Kalmte, dat is wat het Kremlin wil uitstralen in de dagen en uren voor de „belangrijke aankondiging” die deze maandag wordt verwacht van de Amerikaanse president Donald Trump aan het adres van Rusland. Met wapenleveranties, mogelijk Patriots, voor Oekraïne en nieuwe, harde sancties voor Rusland, laat Trump zijn groeiende ongenoegen blijken over de halsstarrige houding van de Russische president Vladimir Poetin en diens aanhoudende militaire agressie Oekraïne. Na maanden van toegeeflijkheid werd de toon van Trumps kritiek op de „bullshit” van Poetin de afgelopen tijd steeds grimmiger.
De uiterlijke Russische kalmte van de afgelopen dagen komt als altijd met een portie fijnzinnig sarcasme. „Wij hoorden ook een hele belangrijke verklaring van Trump, namelijk dat het oplossen van het Oekraïne-conflict veel moeilijker blijkt te zijn dan hij dacht”, zei Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov in een van zijn verklaringen vorige week. Dat is precies de boodschap waarop Poetin in zes telefoongesprekken met Trump hamerde: dat de oorlog voor Rusland is geworteld in historische en territoriale „grondoorzaken”, die niet zomaar kunnen worden opgelost en dienen als excuus om het conflict eindeloos te rekken.
„Poetin gelooft het nog niet. Hij kan niet geloven dat Trump hem echt zal aanpakken”, zei de Russische politiek analist Mark Feigin vrijdag in gesprek met de Oekraïense tv-zender 24 Kanal. Volgens Feigin wil Rusland in de eerste plaats de Oekraïners terroriseren, maar hij ziet in de Russische oorlogsstrategie ook een drang naar compensatie . „In de trant van: als we Sumy of Kyiv niet kunnen innemen, dan zullen we burgerdoelen blijven treffen.” Vorige week trof Rusland een kraamkliniek in de oost-Oekraïense stad Charkiv.
Dat Moskou de toorn van Trump over zich afroept, maakt Poetin volgens Feigin nog niet bang. „Integendeel, ze intensiveren de bombardementen. Ook om onderhandelingen op termijn sterker in te kunnen gaan.” Dat er hoe dan ook moet worden onderhandeld, leek ook Peskov te benadrukken met zijn opmerking, vorige week, dat Moskou zich wil blijven inzetten om „de dialoog” en de „behoorlijk kapotte” bilaterale betrekkingen met Washington te herstellen.
Trumps recente militaire reactie tegen het Iraanse atoomprogramma zal het Kremlin er niet geruster op maken. De kunst is om hard terug te slaan, zoals de Russische propagandist Vladimir Solovjov met verve deed in zijn avondshow ‘Vol contact’. „Altijd zeg je, genoeg! Maar wat bedoel je daar eigenlijk mee”, knetterde hij tegen Trump. En tegen de Amerikanen: „Zijn jullie gek geworden? Kom toch bij zinnen, jullie beesten!”
Dalende populariteit
De verscherping van de betrekkingen met Washington komt op een moment dat Poetin zijn rating in eigen land in één week met maar liefst 4 procentpunten zag dalen, van 83 naar 79 procent. De afgelopen tijd kregen Russen veel te verstouwen. De bevolking had te kampen met chaos als gevolg van de uitval van internet en luchtverkeer door verscherpte, maar weinig gecoördineerde, veiligheidsmaatregelen vanwege Oekraïense drone-aanvallen. Ondanks vreugde over de bevrijding van Koersk lijkt ook onder Russen de hoop te vervliegen op een snel einde aan de oorlog.
Daarbovenop kreeg de bevolking begin juli een recordstijging van de energietarieven gepresenteerd, die in sommige regio’s oploopt tot 40 procent. „De tariefstijging blijkt veel groter dan de inflatie: burgers begrijpen dat de autoriteiten zonder enige wroeging de laatste cent willen uitpersen”, zei de Russische econoom Vladislav Inozemtsev daarover tegen The Moscow Times.
Poetins dalende populariteit heeft volgens de Russische politiek analist Abbas Galljamov ook te maken met het feit dat hij bezig is de goede wil van Washington te verspelen. „De Russen voelen zich bedrogen: ze hoopten op een einde aan zowel de militaire operatie [in Oekraïne] als de periode van internationale spanningen, maar ze realiseren zich nu plotseling dat het einde helemaal nog niet in zicht is.”
Het vooruitzicht van nieuwe, harde Amerikaanse strafmaatregelen is een volgende domper voor de geplaagde Russische bevolking. Trump zei eerder al het veelbesproken sanctiepakket van de senatoren Lindsey Graham (Republikeins) en Richard Blumenthal (Democratisch) te zullen steunen. Daarin kunnen forse importheffingen worden geheven tegen landen die Russische olie kopen of op andere manieren ondersteunen.
Graham zei zondag dat de wet Trump een „voorhamer” in handen geeft om Poetins economie aan te pakken en „alle andere landen die Poetins oorlogsmachine stutten”. Of Trump werkelijk zover durft te gaan, om tarieven van 500 procent in te voeren tegen landen als China of India, is echter moeilijk voorstelbaar. Een dergelijke maatregel zou een groot deel van de wereldhandel ernstig raken en zeker ook de Verenigde Staten zelf.
Voorlopig lijkt Poetin erop te gokken dat hij Trump wel weer kan paaien met mooie woorden. Die kwamen zondagavond laat van zijn onderhandelaar Kirill Dmitriëv, die op Twitter schreef dat een „constructieve dialoog tussen Rusland en de Verenigde Staten” meer voordelen zal opleveren dan de „destructieve taal van druk”. Volgens hem zullen de partijen de dialoog voortzetten, ondanks de „titanische inspanningen” van anderen om deze te verstoren.
Dat klonk voor Russische begrippen toch een beetje wanhopig. De vraag is of Trump zich erdoor zal laten beïnvloeden.
