Hoge accijns? De roker laat zich niet ontmoedigen en koopt over de grens

Posted on July 14, 2025 by admin

Doelgericht loopt een gezin deze maandagochtend naar de auto. Alle drie gezinsleden dragen een grote doos. Nog veel meer Nederlanders sjouwen hier met dozen op Air de Capellen-Sud, een parkeerplaats langs de A6 in Luxemburg, twee uur rijden vanaf de Nederlandse grens. Een paar jongeren stallen op een picknicktafel flessen sterke drank uit als trofeeën.

Het verschil in accijnzen tussen de twee landen is sinds vorig jaar zó groot dat Nederlandse vakantiegangers en bewoners van de grensregio massaal sigaretten en drank in Luxemburg inslaan.

Vooral tabak. Sinds de accijnsverhoging vorig jaar kopen Nederlanders 60 procent van hun tabak in het buitenland, bleek uit recent onderzoek van gezondheidsinstituut RIVM. Een jaar eerder was dat 20 procent. Er is volgens het RIVM nog „nooit zo’n hoge stijging” geweest van de prijs van tabak. Die was bedoeld om roken te ontmoedigen, maar volgens het RIVM is het gevolg vooral dat rokers uitwijken naar het buitenland. „Het prijsbeleid in Nederland is hierdoor minder effectief”, aldus het RIVM. De accijnzen zijn verhoogd, maar de staatsinkomsten uit de sigarettenverkoop zijn niet gestegen.

Een pakje shag van 50 gram kost bijna 25 euro; begin vorig jaar was dat nog 17 euro

Tussen 2018 en 2023 stegen de opbrengsten uit tabaksaccijns van 2,67 miljard tot 3,12 miljard euro.

Nederland verhoogde de minimumaccijns op een pakje sigaretten per 1 april 2024 van 5,87 euro naar 7,81 euro. De gemiddelde prijs, inclusief btw, steeg van 9 naar 11,10 euro. Een pakje shag van 50 gram kost bijna 25 euro; begin vorig jaar was dat nog 17 euro.

Wachten

Langs de Luxemburgse snelweg nemen Nederlandse bezoekers het wachten voor lief. Voor de benzinepomp vormen zich lange rijen, de lage brandstofprijzen trekken extra publiek. Rijen ontstaan ook in de winkel van supermarktketen Auchan, direct achter het tankstation. „Maximaal 800 sigaretten of 1 kilo shag per persoon”, waarschuwt een groot bord naast de kassa’s waar de klanten geduldig hun beurt afwachten. Het staat er in het Engels, Nederlands en Frans.

Achthonderd sigaretten (vier sloffen), een kilo shag, 200 sigaren én 400 cigarillo’s – dat is precies het maximum dat je vanuit Europa naar Nederland mag vervoeren. Op de website van de Douane staat: „Je mag ook e-sigaretten en vapes meenemen naar Nederland als dit voor eigen gebruik is. Je mag deze producten niet in de handel brengen.”

Tabaksverkoop bij een tankstation in Luxemburg. Foto Harold Versteeg/ANP

Prima locatie

Dozen met tabak en sigarettenfilters gaan het vaakst over de toonbank van de Luxemburgse Auchan. „Prima locatie voor eerste tussenstop op Route de Soleil”, schrijft Gert op Google Review. „Goedkoop tanken en nicotine.”

Een greep uit de verschillen: een liter E10-benzine kost in Luxemburg pakweg 1,40 euro en in Nederland een halve euro meer. Een slof sigaretten (200 stuks) kost in Luxemburg ongeveer 70 euro en in Nederland 130. Voor een fles calvados die in Luxemburg 42 euro kost, betaal je in Nederland 62 euro.

Een Nederlandse student die onderweg is naar Frankrijk, ziet op zijn telefoon snel achter elkaar berichtjes oppoppen als hij over de parkeerplaats loopt. Zijn vrienden zien via sociaal medium Snapchat dat hij in Luxemburg is. „Kan je voor mij ook een slof meenemen?”

Sinds vorig najaar rijden bussen vol shoppers uit Nederlandse steden naar Luxemburg om te profiteren van de prijsverschillen. Een retourtje Luxemburg met Winkelbus kost 42 euro.

Douane

Controleert de Douane dit soort toeristen? En hoe vaak vallen er boetes als ze te veel accijnsgoederen invoeren? De dienst zegt niet te beschikken „over specifieke data op dit punt”. Wel is de inschatting dat dit is toegenomen.

Een slof sigaretten (200 stuks) kost in Luxemburg ongeveer 70 euro en in Nederland 130

De woordvoerder verwijst naar het jaarlijkse Empty Pack Survey, waarvoor lege sigarettenverpakkingen op straat worden verzameld in opdracht van het ministerie van Financiën. Dit gebeurt in twintig grensgemeenten en de tien grootste steden. Uit de inzameling van vorig jaar blijkt dat over 45 procent van de 4.523 lege verpakkingen geen Nederlandse „heffing is betrokken”, ofwel accijns is betaald. Dat is een flinke toename ten opzichte van de 25 procent in het ‘pakjesraaponderzoek’ uit 2023. Anders gezegd: in 2024 was over 55 procent van de gevonden sigarattenpakjes accijns betaald in Nederland, waar dat in 2023 nog voor driekwart gold. In 2021 was dit 85 procent. De topvijf van landen waaruit de sigaretten komen waarover géén Nederlandse heffing is betaald, zijn Duitsland, Polen, Turkije, Luxemburg en Bulgarije.

Misdaad

Ook de georganiseerde criminaliteit ziet een verdienmodel in het grote prijsverschil van tabaksproducten. Het Combiteam Smoke – van Douane, Openbaar Ministerie en opsporingsdienst FIOD – nam afgelopen januari in de Rotterdamse haven 15 miljoen illegale sigaretten in beslag, en in april in het Limburgse Hoensbroek nog eens 2,6 miljoen illegale sigaretten die verscheept zouden worden naar Engeland. In mei vond het in twee trailers in Brabant ruim 20 miljoen illegale sigaretten en circa 3.700 kilo shag.

„Als deze partijen op de illegale markt terecht waren gekomen, zou de Nederlandse schatkist naar schatting meer dan 16 miljoen euro aan accijnzen zijn misgelopen”, schrijft Combiteam Smoke.

Illegale verkoop in Nederland

In het eerste halfjaar dat supermarkten geen sigaretten, vapes of andere tabaksproducten mochten verkopen, heeft 21 procent van de winkels zich niet aan dat verbod gehouden. Dat blijkt uit een nieuw inspectierapport van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), dat maandag naar de Tweede Kamer is gestuurd. De naleving van het verbod op tabaksverkoop, dat op 1 juli vorig jaar inging, is het laagst bij avondwinkels en kleine supermarkten.

Bij grote supermarkten en horecazaken gaat het beter met de naleving. Tot het verbod was de verkoop van tabak een lucratieve bezigheid voor supermarkten. Sinds het verbod zijn 6.400 plekken waar sigaretten en andere tabaksproducten werden verkocht, dichtgegaan. Op plekken dichtbij de supermarkten zijn er 656 verkooppunten bijgekomen. Ook wordt er meer via sociale media verkocht.

Zorgminister Judith Tielen noemt die verkoop van tabak via sociale media „zorgelijk en onwenselijk” in een brief aan de Tweede Kamer. Daarin kondigt ze ook een verhoging van de boetes aan, die de NVWA mag uitdelen.

Met een leeftijdsapp wil de Europese Commissie jongeren online beter beschermen

admin
July 14, 2025
0

Het is moeilijk voor te stellen dat kinderen een winkel kunnen binnenlopen om alcohol te kopen, of naar een nachtclub kunnen gaan door simpelweg te zeggen dat ze oud genoeg zijn. „Geen uitsmijter, geen identiteitscontroles, gewoon een simpel: ‘Ja, ik ben ouder dan 18’”, schetst Caroline Stage Olsen, de Deense minister voor Digitale Zaken, maandag in Brussel. En toch, gaat ze verder: „Online gaat het al jaren zo.”

Daar wil de Europese Commissie, onder de vleugels van het Deense EU-voorzitterschap, verandering in brengen. Het is tijd voor „grenzen” ten faveure van een „veilige online kindertijd”, valt Eurocommissaris en vicevoorzitter van de Europese Commissie, Henna Virkkunen, haar bij, tijdens de presentatie van een nieuwe online richtlijn voor minderjarigen.

Jongeren moeten worden beschermd tegen online risico’s als grooming (digitaal kinderlokken), schadelijke content en commerciële praktijken, problematisch en verslavend gedrag en cyberpesten. Dat is volgens Stage Olsen hard nodig. Ze zegt „verbijsterd” te zijn over de cijfers: 48 procent van de kinderen onder de tien heeft een profiel op sociale media en voor dertienjarigen is dat zelfs 94 procent.

Stap verder

De minderjarigenrichtlijn is onderdeel van de DSA, de Europese Wet inzake digitale diensten (Digital Services Act). Die wet ziet er al op toe dat grote techbedrijven illegale inhoud en desinformatie op hun platforms tegengaan. Maar de wet staat onder druk. Amerikaanse techbedrijven zoals X en Meta die door Europa ter verantwoording worden geroepen, klagen over administratieve lasten en censuur.

Met de nieuwe richtlijn gaat Brussel nog een stap verder. De EU wil dat de profielen van minderjarigen standaard op ‘privé’ komen te staan, zodat persoonlijke informatie en foto’s verborgen blijven voor mensen met wie ze geen contact hebben. Jongeren moeten daarnaast niet terecht kunnen komen in een algoritmefuik en meer controle krijgen over hun feeds. Om cyberpesten tegen te gaan moeten kinderen expliciet toestemming geven om aan groepen te worden toegevoegd. Ter voorkoming van seksuele afpersing of de verspreiding van geseksualiseerde of intieme beelden, moet het onmogelijk worden om beelden te downloaden of screenshots te maken van beelden die door minderjarigen is geplaatst. Instrumenten voor ouderlijk toezicht online moeten worden verbeterd.

Een Deense studie wees uit dat zeven op de tien kinderen online een valse, hogere leeftijd opgeeft

Caroline Stage Olsen
Deense minister

Maar dat is niet alles. De Commissie lanceert een prototype van een leeftijdsverificatie-app die eveneens onder de DSA komt te vallen. Daarmee moeten de „technische excuses van techbedrijven” voor de leeftijden van gebruikers definitief worden gepareerd. „Een Deense studie wees uit dat zeven op de tien kinderen online een valse, hogere leeftijd opgeeft”, aldus minister Stage Olsen.

Via de app kan de toegang tot inhoud voor volwassenen – denk aan pornografie of gokken – worden geverifieerd en geweigerd. De leeftijdslimieten kunnen worden aangepast en zullen in lijn zijn met de geldende wetgeving van de lidstaten. In Denemarken zal de app ook offline kunnen worden ingezet, legt Stage Olsen uit, bij bijvoorbeeld de verkoop van alcohol.

De leeftijdsverificatie-app zal onderdeel worden van de EU Digital Identity Wallet, die eind 2026 klaar moet zijn voor gebruik. Pilots worden binnenkort uitgevoerd in Denemarken, Griekenland, Spanje, Frankrijk en Italië.

Jongvolwassen Oekraïners tussen wal en schip: geen recht op onderwijs, geen toekomstperspectief

admin
July 14, 2025
0

Oekraïense jongeren in Nederland dreigen een lost generation te worden. Anders dan statushouders hebben ze geen recht op onderwijs na hun achttiende verjaardag, krijgen ze geen studiefinanciering en kiezen ze dus vaak voor ongekwalificeerd werk tegen geringe beloning. „Zo blijft het talent van duizenden jongere Oekraïners onbenut – voor Nederland én voor Oekraïne”, aldus een notitie van Stichting voor Vluchteling-Studenten (UAF), die binnenkort wordt gepubliceerd.

Directeur-bestuurder Mir Huisman van het UAF zegt in een telefonische toelichting dat ze zich „grote zorgen maakt over een vrij groot deel van deze groep”. Dat is te wijten aan de status van Oekraïners die als oorlogsvluchtelingen in Nederland worden opgevangen. Ze vallen niet onder de regels van het asielrecht, maar onder een Richtlijn Tijdelijke Bescherming, die telkens wordt verlengd.

In juni besloot de Europese Commissie de tijdelijke opvang van Oekraïners in de EU te verlengen van 4 maart 2026 tot 4 maart 2027 – een jaartje, zonder uitzicht op een einde aan de oorlog die Rusland tegen hun land is begonnen. Dinsdag zullen de Europese ministers dit besluit naar verwachting bekrachtigen.

Doordat Oekraïense jongvolwassenen geen recht hebben op onderwijs, moeten ze bij onderwijsinstellingen veel meer collegegeld betalen dan Nederlandse studenten of statushouders. Dat wettelijk collegegeld bedraagt zo’n 2.600 euro. Het collegegeld voor buitenlandse studenten – dus ook voor de opgevangen Oekraïners – bedraagt tussen de 8.000 en 15.000 euro per jaar.

Taalonderwijs

Er is nog een verschil tussen Oekraïners en andere vluchtelingen: de eerste groep heeft geen recht op inburgering, omdat ze hier slechts tijdelijke bescherming genieten. „Ze komen dus ook niet automatisch in aanmerking voor de lessen Nederlandse taal”, zegt Huisman. Het UAF investeert daarom in taalonderwijs voor deze groep.

Huisman: „De rechtsongelijkheid die ontstaat door deze mensen onder een tijdelijke beschermingsregel te laten vallen in plaats van onder de asielwetgeving, begint heel schrijnend te worden. Als je denkt: dit duurt een jaar of twee en dan ga je weer terug, dan is het te overzien. Maar het duurt nu al drie jaar en de kans dat dit op korte termijn is afgelopen, daar ben ik niet zo positief over gestemd.”

De rechtsongelijkheid die ontstaat doordat ze niet onder de asielwetgeving vallen, begint heel schrijnend te worden

Mir Huisman
directeur-bestuurder UAF

Het gaat volgens Huisman om een groep van vijf- à zevenduizend jongvolwassen Oekraïners die, als je ze vergelijkt met doorsnee Nederlanders, zou willen doorleren na het middelbaar onderwijs. Een indicatie van de belangstelling vormen de duizend Oekraïners die zich in 2024 bij het UAF hebben gemeld met vragen over studeren. Inmiddels heeft de stichting van Huisman met 21 onderwijsinstellingen afspraken kunnen maken over het toelaten van Oekraïners tegen het wettelijk collegegeld. „Daar krijgen wij ook financiering voor van het ministerie”, aldus Huisman.

In totaal heeft het UAF nu 250 Oekraïense vluchtelingen een plek aan een hbo of universiteit kunnen bezorgen. „Een druppel op de gloeiende plaat”, zegt Huisman. Voor komend studiejaar, 2025/26, heeft ze 150 jongeren moeten afwijzen. „Voor hen hebben we onvoldoende budget.”

Handjevol

Het UAF is voor deze vorm van bijstand afhankelijk van de onderwijsinstellingen. „De kostprijs van een studie ligt tussen de 30.000 en 50.000 euro per jaar. Als wij erin slagen een Oekraïner in te schrijven voor het wettelijk collegegeld, dan draait de hogeschool of de universiteit daarvoor op. Ik snap best dat ze dat niet ongelimiteerd kunnen doen, met alle bezuinigingen die op hen afkomen.”

Vandaar dat UAF in zijn notitie het ministerie enkele aanbevelingen doet. Belangrijkste voorwaarde is dat de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek zodanig wordt aangepast, dat de jongeren die nu onder een tijdelijke richtlijn voor bescherming vallen, dezelfde rechten krijgen als studenten uit de Europese Unie en een handjevol andere Europese landen. Zodoende zouden Oekraïense studenten voortaan tegen het wettelijk collegegeld toegang krijgen tot hoger onderwijs.

Ook als ze weer naar Oekraïne kunnen, is het broodnodig dat ze geschoolde mensen terug krijgen voor de wederopbouw

Mir Huisman
directeur-bestuurder UAF

Volgens de UAF-notitie zijn de kosten daarvan al berekend door het ministerie van Onderwijs: structureel oplopend van 12 miljoen in 2026 tot 87 miljoen euro in 2029. „Dat rekensommetje viel voor het ministerie te hoog uit”, zegt Huisman.

Waarom zou het ministerie het besluit dan moeten heroverwegen tegen zo’n hoge prijs?

Huisman: „Als die jongeren in Nederland blijven, zullen ze hier toch een keer moeten landen. Dat kun je niet maar blijven doen door ze bijbaantjes in de horeca te laten houden. En ook als ze weer naar Oekraïne kunnen, is het hartstikke nodig dat ze daar geschoolde mensen terugkrijgen voor de wederopbouw.”

Toekomst

Huisman waarschuwt dat de problemen die jonge Oekraïners nu hebben in de nabije toekomst ook voor andere groepen vluchtelingen kunnen gelden. De Kamer heeft ingestemd met de verkorting van de verblijfspapieren voor asielzoekers.

Zo’n telkens met korte periodes verlengde bescherming brengt enorme onzekerheid met zich mee, zegt Huisman. „Als je weet dat je ergens voor een bepaalde periode kunt blijven, ben je meer geneigd om duurzaam te investeren in je eigen toekomst. Als ik niet weet of ik volgend jaar nog in Nederland ben, weet ik niet of ik nu wel een lening wil afsluiten om een studie te beginnen. Ik weet dan niet eens of ik die kan afronden.”

Volgens Huisman wordt daarmee de potentie van een groep burgers verkwist. „Nederland doet zichzelf tekort.”

Het is te zien in de cijfers dat ADHD bij vrouwen eindelijk wordt herkend: ‘Er is een achterstand in te halen’

admin
July 14, 2025
0

Stuiterballen van schooljongens die tijdens de les nooit eens hun klep houden. Dat beeld van mensen met ADHD is ernstig achterhaald, stelden experts al enkele jaren geleden vast. Ook volwassenen vrouwen kunnen immers vormen van attention deficit hyperactivity disorder, zoals ADHD voluit heet, hebben.

Inmiddels blijkt dat ook uit de cijfers. Maandag publiceerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een onderzoek waaruit blijkt dat ruim 300.000 Nederlanders in 2023 ADHD-medicatie – zoals Ritalin – kregen voorschreven. Dat is vier keer zoveel als in 2006, toen het CBS dit voor het eerst onderzocht. En waar in 2006 slechts 30 procent van de Nederlanders die deze medicatie kreeg ouder was dan 25 jaar, steeg dat in 2023 tot ruim de helft.

„60 procent van de vrouwen met ADHD heeft een postnatale depressie, dat is drie keer zoveel als normaal”

Opvallend is eveneens dat meer dan een kwart van de personen die in 2023 pillen ontving, een jaar eerder nog geen ADHD-medicatie kreeg. Onder vrouwen was dit zelfs 32 procent. Twee derde van de nieuwe gebruikers is overigens ouder dan twintig jaar. Verder valt op dat mannen nog altijd vaker medicatie voorgeschreven krijgen dan vrouwen, hoewel onder vrouwen het aantal gebruikers harder stijgt.

In haar werkkamer in Den Haag ziet Sandra Kooij, psychiater en bijzonder hoogleraar ‘ADHD bij volwassenen’ bij AUMC/VUmc, het aloude cliché van de klierende schooljongens evenmin terug: „Vrouwen hebben even vaak ADHD als mannen, maar dat zag je lang niet terug in de diagnoses die werden gesteld. Huisartsen en specialisten overwogen gewoon niet eens dat een vrouw ook ADHD kon hebben”, vertelt ze telefonisch. „Het werd niet herkend en niet behandeld. Vrouwen hebben een achterstand in te halen. Dat ze nu zo in de statistieken voorkomen, vind ik een vooruitgang. Er is meer kennis over ADHD. Niet alleen onder artsen, maar ook bij de doelgroep.”

Waarom heeft dit zo lang geduurd?

„Vrouwen werden simpelweg niet onderzocht. Hun hormoonschommelingen zouden de metingen verstoren. Er werd gedacht: het is makkelijker als we alleen mannen onderzoeken, dan hebben we geen last van die stemmingswisselingen. Dus werden vrouwen maar gezien als een soort van ‘mannen zonder cyclus’. Zo werd de helft van de mensheid niet meegenomen in het onderzoek naar ADHD. Dat zag je ook in de rest van de geneeskunde – gelukkig wordt deze achterstand sinds een aantal jaar ingehaald.”

Welke klachten hebben vrouwen met ADHD?

„Juist in de week vóór de menstruatie verergeren de klachten sterk. De vrouwen krijgen woedebuien, zijn labiel en verliezen de controle over hun gedrag. Ze lopen als het ware vast. Er blijkt een interactie te bestaan tussen ADHD en hormonen. ADHD verstoort de dopaminestofwisseling. Medicijnen kunnen dat tegengaan, maar voor de cyclus zitten vrouwen ook laag in hun oestrogeen. En ik zeg altijd: als je én laag in je dopamine zit én laag in je oestrogeen, dan heb je twee keer niks.”

„Na de bevalling is dat ook zo. 60 procent van de vrouwen met ADHD krijgt een postnatale depressie, dat is drie keer zoveel als normaal. Ook tijdens de overgang, die zo’n tien jaar kan duren, geeft ADHD problemen. Dan schommelen de hormonen en kunnen de overgangsklachten bij vrouwen met ADHD nog verergeren, denk aan slapeloosheid of depressiviteit. Vrouwen vallen daardoor vaak uit op hun werk. Terwijl we ze niet kunnen missen op de arbeidsmarkt, dus het is hoog tijd dat we ADHD [ook bij vrouwen op latere leeftijd] beter gaan herkennen en behandelen.”

Hoe verschillen mannen en vrouwen wat ADHD betreft?

„Mannen beantwoorden aan het klassieke plaatje: ze zijn druk, agressief en kunnen zich slecht concentreren. Vrouwen met ADHD zijn juist meer naar binnen gericht en angstig. Ze proberen hun klachten ook meer te maskeren om te voldoen aan de eisen die de maatschappij aan ze stelt. Dat breekt je op een dag op. Veel vrouwen met een burn-out hebben ADHD. Deze stoornis komt zelden alleen.”

Met medewerking van Nina Eshuis