Australische commissie concludeert: er is genocide gepleegd op inheemse bevolking

Vergiftiging. Seksueel geweld. Cultuurvernietiging. Kinderen die zijn weggehaald bij hun ouders. Gedwongen assimilatie. Misdaden tegen de menselijkheid.

De Yoorrook-commissie, die in opdracht van het deelstaatparlement onderzoek deed naar de kolonisatie van de Australische deelstaat Victoria, oordeelde snoeihard. Yoorrook betekent ‘waarheid’ in de lokale Wemba Wemba/Wamba Wamba Aboriginal taal. De commissie begon in 2021 en werd geleid door vertegenwoordigers van de inheemse bevolking. Deze week presenteerde ze haar lijvige rapport, met een heldere conclusie. „De oorspronkelijke bevolking van Victoria is bijna volledig verwoest”, staat in het rapport. „Dit was een genocide.”

In 1788 werd het continent door de Britse kroon ingelijfd als strafkolonie. Vanaf 1830 werd de huidige staat Victoria in rap tempo gekoloniseerd en een groot deel van de oorspronkelijke bevolking vermoord. Sindsdien wordt zij achtergesteld en onderdrukt. Het jarenlange ‘White Australia’-beleid, dat tot begin jaren zeventig gold, was erop gericht het land een zo wit en westers mogelijke identiteit te geven. Zo werden inheemse kinderen op grote schaal weggehaald bij hun ouders en in tehuizen of bij witte gezinnen geplaatst voor gedwongen assimilatie.

Het blootleggen van die geschiedenis is van groot belang voor de oorspronkelijke bevolking van Australië. Lange tijd is het gitzwarte verleden verzwegen door de heersende koloniale macht. „Voor Aboriginal mensen is dit geen verrassing”, zegt Geraldine Atkinson van de Bangerang/Wiradjuri-stam tegen de omroep ABC. „De waarheid wordt eindelijk verteld, zodat mensen begrijpen hoe groot het trauma is dat kolonisatie heeft aangericht.”

Nu staan de misdaden tegen de inheemse bevolking in Victoria zwart op wit. Vanaf de jaren dertig van de negentiende eeuw, toen de kolonisatie er begon, werd binnen twintig jaar ruim driekwart van de inheemse bevolking gedood door moord en ziekte.

Herstelbetalingen

Onderzoeker Bill Pascoe van de universiteit van Newcastle werkte mee aan het documenteren van de massamoorden op de inheemse bevolking tijdens de zogeheten ‘Frontier Oorlog’ die tot het midden van de jaren dertig van de twintigste eeuw duurde. „Tijdens dit onderzoek heb ik de ergste dingen moeten aanhoren die een mens een ander ooit heeft aangedaan”, zei hij tegen de commissie. Zelfs een Britse regeringscommissie uitte in 1837 zorgen over het excessieve geweld dat de kolonisten in de strafkolonie pleegden.

De waarheid wordt eindelijk verteld, zodat mensen begrijpen hoe groot het trauma is dat kolonisatie heeft aangericht

Geraldine Atkinson
lid Bangerang/Wiradjuri-stam

Maar nog steeds wordt op scholen haast niets onderwezen over deze bloedige periode. De commissie adviseert om de perspectieven en geschiedenis van de inheemse bevolking een plek in het curriculum te geven. Ook zouden docenten verplicht een antiracismetraining moeten volgen.

Het is slechts een van de honderd aanbevelingen in het rapport. De commissie behandelde een breed scala aan onderwerpen, waaronder land- en waterrechten, culturele vernietiging, moord en genocide, gezondheid, onderwijs en huisvesting.


Lees ook

‘Onze prachtige cultuur werd in twintig jaar uitgeroeid’

Sam (Hamilton Morris) en zijn vrouw Lizzie (Natassia Gorey Furber), met achter hen sergeant Fletcher (Bryan Brown) in ‘Sweet Country’.

Een van de belangrijkste aanbevelingen is om tot een verdrag tussen de Aboriginal gemeenschap en de staat Victoria te komen. De inheemse bevolking heeft namelijk nooit formeel haar soevereiniteit opgegeven. In een verdrag moet geregeld worden dat zij recht heeft op zelfbeschikking, teruggave van land, en financiële compensatie.

Want ook de economische gevolgen zijn onderzocht. Sinds het begin van de kolonisatie is in Victoria voor bijna 239 miljard Australische dollar (ruim 133 miljard euro) aan goud gewonnen. Deze rijkdom is niet gedeeld met de oorspronkelijke eigenaren van het land. De commissie stelt daarom dat herstelbetalingen nodig zijn, al is nog onduidelijk hoe die er in de praktijk uit moeten zien.

Doorwerking

Het onderzoek richtte zich niet alleen op misdaden uit de beginjaren van de kolonisatie. ‘Het verleden is het heden’, luidt een van de hoofdstuktitels. Er leven nu zo’n 66.000 mensen van inheemse afkomst in de deelstaat. In heel Australië is dat een kleine miljoen mensen, 3,8 procent van de bevolking. „We hebben nog steeds onevenredig veel Aboriginal mensen in de gevangenis, nog steeds worden grote aantallen kinderen weggehaald bij hun ouders, en veel Aboriginal gezinnen in armoede”, stelt Atkinson.

Ian Hamm (61), een Aboriginal man van de Yorta Yorta-stam, werd als baby van drie weken oud weggehaald bij zijn ouders. Waarom is niet duidelijk, maar zijn alleenstaande moeder had nog drie kinderen van een andere man, en destijds werden kinderen dan vaak onder het mom van ‘bescherming’ weggehaald. „Het is geen opluchting, maar ik ben wel blij dat ons verhaal eindelijk volledig wordt verteld”, zei hij tegen ABC. „Hoe ongemakkelijk het ook is, nu is het verhaal van de Aboriginal bevolking het verhaal van ons allemaal.”

Deelstaatpremier Jacinta Allan nam het rapport woensdag in ontvangst. De regering van Victoria heeft actie beloofd. Foto Joel Carrett/AAP

De deelstaatregering heeft actie beloofd. Later dit jaar wordt in het parlement een wet voorgelegd om de First People’s Assembly, een vertegenwoordiging van de Aboriginal bevolking die adviseert over wetten en beleid, een permanente status te geven. Ook voor onderhandelingen over een verdrag staat de regering open.

Voettocht

Het rapport komt een kleine twee jaar na het referendum over een speciale stem voor de inheemse bevolking in het nationale parlement, dat door een duidelijke meerderheid van de bevolking werd afgewezen.


Lees ook

Krijgen Aboriginals een eigen stem in de Australische grondwet? Het historische referendum splijt het land in tweeën

Het Yes-kamp gaat de straat op in Sydney om aarzelende kiezers te overtuigen vóór te stemmen in een referendum over het verankeren van de rechten van de Aboriginal- en Straat Torres-bevolking in de Australische grondwet, 17 september 2023.

Dat was een groot verlies voor de regering van premier Albanese en inheemse voorvechters van het voorstel. Maar op kleinere schaal zijn pogingen tot verzoening doorgegaan. In de deelstaat Zuid-Australië is het inmiddels wél gelukt om een zogeheten inheemse ‘stem in het parlement’ te verankeren. De Yoorrook-commissie hoopt dat haar onderzoek nationale navolging krijgt.

Travis Lovett, een Kerrupmara Gunditjmara/Boandik-man en vicevoorzitter van de commissie, liep de afgelopen weken bijna vijfhonderd kilometer door Victoria om aandacht te vragen voor het onderzoek. Hij begon in Portland, waar de kolonisten in 1830 aankwamen, en eindigde op de trappen van het parlement. „We willen vooruit, maar dat moet gebaseerd zijn op waarheid en rechtvaardigheid”, zei hij tegen de Australische editie van The Guardian. „We kunnen genezen van dit diepe trauma, zodat we samen een gedeelde en welvarende toekomst tegemoet kunnen.”