Strafrechtelijk onderzoek naar rol weduwe bij miljoenenfraude notaris Frank Oranje bijna afgerond

Op de havenspoorweg in Pernis zitten dinsdagmiddag zo’n twaalf demonstranten. Enkelen hebben zich aan de rails vastgeketend zodat goederentreinen niet kunnen rijden. Agenten houden de wacht. De activisten dragen blauwe overalls, de meesten hebben een keffiyeh omgeslagen. Ook elders in de Rotterdamse haven blokkeerde dezelfde actiegroep, Geef Tegengas, die dag het goederenspoor.

Een van de activisten in Pernis, Nora Kimbele (21), vertelt waar de activisten van de vorig jaar opgerichte groep zich op richten: de „neokoloniale” NAVO, verscheping van wapens door „de logistieke sector”. „De boodschap is wat meer intersectioneel”, zegt ze – de acties richten zich op meerdere, overlappende wereldproblemen. „Ik wilde wat verder gaan daarin”, zegt ze op de vraag waarom ze zich aansloot.

Van geketende activisten op het spoor tot lawaaiprotesten in de stad: groepen als Geef Tegengas deinzen niet terug voor confrontatie

De twee spoorwegblokkades maakten afgelopen dinsdag deel uit van een reeks protestacties in Rotterdam – steeds met enkele tientallen tot honderd deelnemers – waarin pro-Palestina-demonstranten en Geef Tegengas hand in hand gingen. Op het Stadhuisplein werd een sit-in gehouden door de ‘Watermelon Crafting Rebels’, die groen-wit-roze watermeloenen haakten. In het centrum van Rotterdam hielden Geef Tegengas en ‘Vakbondsleden Solidair met Palestina’ een „lawaaidemonstratie”. ’s Avonds was er een protestmars en een demonstratie bij Rotterdam Centraal van weer vier ándere pro-Palestijnse actiegroepen.

Hoewel de groepen verschillende namen hebben en deels ook solo opereren – de spoorwegblokkade werd georganiseerd door alléén Geef Tegengas – trekken ze ook samen op. Niet toevallig vielen de acties van Geef Tegengas samen met de NAVO-top in Den Haag, maar in het algeheel richten de groepen zich dinsdag tegen het aanmeren in de Rotterdamse haven van de Izmir, een containerschip van de Deense rederij Maersk. Het schip, dat Rotterdam in mei ook al aandeed en naar verwachting vrijdag terugkomt, vervoert vanuit Israël „vliegtuigonderdelen die gebruikt worden in het internationale F35-programma”, zo schreef de Rotterdamse wethouder Robert Simons begin juni in een raadsbrief.

Instagram

De protesten van Geef Tegengas hebben een ander karakter dan de massale Rode Lijn-marsen die in mei en juni in Den Haag gehouden werden. Bij een eerder protest van de groep tegen Maersk, werd een Israëlische vlag van een vlaggenmast getrokken en verbrand. Maar evenmin is het gelieerd aan de snelweg-blokkerende activisten van Extinction Rebellion (XR), dat zich ook steeds explicieter tegen het genocidale geweld in Gaza en mondiale onrechtvaardigheid richt.

Er zijn ook groepen die verder gaan dan Geef Tegengas. Begin juni gooiden activisten van PAL Action Nederland – weer een andere pro-Palestinagroep – ’s nachts zo’n twintig ruiten in van het Maersk-kantoor in Rotterdam en besmeurden twee Maersk-kantoren met rode verf. Vier mensen werden aangehouden. Geef Tegengas meldde op Instagram dat het „pal achter” de acties van PAL Action staat.

Wat is het doel van deze nieuwe, kleine actiegroepen die zich steeds luider manifesteren en boodschappen hebben die op het oog sterk uiteenlopen? Geef Tegengas, dat pas vorig jaar werd opgericht en in naam over protest tegen gas gaat, neemt meer risico dan grote klimaatbewegingen doen, zegt woordvoerder Isha Vogel (25). „We zien dat het klimaat heel snel verandert. We vinden het raar om daar op een zachte, trage manier op te reageren, als de economie zo snel door beweegt.”

Geef Tegengas is ontstaan uit klimaatactiegroep Fossielvrij NL. Die beweging, opgericht in 2013, roept publieke instellingen op de banden te verbreken met ‘fossiele’ bedrijven zoals Shell en ING. Klimaatactivisten van onder andere Fossielvrij NL organiseerden vorig jaar een protestkamp in Pernis tegen de aanvoer van LNG (vloeibaar aardgas) in de haven, onder de naam Geef Tegengas. Vandaaruit ontstond de actiegroep, om meer druk te zetten en „kapitalistische” bedrijven directer te raken, zegt Vogel.

„We pogen daarmee een systeem ten val te brengen in plaats van te verschuiven”, zegt ze. „Maersk is op dit moment een heel interessant doelwit, omdat het symbool staat voor waar we tegen vechten”. Ze noemt het internationale transportbedrijf een „plek waar kapitalisme, klimaatontwrichting en genocide samenkomen”.

Spoeddebat

Het was een Amerikaanse Palestinabeweging, zegt ze, die de Rotterdamse actiegroepen er in mei op wees dat het Maersk-schip met vliegtuigdelen naar Rotterdam zou komen. Uiteindelijk verzamelde een bont gezelschap van 61 actiegroepen en raadsleden van PvdA, GroenLinks en BIJ1 zich op woensdag 21 mei voor het stadhuis om het aanmeren van de Izmir in de haven, eerder die dag te veroordelen.

Wethouder Simons zei een dag later in een spoeddebat dat het schip geen militaire lading had, maar moest later toegeven dat dat tóch het geval was. De activisten die zich dinsdag in Rotterdam verzamelden, hopen dat burgemeester Carola Schouten het aanmeren van het schip met Israëlische F35-onderdelen ditmaal wél voorkomt.

Zoom in

Geef Tegengas blokkeerde dinsdag ook de havenspoorweg in Pernis om een bredere boodschap uit te dragen, zegt Nora Kimbele. Op die manier willen de activisten de band benadrukken tussen de logistieke sector en wapenhandel. Kimbele vindt bovendien anti-kapitalisme de rode draad. „Er zijn heel veel dingen die verkeerd gaan, en voor al die dingen kun je apart actie voeren. Maar kapitalisme is wel wat 90 procent van al die problemen veroorzaakt.”

Voor klimaatactivisten speelt de vraag: hoe krijg je het klimaat weer in het hart van het debat?

Geef Tegengas hoopt bedrijven direct te raken „waar het pijn doet, in de portemonnee”, zegt ze. In maart en april lag het goederenvervoer in de haven meermaals stil door de spoorwegblokkades van Geef Tegengas. Door een actie begin april liep het havenbedrijf bijna een half miljoen euro mis, meldde het Nieuwsblad Transport.

Radicalere acties zijn volgens de demonstranten van Geef Tegengas ook een kwestie van specialisatie. „Het kan anderen ook helpen dat er een radicalere flank is.” In andere Europese landen ontstonden al eerder radicale klimaatactiegroepen, zoals Just Stop Oil in het Verenigd Koninkrijk en Letzte Generation in Duitsland. Geef Tegengas kan gezien worden als een Nederlandse tegenhanger, die zich bovendien solidair verklaart met de Nederlandse pro-Palestinabeweging die uit tal van kleine groeperingen bestaat. Activisten uit verschillende groepen kennen elkaar veelal onderling, vertellen verschillende actievoerders dinsdag. Waarom trekken die niet binnen één organisatie met elkaar op?

Boycotten

Niels Mink, die op de Rotterdamse Blaak namens ‘collectief’ Vakbondsleden Solidair met Palestina een lawaaiprotest organiseert, denkt dat pro-Palestina-protest breder aanslaat bij verschillende groepen in de samenleving, (zoals bijvoorbeeld de studentenbeweging). De genocide in Gaza is volgens Mink een tastbaarder probleem dan het klimaat, waardoor de lat om met een nieuwe, kleine groep in actie te komen lager ligt. „Ik werk zelf in de supermarkt. Daar heb je dadels die uit Israël komen: dat is makkelijker te boycotten dan actie voeren tegen Aholds klimaatbeleid.”

De acties van Geef Tegengas zitten de grotere klimaatorganisaties niet in de weg, denkt Chris Julien, XR-activist en filosoof. „Het zijn allebei legitieme routes. Voor klimaatactivisten speelt de vraag: hoe krijg je het klimaat weer in het hart van het debat? Niet iedereen is daarvoor bereid om een kolentrein te stoppen. En in het geval van Maersk hebben hun acties wel geleid tot waarheidsvinding.” Toen na de eerste aanmering eind mei bleek dat het schip van Maersk inderdaad F35-onderdelen verscheept van Israël naar de VS, nam de gemeente Rotterdam een motie aan om de verscheping verder te onderzoeken.

Maersk is op dit moment een heel interessant doelwit, omdat het symbool staat voor waar we tegen vechten

Daarnaast kan XR, dat in de haven ook actievoert maar specifiek voor verduurzaming van de haven zelf, volgens Julien door de aanwezigheid van de „radicalere” Geef Tegengas zich onderscheiden als de redelijkere groep. „Dat heet het radicale flank-effect. Dan gaan mensen die zich niet in de zwaardere methode herkennen, wel op zoek naar hun eigen smaak in de ijssalon.” Dat ziet Julien niet als een positief of negatief fenomeen. „Je ziet het ook op rechts gebeuren. Hoe extremer de flanken zijn, hoe geaccepteerder mildere vormen van actie worden.”

Zoom in

Mink van Vakbondsleden Solidair met Palestina vindt bovendien dat de radicale acties de Palestina-protesten helpen. „Wij zijn hier om ‘gewoon’ te demonstreren, maar we steunen de mensen die dingen willen vernielen of bezetten wel. Want die escalerende acties dragen ook bij aan het bereiken van onze doelen.” Hij doelt op spoorblokkades van Geef Tegengas en de door Pal Action opgeëiste vernielingen bij het Rotterdamse Maersk-kantoor. „Sommige acties gaan tegen de wet in, niet iedereen wil zo ver gaan. Maar ook dan kunnen wij nu tegen de gemeente zeggen: mensen grijpen naar deze middelen omdat jullie niet handelen, luister naar ons. Dus het werkt wel.”

Delen

Mail de redactie

Het strafrechtelijk onderzoek naar de rol van de weduwe van Frank Oranje bij de miljoenenfraude door de oud-notaris verkeert in de afrondende fase. Naar verwachting overhandigt de Fiscale Inlichten- en Opsporingsdienst (FIOD) binnen enkele weken het eind-proces-verbaal aan het Openbaar Ministerie. Dat bevestigt een woordvoerder van het Functioneel Parket van het OM desgevraagd. Daarna zal een vervolgbeslissing worden genomen.

In 2021 kwam bij landsadvocaat Pels Rijcken de grootste fraude uit de geschiedenis van het Nederlandse advocatuur en notariaat naar buiten. De bestuursvoorzitter van het prestigieuze Haagse kantoor, notaris Frank Oranje, stal over een periode van zo’n twintig jaar ongeveer 11 miljoen euro van cliënten. Nadat hij tegen de lamp liep, pleegde hij zelfmoord.

Pels Rijcken is sinds 1969 landsadvocaat en treedt jaarlijks in honderden zaken op als advocaat en juridisch adviseur van de Rijksoverheid. Het kantoor werd door de fraude aan het wankelen gebracht en verloor na druk uit de Tweede Kamer bijna het recht om als landsadvocaat op te treden. Uit onderzoeken van toezichthouders bleek dat Oranje alleen handelde, maar dat hij zo lang onopgemerkt zijn gang kon gaan, was omdat de interne controles en bedrijfscultuur bij Pels Rijcken niet op orde waren. Naar aanleiding van de onderzoeken hief Pels Rijcken de volledige notaristak op. Tevens vergoedde het de door Oranje veroorzaakte miljoenenschade.

Huisadres

Onder leiding van het Functioneel Parket van het OM voert de FIOD al jarenlang onderzoek uit naar de miljoenenfraude onder de codenaam ‘Schaap’. De FIOD kwam Frank Oranje in 2019 op het spoor. Vorig jaar bleek uit een conclusie van een advocaat-generaal bij de Hoge Raad dat Oranjes weduwe al in de zomer van 2020 eveneens als verdachte is aangemerkt en nog voor de suïcide van haar man over de fraude werd verhoord.

In 2022 bleek bovendien dat het Bureau Financieel Toezicht, de toezichthouder op het notariaat dat de fraude maandenlang onderzocht, aangifte tegen de weduwe had gedaan omdat haar strafrechtelijke verwijten te maken zouden zijn. In haar spaarzame verklaringen over de fraude heeft de vrouw altijd ontkend weet te hebben gehad van de fraude. Zo stelde zij tegen de NTR, dat de vierdelige docuserie De Zaak Schaap maakte, door de „financiële malversaties” van haar echtgenoot „volledig overrompeld” te zijn.

Noch het Bureau Financieel Toezicht, noch het Functioneel Parket willen toelichten waarvan aangifte is gedaan en waarvan de weduwe verdacht wordt. NRC onthulde na eigen onderzoek in 2021 dat Oranje fraudeerde door van een grote hoeveelheid rechtspersonen en bankrekeningen gebruik te maken die ook op zijn huisadres geregistreerd stonden. Tegen die achtergrond ligt het in de lijn der verwachting dat de verdenkingen tegen de weduwe samenhangen met witwassen. Dit delict kent verschillende varianten waaronder schuldwitwassen. Daarbij hoeft de verdachte geen directe kennis van het misdrijf te hebben, maar een vermoeden dat het geld een mogelijke criminele herkomst heeft.

Naast de weduwe van Oranje zijn ook twee rechtspersonen – bv’s van Oranje – verdachte.

Een woordvoerder van het Functioneel Parket stelt dat zodra de FIOD het eind-proces-verbaal oplevert, het beoordeeld zal worden door de twee officieren van justitie die het strafrechtelijk onderzoek leiden. Zij nemen vervolgens de beslissing of de zaak voor de rechter komt, het OM een strafbeschikking (boete of taakstraf) oplegt, schikt met de verdachte of dat de zaak wordt geseponeerd. Naast de weduwe van Oranje zijn ook twee rechtspersonen – bv’s van Oranje – verdachte.

„Een groot deel” van het door Oranje gestolen geld is volgens de woordvoerder getraceerd. Op verzoek van een notaris die veel hinder ondervond van de codenaam van het strafrechtelijk onderzoek is die gewijzigd naar Oveja: Spaans voor schaap.

Delen

Mail de redactie