek op de diverse cast, met onder anderen een vrouwelijke ninja en een zwarte samoerai. Spelers vonden de boodschap te ‘woke’. Volgens persbureau Reuters daalde de omzet met ruim 20 procent en verloor het bedrijf sinds 2023 meer dan 40 procent van zijn beurswaarde.
Sonny: „Het verhaal speelt zich af in Japan, dus de doelgroep verwacht authentieke Japanse karakters. Als je dan toch kiest voor meer diversiteit in de cast, ga je voorbij aan die verwachting: authenticiteit. Wanneer zo’n game uitkomt, wijst het collectief die af. Spelers ergeren zich eraan dat een kunstvorm die bedoeld is om aan de realiteit te ontsnappen, wordt gebruikt om een politieke boodschap op te dringen.”
Ties: „Ook Hollywood heeft uitgesproken ideeën over mannen en vrouwen, die walsen ze uit over elke film. In superheldenfilms zie je extreem gespierde mannen, maar een slank meisje slaat hen met één klap bewusteloos. Compleet onrealistisch. En dan wordt mij voor de voeten geworpen dat wat ik denk, maar een mening is. Nee, het is niet mijn mening dat de aarde rond is, de aarde ís rond. En jij bént gewoon een vrouw. Dat komt door de organen die je bij je geboorte hebt meegekregen.”
Is ‘rechts’ realistischer over de wereld dan ‘links’?
Ties: „Een tijdje was dat in elk geval wel zo. Op de kunstacademie waar ik zit, wordt voortdurend geprotesteerd. Voor alle minderheidsgroepen. Pro-Palestina. Als ik daar een aanmerking op heb, word ik meteen afgekapt. Zeggen ze: ‘Je haalt nu alleen maar een rechts talking point aan’. Er is weinig tot geen ruimte voor kritische gesprekken.”
Denk je dat zij oprecht zijn?
Ties: „Ik denk het niet. Ze zijn tegen racisme, discriminatie, seksisme. Maar vervolgens delen ze mensen alsnog in op een heel oppervlakkig kenmerk, door dingen als positieve discriminatie. Ik heb geen idee wat ze nou écht denken. Als ik naar Donald Trump kijk – hoe gestoord het ook is wat hij zegt – dan denk ik: jij meent dit echt. Het is beter om een vijand te hebben van wie je weet hoe hij in elkaar zit, dan een vijand van wie je geen idee hebt wat die is.
„Een vriend van mij is veel bezig met polygamie. Hij doet zich voor als heel feministisch, lakt zijn nagels, zo trekt hij langs al die vrouwen. Maar het leven zit niet zo in elkaar. Het is belangrijk dat je een vaste relatie hebt. Voor kinderen is het belangrijk om ouders te hebben die bij elkaar blijven. Ik zag een onderzoek waaruit bleek dat gelovige mensen nu meer seks hebben dan niet-gelovige mensen. Ironisch toch? Al die Tinder-apps gaan alleen maar over seks. Maar dat leidt dus eigenlijk alleen maar tot meer afstand.”
‘Ik vind het vreemd dat ik ben opgegroeid zonder een soort handleiding over hoe ik een meisje moest benaderen’
Hoe gedraagt een goede man zich tegenover vrouwen?
Ties: „Ik voelde me altijd schuldig als ik een vrouw versierde. Maar ineens dacht ik: waarom eigenlijk? Misschien vindt een vrouw het zelfs wel leuk om een man als vriend te hebben. Ik kan ook een toevoeging zijn. Ik ben niet per se een probleem. Ik denk dat ik vanuit mijn opvoeding sterk het idee had: je moet heel erg oppassen als man, want voor je het weet doe je iets verkeerd. Ik vind het vreemd dat ik ben opgegroeid zonder een soort handleiding over hoe ik een meisje moest benaderen.”
Wat betekent het om een goede man te zijn?
Ties: „Dat je verantwoordelijkheid neemt voor wie je bent. Iemand die voor zichzelf kan zorgen – en hopelijk voor meer dan alleen zichzelf. Dat je je zaken op orde hebt. Dat je… ja, met consequenties kunt omgaan.”
Sonny: „Er is maatschappelijke druk dat je in je eentje een gezin moet kunnen onderhouden en dat je anders faalt als man zijnde. Daar ben ik het niet per se mee eens.”
Wat vind jij belangrijk?
„Ik denk dat je gelukkig moet zijn met wie je bent. Dat je je niet moet laten leiden door wat anderen zeggen. Het gaat meer over emotioneel sterk in je schoenen staan dan fysiek. Maar er is een overlap. Ik ken mensen die heel onzeker waren over hun lichaam. Die heb ik meegenomen naar de sportschool. En nu zijn ze veel zelfverzekerder en assertiever in hun doen. Dat is denk ik ook de boventoon in de manosphere. Als Jordan Peterson iets zegt als: ruim je kamer op, dan klinkt dat als iets kleins. Maar het is een stap. Je legt de lat lager, je maakt een stap naar discipline, naar zelfverbetering.
„De mentale gezondheid van mannen is een onderbelicht onderwerp. Ik denk dat vrouwen anders omgaan met eenzaamheid of depressie dan mannen. Vrouwen onderhouden vaak beter een sociaal netwerk. Mannen trekken zich sneller terug, omdat praten over hun problemen al snel als zwakte wordt gezien. Ik denk dat dit al lang zo is, maar het wordt niet besproken. Het aantal zelfdodingen onder mannen ligt al jaren ruim twee keer zo hoog als onder vrouwen, volgens het CBS.”
Wat zou helpen?
„Als mannen iets meer ruimte zouden krijgen om moeilijke onderwerpen onderling te bespreken, zonder dat dit meteen wordt weggezet als giftig of extreemrechts. Het is vaak: ‘Praat over je problemen maar op de voorwaarden die ík definieer’. Dat doet veel mannen tekort.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/07/22101025/data131994001-2695ca.jpg)
