Garnalenvissers mogen nog twintig jaar blijven vissen in Natura 2000-gebied. ‘Maakt het kabinet ons niet blij met een dooie mus?’

De kartonnen bordjes zijn nog snel gemaakt. „Hands of Iran”, staat er op. „No war in Iran.” Op het gras van de Koekamp, het parkje tegenover Den Haag CS waar vaker demonstraties worden gehouden, zit een groepje demonstranten nog te schilderen: „Stop the US War Machine.”

De demonstratie deze zondag was gericht tegen de NAVO-top, die dinsdag in Den Haag begint. Tegen wat deze middag consequent „de Trump-norm” wordt genoemd, de verhoging van de defensie-uitgaven naar 3,5 procent van het bbp, en nog eens 1,5 procent naar infrastructuur. Op zaterdag hebben de organiserende groepen, waaronder De Nieuwe Vredesbeweging, jongerenorganisatie Rood en de politieke partij BIJ1, op hun Tegentop voor Vrede en Rechtvaardigheid al uitgebreid gesproken over wat het alternatief voor de NAVO zou moeten zijn.

Maar nu is er door de aanval zondagochtend door de VS op kerndoelen in Iran „nog meer urgentie” om over ontwapening te praten, zegt Stevie Nolten, Utrechts raadslid namens BIJ1. Zaterdag had ze retorisch gevraagd „wat onze vrede en veiligheid waard zijn als anderen daarvoor sterven”. Zondag zegt ze: „Trump sleept ons een oorlog in waar niemand om heeft gevraagd. Niet hier, ook in Iran niet.”

‘Women. Life. Freedom’

Verschillende Iraanse organisaties en Iraniërs hebben zich bij de demonstratie aangesloten. Tussen Palestijnse vlaggen, de rode vlaggen van Nederlandse en Belgische communisten, de regenboogkleuren van pacifisten en lhbtiq’ers, een enkele gele paraplu uit de coronatijd, en jongeren met gezichtsbedekking en een anarchistenvlag, staat Behrouz Fadai. Hij heeft ’s ochtends nog geprobeerd zijn familie in Iran te bereiken, maar „de communicatie is heel moeilijk”. „We hopen dat deze oorlog heel snel kan stoppen, niemand weet welke kant het uitgaat.”

Als een Iraanse van het feministische Jina Collectief het podium beklimt, klinkt het „Women. Life. Freedom”. Dat was de leus die werd geroepen in 2023 bij grote demonstraties in Iran na de dood van Jina Mahsa Amini nadat ze door de zedenpolitie was opgepakt. De spreekster, anoniem uit angst vanwege dreiging van het Iraanse regime, zegt dat de Israëlische en Amerikaanse aanvallen „de strijd van Iraniërs tot stilstand brengt, terwijl die zo vaak in isolement tegen repressie van hun regime hebben gestreden”. Ze heeft het over „een dodelijke proxy-oorlog die ten koste van gewone Iraniërs wordt uitgevochten”.

Zoom in

„Ik voel angst”, zegt Kayleigh Hofstede van de Revolutionair Socialistische Partij, een afsplitsing van de SP. „Allereerst voor de bevolking van Iran. Het voelt alsof de wapenwedloop tussen landen echt tot uitwerking komt. En dan nodigen wij als land die man uit, Donald Trump. Dat is toch bizar?”

Het is schakelen. Een dag eerder, in een co-werkplek nabij station Hollands Spoor, ging het op de Tegentop niet over Iran, af en toe over Oekraïne, maar vooral over Gaza als het over oorlog ging – veel van de jonge aanwezigen droegen een keffiyeh losjes om de schouders. Peter Mertens van de Belgische marxistische PVDA, een van de hoofdsprekers, verwees naar de grote demonstraties tegen het Nederlandse kabinetsbeleid: „Ik ben niet in het Nederland van Mark Rutte, ik ben in het Nederland van de 150.000 van de Rode Lijn.”

Tegentop

Op de Tegentop vinden de meeste aanwezigen dat de NAVO-budgetten naar andere dingen moet gaan dan wapens. Tijdens een panel met jonge politici over Nederland en de NAVO, zegt Bastiaan Meijer (fractiemedewerker SP) dat de organisatie moet hervormen zónder de VS tot louter een veiligheidsorganisatie. Hij vertelt dat hij zich in de gemeenteraad van Den Haag „heel eenzaam” heeft gevoeld toen hij het geld ter discussie stelde dat de stad inzet voor de randprogrammering rond de NAVO-top.

Stevie Nolten van BIJ1 vindt dat „links en rechts in de Tweede Kamer klakkeloos meegaan in propaganda” voor de NAVO, die ze een „imperalistisch machtsblok” en „koloniale voortzetting” noemt.

En Maite van Lith, de 23-jarige voorzitter van Rood, vindt dat het leger terug moet naar de kern: „Defensie, verdediging dus.” Hij heeft het over een „hellend vlak” als geld wordt verschoven van bijvoorbeeld onderwijs of klimaatbeleid naar defensie: „Daarmee geven we op lange termijn alleen de macht aan de wapenindustrie.”

Het podium krijgt bijval van onder anderen Harry van Bommel, oud-Kamerlid van de SP en nu lid van de Partij voor de Dieren. die is opgestaan in de zaal. Hij zegt: „In de jaren tachtig waren we er ook niet gekomen met een oproep als ‘weg met het leger’ of ‘weg met de NAVO’. Dat was de norm. Nu kan je ReArm Europe ter discussie stellen.” Dat is het plan van de Europese Commissie om flexibeler met de begrotingsregels om te gaan zodat het voor lidstaten makkelijker wordt om meer geld aan defensie uit te geven.

Maar een zestigplusser staat ook op in de zaal en zegt ongeduldig tegen Van Lith: „Ik was met kruisraketten bezig toen ik jouw leeftijd had. We hebben niks aan deze nuance. We gaan allemaal dood.”

Delen

Mail de redactie

Op de boeg van de WR54 is een grote gans geschilderd. De groene garnalenkotter van de familie Rotgans vaart donderdagochtend de haven van Den Oever binnen. Erik Rotgans komt terug van vier dagen Waddenzee, vannacht sliep hij „drie losse uurtjes”. Aan boord 1.407 kilo garnalen. Met 12 euro de kilo een prima vangst, zeker omdat hij de afgelopen drie maanden „bijna niks” ving. Vroeger was hij „hele weken op zee”, door aangescherpte milieuregels mag er in het weekend niet meer gevist worden.

Nederlandse garnalenvissers mogen blijven vissen in natuurgebieden op zee. Demissionair staatssecretaris Jean Rummenie (BBB) verleende woensdag definitief de vergunning voor ruim twintig jaar, met elke zes jaar een uitgebreide evaluatie. Milieuorganisaties stappen nu naar de rechter, volgens hen is de nieuwe vergunning in strijd met Europese eisen voor Natura 2000-gebieden.

De nieuwe vergunning stelt Erik Rotgans gerust, voor nu. Al voorziet hij in de toekomst wel problemen: „Maakt Rummenie ons niet blij met een dooie mus?” Drie jaar geleden deed hij mee aan een pilot van het ministerie van Landbouw en installeerde hij een ‘katalysator’ van honderdduizend euro op zijn „kottertje”. Het ministerie betaalde de helft. Die katalysator vermindert 70 procent van de uitstoot en is onder de nieuwe vergunning verplicht om zo aan de Nederlandse stikstofnormen te voldoen. „Er zullen elke keer nieuwe investeringen nodig zijn, ik weet niet of deze vergunning dat gaat oplossen”, aldus Rotgans.

Zoom in

Nan Wagenmaker is ook blij met de nieuwe vergunning. Sinds twee jaar heeft hij al zijn diploma’s, zondag voer hij voor de vijfde keer alleen uit. Zijn vader Bert wacht hem bij terugkomst op aan de wal. „Ik blijf dit m’n hele leven doen”, zegt Nan. Ook de familie Wagenmaker installeerde onlangs de verplichte katalysator. „Knettergek” wordt Nan van alle logboeken, stikstofregels en milieueisen. „Je moet gewoon de natuur zijn werk laten doen, een dag minder vissen is prima, ben je ook nog eens thuis.”

Collectieve visuren

Onder de nieuwe vergunning mag er weer op garnalen gevist worden in de Waddenzee, de Noordzeekustzone, de Voordelta, de Westerschelde & Saeftinghe, de Oosterschelde en de Vlakte van Raan. Juist ondiepe, vol leven zittende Natura 2000-gebieden zijn voor de Nederlandse garnalenvissers onmisbaar. Tegelijkertijd is Nederland volgens Europese wetgeving verplicht om schade aan die natuurgebieden te voorkomen. En omdat de garnalennetten over de bodem slepen, nemen ze andere zeedieren mee als bijvangst.

Zoom in

Om de nieuwe vergunning rond te krijgen, leverden garnalenvissers bij de onderhandelingen 10 procent van hun collectieve visuren in. In de nieuwe vergunning staat ook dat vissers die uren met 20 procent mogen overschrijden als ze dat in een ander jaar compenseren. „Dat is dus onder aan de streep evenveel uren, of misschien wel meer”, zegt Wouter van der Heij, marine-ecoloog en woordvoerder van de vier natuurorganisaties die de vergunning via een beroepsprocedure door de rechter willen laten toetsen.

De Waddenvereniging, Stichting De Noordzee, Vereniging Natuurmonumenten en Vogelbescherming Nederland werden begin mei bij een vergadering van de ‘Garnalenadviescommissie’ overvallen door de staatssecretaris. De vergunning voor ruim twintig jaar was er zo goed als doorheen. „Doorpraten over de voorwaarden was zinloos”, zegt Van der Heij. De natuurorganisaties stapten uit de commissie.

Zoom in

De lange looptijd is volgens het ministerie nodig om vissers zekerheid te geven. „Ik ben bang dat die zekerheid er niet is”, zegt Van der Heij. Volgens de marine-ecoloog voldoet de huidige vergunning immers niet aan de Europese wetgeving.

Overbevissing

Het ministerie heeft verschillende ijkmomenten opgenomen in de vergunning waarop de voorwaarden worden beoordeeld en indien nodig aangepast. Begin 2027 is er een eerste ijkmoment, Van der Heij vreest dat veel beloftes dan zullen sneuvelen. „We moeten voorkomen dat garnalenvissers nu volop gaan investeren en dat het toch niet haalbaar blijkt”, aldus Van der Heij.

Van der Heij ziet afstand tussen het ministerie en de lokale ambtenaren en vissers met wie hij in de ‘Garnalencommissie’ zat. „De mening van de vissers ligt helemaal niet zo ver van die van de natuurorganisaties. Velen van hen willen ook minder vaak vissen.” Volgens Van der Heij veroorzaakt het collectieve visurensysteem overbevissing. De visuren in de vergunning worden over heel Nederland verdeeld per regio, niet per uitvarende kotter. De vissers strijden onderling om de uren, wie eerst komt, eerst maalt.

Zoom in

De Nederlandse Vissersbond meldde vorig jaar dat een kwart van de 198 actieve garnalenvissers nadenkt over stoppen. Dat komt onder meer door teruglopende vangsten, een gebrek aan opvolgers en juridische onzekerheid. Rummenie kondigde woensdag ook een vrijwillige saneringsregeling aan. Volgens het ministerie zou de saneringsregeling van 50 miljoen euro de druk door de visserij „structureel verminderen”. Dat spreekt Van der Heij tegen: „Er komen misschien minder boten, maar het aantal visuren en daarmee het aantal uren verstoorde zeebodem blijft gelijk.”

In de haven van Den Oever denken „een stuk of tien jongens” na over de mogelijkheid om zich te laten uitkopen, zegt Rotgans. Ook hij twijfelt. Hij is 42, heeft reuma en weet niet of zijn twaalfjarige zoon hem wil opvolgen. Vader Peter en oom Jan Rotgans komen aan op de fiets. Ze vissen niet meer, maar repareren de sleepnetten. Erik vaart zondag om middernacht weer uit.

Delen

Mail de redactie