Bijna drie jaar nadat de FIOD in september 2022 een inval deed bij toenmalig Jumbo-topman Frits van Eerd, kwam zijn strafzaak deze week voor de rechter. Na jaren onderzoek ligt er een gigantisch dossier van ruim 16.000 pagina’s, verdeeld over bijna vijftig ordners.
Drie dagen lang ging het in de Groningse rechtbank over de verdenkingen die het Openbaar Ministerie uit het dossier haalde: omkoping, valsheid in geschrifte en witwassen. Van Eerd en zijn medeverdachte Theo Eggens ontkennen dat daar sprake van is.
Ook op de laatste zittingsdag probeerde Van Eerds advocaat Robbert Jonk daar nog eens uitgebreid op in te gaan, tot ergernis van de rechtbankvoorzitter. „Dit heeft u al verteld tijdens uw pleidooi”, zei hij donderdag meermaals. De raadsman werd „met klem” verzocht om donderdag tijdens zijn zogeheten dupliek alleen maar te reageren op wat het OM die ochtend had gezegd, niet op het totale dossier.
Waar gaat deze zaak over?
De cadeaus en de sponsoring
Ze kwamen in de rechtbank regelmatig voorbij: de luxe gereedschapskisten, de crossmotoren, de rode Mercedes uit 1957 en de oplegger die Eggens aan de Jumbobaas zou hebben gegeven of waar hij gratis gebruik van mocht maken. Cadeaus, vindt het OM, waarmee Van Eerd zich door Eggens heeft laten omkopen. De topman heeft dat „bewust laten gebeuren”, stelt Justitie. Sterker nog, „hij vroeg om cadeaus”.
In de zaal blijft veel rond die deals onduidelijk. Bijvoorbeeld rond de gereedschapskisten. Van Eerd heeft inderdaad zes van die kisten (eigenlijk eerder een soort ladekasten op wielen) van Eggens ontvangen. Maar over de betaling daarvoor, lopen de lezingen uiteen.
Niks omkoping, er worden goederen gefinancierd via sponsoring
Volgens Justitie werd er in ruil voor die kisten een sponsordeal gemaakt. Het motorcrossteam stuurt een factuur van 335.000 euro naar Jumbo. Dat team maakt weer 105.000 euro over aan het autobedrijf van Eggens. „Frits 105.000 voor spullen gedaan”, lazen onderzoekers op een handgeschreven notitie in de administratie van Eggens, en ze concluderen: dat is voor de kisten. Daarmee heeft Van Eerd privé voordeel gehaald uit iets waar Jumbo voor heeft betaald, en dat mag niet.
„Dit is de essentie van de zaak”, zegt Eggens’ advocaat Christian Flokstra. „Niks omkoping, er worden goederen gefinancierd via sponsoring. Dit is gewoon een transactie, die misschien niet deugt, maar het etiket ‘omkoping’ past er niet op.”
Gift of deal?
Beide advocatenteams zien hierin een gat in de redenering van Justitie: het zou volgens het OM zowel een gift om Van Eerd mee om te kopen zijn, als iets waar via een sponsordeal voor betaald wordt.
Volgens Flokstra is er eerder sprake van dat Jumbo door zijn eigen topman is opgelicht – iets waarvan het OM hem niet beschuldigt. „Van Eerd is niet omgekocht door Eggens, maar hij heeft zijn privé hobby’s laten financieren door Jumbo.”
Flauwekul, vindt Van Eerd. „Waarom zou ik het via sponsoring regelen?” Hij verwijst naar zijn grote vermogen – zijn familie behoort tot de rijkste van Nederland. „Ik heb het toch niet nodig om het via die manier te regelen? Ik kan prima zelf beschikken over die spullen.” Bovendien, zo stellen zijn advocaten: Jumbo sponsorde het team al voor de gereedschapskisten ter sprake kwamen, en dus kan het niet zo zijn dat hij door die kisten overgehaald werd om te gaan sponsoren.
Hij zegt dat hij gewoon contant voor de spullen heeft betaald. „Die kisten hebben waarschijnlijk bij een voertuig gezeten dat ik van Eggens heb gekocht. Ik weet niet precies hoe het is gegaan, ik kan het me niet herinneren.”
Omkoping met lage waarde
Alleen de flessen groenbestrijdingsmiddel worden door beide verdachten erkend. Van Eerd last heeft van groene aanslag op zijn tuinmeubels. Die zou hij weghalen door zijn zwembad vol te laten lopen met extra chloor en de meubels daar een paar dagen in te laten weken. Daar weet Eggens wel iets handigers voor: formaline. Hij stuurt een foto naar Van Eerd van een bloempot met en zonder behandeling met dat goedje, „resultaat in één dag” schrijft hij erbij. Van Eerd is enthousiast. „Wanneer leveren?”, stuurt hij terug. Daarmee ziet het OM dit als omkoping.
Volgens het OM maakt de lage waarde van het spul (1,25 euro per liter, volgens Eggens) niet uit, omkoping kan ook als de waarde van de gift verwaarloosbaar is. „Van Eerd had immers voordeel aan het feit dat hij op een minder omslachtige manier zijn tuinmeubels schoon kreeg.” Dat er geen directe tegenprestatie tegenover stond, doet er niet toe. De gift had als doel het onderhouden van de relatie.
De grote hoeveelheid cash
Bij de inval in het huis en werkplek van Van Eerd werd 448.000 euro aan contant geld aangetroffen. Geld dat de miljonair ook niet in zijn belastingaangifte had gemeld. Reden voor het OM om hem te verdenken van witwassen. „Dat rekenen we hem fors aan.” Een concreet gronddelict (de criminele bron van het witwasgeld) kan Justitie niet aanwijzen.
Dat contante geld heeft hij in huis om overvallers weg te kunnen sturen, zegt Van Eerd tijdens zijn slotwoord. Als bekende miljonair wordt hij wel eens doelwit van criminelen die hem proberen af te persen. „Als er iets fout gaat, heb ik zo iets om zware criminelen van mijn gezin af te krijgen. Dat is de reden waarom er, in uw woorden, ‘veel cash’ bij mij thuis lag.”
Verklaringen voor het geld
Om de verdenking van witwassen te weerleggen, zijn er door getuigen op verzoek van Van Eerd verklaringen afgelegd die de contanten moeten verklaren. Die getuigenissen vindt het OM onbetrouwbaar, omdat ze in sommige gevallen door de secretaresse van Van Eerd zijn uitgetypt. De ondernemer vindt het onbegrijpelijk dat het OM al die mensen „als leugenaars wegzet”.
Niet al die verklaringen zijn even goed te volgen. Zo gaat het meermaals over een Bentley die Van Eerd aan zijn zwager heeft verkocht. Daarvan is een factuur in het dossier opgenomen voor 250.000 euro. Daarvan is voor 150.000 euro aan banktransacties terug te vinden, de resterende 100.000 euro werd betaald in de vorm van een Jaguar.
Volgens Van Eerd was er daarnaast een contante betaling van 80.000 euro, waarmee de Bentley in totaal 330.000 euro gekost zou hebben. Maar van het cashdeel staat niets op de factuur. „Waarom zou ik dat daarop vermelden? Het was geen zakelijke transactie”, zegt Van Eerd tijdens de zitting.
Het OM vindt het allemaal zeer onwaarschijnlijk. De auto was namelijk maar voor 250.000 euro verzekerd. Het is volgens Justitie „verzonnen” dat die 80.000 euro erbij kwam.
„Dat Van Eerd uit zijn legale vermogen over zoveel geld zou kunnen bezitten, bestrijden wij niet.” Maar dat de miljonair „er niet bij heeft stilgestaan” om het in zijn belastingaangifte op te geven, daar kan het OM niet bij.
De relatie met Eggens
Eggens en Van Eerd kennen elkaar al decennia, eerder had hij zelf een motorcrossteam dat door Jumbo werd gesponsord. In 2014 werd Eggens onderwerp van een ander strafonderzoek naar het witwassen van crimineel geld. Daarvoor is hij veroordeeld en zit hij nu vast, hij wordt door agenten begeleid in de rechtszaal. Jumbo verbrak in 2014 alle banden met de autohandelaar.
Mijn omgang met Theo is, met alle informatie die ik nu heb, een hele grote fout
Ook Van Eerd was in dat eerdere onderzoek korte tijd verdachte, later veranderde zijn status in die van getuige. „Dat was voor mij zeer explosieve informatie, maar het is nooit naar buiten gekomen”, zei Van Eerd maandag. Reden voor hem om Eggens in de jaren daarna niet van zich af te duwen.
„Mijn omgang met Theo is, met alle informatie die ik nu heb, een hele grote fout”, zei donderdag Van Eerd in zijn slotwoord. „Daardoor sta ik nu hier, Theo heeft mijn vertrouwen beschaamd. Dat is een harde les geweest.”
Grote gevolgen
Justitie eist twee jaar cel voor Van Eerd, waarvan 8 maanden voorwaardelijk en een proeftijd van drie jaar. Eggens hangt 4 jaar gevangenis boven het hoofd, plus een verbod om bestuurder te zijn van een organisatie voor 9 jaar.
Sinds de inval in 2022 is de zaak volop in de belangstelling geweest, dat zien alle partijen in de rechtbank. Zeker voor Van Eerd heeft dat grote gevolgen gehad: hij heeft moeten terugtreden bij Jumbo. „Uiteraard heeft dat impact”, zegt het OM. „Maar het is niet het onderzoek dat daartoe heeft geleid, maar wat daaraan is voorafgegaan.”
Het raakt hem, zegt Van Eerd. Maar hij wil „niet van het negatieve uitgaan”.
„Mijn werkzame leven is nog lang niet voorbij. Misschien zie ik dit als een reset van mijn leven. Eén ding is zeker, ik zal altijd ondernemer blijven”, zegt hij in zijn slotwoord. „Ik blijf positief en optimistisch. Ik vertrouw in de waarheid.”
De rechtbank verwacht 7 augustus uitspraak te doen.
