In de VVD groeit het ongenoegen over de ‘PVV-light’-koers van partijleider Yesilgöz

VVD-leider Dilan Yesilgöz kan „fel en heftig” overkomen. Dat is geen verwijt van haar politieke tegenstanders. Ze zegt het zelf, in een filmpje van 2 juli. „Ik ben in volle overtuiging bezig met opkomen voor jouw vrijheden, soms ongepolijst, maar dat is de strijd.”

In dat filmpje verklaarde Yesilgöz waarom ze zanger Douwe Bob op X een „Jodenhater” had genoemd – waarna hij bedreigingen ontving en met zijn gezin het land verliet. Een probleem vindt ze haar houding zelf niet, het is „ook écht”, zegt ze.

De rechtervleugel van de VVD is nog altijd blij met Yesilgöz. Voorzitter Reinier Geerligs van het conservatieve VVD-netwerk Klassiek Liberaal, noemt haar omschrijving van Douwe Bob een „goeie reactie”. Geerligs heeft „liever een politiek leider die praat met het hart op de tong en zegt waar het op staat, dan eentje die alles wil gladstrijken”.

Maar onder gematigder VVD’ers groeit de twijfel over haar leiderschap. Steeds vaker klinkt kritiek, in de wandelgangen en ook openlijk: Dilan Yesilgöz gedraagt zich niet premierwaardig, ze vervreemdt zich van kiezers. In de VVD is zulke kritiek zeer ongebruikelijk. Onder Mark Rutte is het gewoonte geworden dat VVD’ers elkaar niet afvallen in het openbaar.

Altijd naar rechts

Vorige maand is Yesilgöz, zonder tegenkandidaten, verkozen tot lijsttrekker bij de verkiezingen van 29 oktober. Maar Maurice de Hond peilde deze week dat maar 18 procent van de kiezers enthousiast is over Yesilgöz als premier. Ze staat achter Geert Wilders (PVV), Mona Keijzer (BBB), Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), burgemeester van Amsterdam Femke Halsema en SER-voorzitter Kim Putters. Favoriete premierskandidaat: CDA-voorman Henri Bontenbal (38 procent).

De zorg in de VVD is dat Yesilgöz vooral probeert om kiezers van Wilders af te pakken, met weinig succes, en daarmee kiezers in het midden dreigt te verliezen.

Oud-partijleider Ed Nijpels spreekt zijn onvrede over Yesilgöz al een tijd publiekelijk uit. Tegen NRC zegt hij dat zijn partij onder haar leiding ook „ideologisch zwalkt”. „Wij zijn liberalen, dat betekent dat we soms links en soms rechts zijn”, zegt Nijpels. Yesilgöz gaat áltijd naar rechts, „en niet zo’n beetje ook”.

Vergelijkbare kritiek hoor je in het netwerk De Nieuwe VVD’ers, een liberale groepering met enkele honderden leden. Toen de VVD het kabinet-Rutte IV in 2023 liet vallen over de beperking van het aantal ‘nareizigers’, gezinshereniging van vluchtelingen, waren zij ontdaan omdat de VVD campagne voerde met het thema asiel en migratie. Nog bozer maakte het hen dat Yesilgöz vorig jaar met PVV ging regeren, én volop meewerkte aan staatsrechtelijk omstreden beleid, zoals de nieuwe asielwetten.

Ook De Telegraaf, voor de VVD een belangrijk medium, wordt steeds kritischer. Politiek verslaggever Wouter de Winther schreef maandag in zijn column dat de VVD de aandacht op zich richt „door ordinair en ondoordacht getwitter en ander geschreeuw”. Dat gedrag is afgekeken van Geert Wilders, stelt hij.

Oud-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, zeer gerespecteerd in de VVD, kritiseerde bij WNL-talkshow Goedenavond Nederland Yesilgöz’ toon over Douwe Bob. De keuze voor die toon bepaalt of „de ophefmachine aangaat”, zei hij. En Dijkhoff had al vaker over Yesilgöz’ optreden gedacht: „Doe dat niet.”

Dijkhoff richtte onlangs met een aantal andere (oud-)VVD’ers de actiegroep Voor Ons Nederland op, tégen populisme en vóór samenwerking in het politieke midden. Sommige VVD’ers zien die boodschap ook als kritiek op de politieke koers van Yesilgöz.

Oud-Kamervoorzitter Frans Weisglas is bang dat Yesilgöz zich ook „door de volgende Douwe Bob” uit de tent laat lokken. Hij vindt het zaak dat de VVD het heeft over de inhoud, zoals defensie en economie, in plaats van „PVV-light” te spelen. Weisglas: „Dit moet op deze manier niet doorgaan tot 29 oktober. Zo wordt het een onaangename campagne, waar kiezers niet op zitten te wachten.”

Zoom in

Straatvechter

Yesilgöz heeft politiek carrière gemaakt door zich te profileren op het thema veiligheid. Ze komt uit een seculier Turks-Koerdisch gezin, dat in de jaren tachtig asiel vroeg in Nederland omdat haar vader als mensenrechtenactivist gevaar liep in Turkije. Na omzwervingen langs linkse partijen – achteraf vond ze die betuttelend over haar achtergrond – kwam ze in 2014 namens de VVD in de Amsterdamse gemeenteraad. Vanaf 2017 was ze Tweede Kamerlid, twee jaar later werd ze minister van Justitie en Veiligheid en in 2023 volgde ze Mark Rutte op als politiek leider.

Dat was een stijlbreuk voor de VVD. Waar Rutte, zeker in zijn jaren als premier, de vriendelijke verbinder en soms de strenge staatsman wilde zijn, stelt Yesilgöz zich tegenover collega-politici en journalisten vaak op als straatvechter.

Toen het televisieprogramma Bar Laat in mei een satirisch item maakte waarin VVD-staatssecretaris Vincent Karremans zogenaamd cocaïne voor jongeren aanprees, noemde Yesilgöz dat „harddrugs-promotie” die jongeren mogelijk „in gevaar” bracht.

Een jaar eerder kreeg BNNVARA-programmamaker Tim Hofman een veeg uit de pan toen hij opriep om beelden van politiegeweld tijdens Gaza-protesten met hem te delen. Yesilgöz, destijds minister van Justitie en Veiligheid, sprak Hofman er op X direct op aan. Of hij niet ook beelden wilde van „relschoppers die journalisten het werk onmogelijk maken, de Joodse gemeenschap belagen, met stenen en ammoniak naar agenten smijten en spullen en gebouwen sloopten, Tim?”

Onnodig, en niet erg ministerieel, was de kritiek van sommige VVD’ers.

Je kan veel zeggen over Timmermans, maar dat is geen onbekwame man die niet deugt

Haar ministerschap sloot Yesilgöz af met een pijnlijk debat over haarzelf. Tijdens de campagne van 2023 had ze gezegd dat „duizenden” mensen Nederland binnenkwamen via ‘gestapelde gezinshereniging’. Het bleek om tientallen te gaan.

Yesilgöz erkende de fout achteraf en zei dat het geen „doelbewuste leugens” waren geweest. Maar volgens andere partijen in de Kamer leek het wel op misleiding ingegeven door de campagne.

Strategische blunder

De incidenten vormen een patroon, zien partijgenoten. Yesilgöz haalt graag uit, of doet harde uitspraken, en te vaak blijken die overtrokken of pakken ze uit als een strategische blunder. Soms maakt ze een knieval, maar nooit diep. Excuses maakt Yesilgöz nooit; hoogstens betreurt ze de ophef over haar uitspraken.

Volgens bronnen in de partij wordt op Yesilgöz ingepraat door partijgenoten: ze móét haar houding bijstellen. Maar ze blijft regelmatig impulsief handelen.

Ook op nauwkeurig geregisseerde momenten kan Yesilgöz zeer uitgesproken zijn. Zoals tijdens het partijcongres van de VVD vorige maand, toen ze bleef herhalen dat de PvdA is uitgeleverd aan het „extreme, links-radicale, activistische deel van de achterban van GroenLinks”.

Já, er werd hard geklapt en gezellig geborreld achteraf. Maar prominente VVD’ers zeiden off the record tegen journalisten dat Yesilgöz GroenLinks-PvdA in een hoek drijft door zo hard uit te halen naar de partij. Hoe kan de VVD nog gaan formeren met die partij, als zij nu zo polariseert?

Volgens oud-partijleider Nijpels is het zich „extreme afzetten” tegen GroenLinks-PvdA een verkeerde keuze. Hij ziet geen reden waarom de VVD niet met die partij zou kunnen samenwerken. „Je kan veel zeggen over Timmermans, maar dat is geen onbekwame man die niet deugt.” Volgens Nijpels is het belangrijk dat in Den Haag „een normale sfeer” wordt gecreëerd.

Oud-Kamervoorzitter Weisglas onderschrijft dat Yesilgöz de relaties momenteel vooral beschadigt, hij vindt dat de VVD moet „investeren in relaties met andere partijen”. Juist met GroenLinks-PvdA, „want die gaan veel zetels halen”, denkt hij. Verder heeft hij besloten „mild” over Yesilgöz te zijn, nu ze in tegenstelling tot in de vorige campagne samenwerking met de PVV heeft uitgesloten. „Laten we onze zegeningen tellen”, zegt Weisglas.

Voorzitter Geerligs van het conservatieve VVD-netwerk Klassiek Liberaal staat er heel anders in. Hij is tevreden dat de VVD het heeft „aangedurfd” om samen te werken met PVV, BBB en NSC. „Ik vind de PVV uitsluiten in dit stadium niet verstandig”, zegt hij. Geerligs is blij met de „uithalen richting Timmermans”, en vindt dat Yesilgöz nog een stap verder moet gaan en juist GroenLinks-PvdA moet uitsluiten.

Zo verdeelt Yesilgöz de VVD verder. De uitslag van de verkiezingen in oktober kunnen bepalend zijn voor haar verdere politieke carrière. De partij is nu in peilingen min of meer stabiel. Als de VVD in oktober meer zetels wint (het zijn er nu 24), kan ze misschien haar positie versterken. Maar verliest de partij zetels, dan zal de roep om een opvolger vanuit de liberale vleugel luider worden. Een vast contingent VVD-ers hoopt sinds jaar en dag dat Klaas Dijkhoff uit de coulissen zal treden. Daarnaast gaan nu de namen van rond van demissionair minister van Defensie Ruben Brekelmans en demissionair minister van Economische Zaken Vincent Karremans.

Zoom in

Delen





Mail de redactie