„Het is alsof de gemeenten in Europees Nederland het nog zouden moeten doen met de wegeninfrastructuur en het bijbehorende geld uit 1950”. Heel treffend zei de voorzitter van de Staatscommissie demografische ontwikkelingen het in oktober tegen de Tweede Kamer. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (LRi) trekt die kritische lijn door in een vrijdag verschenen rapport.
Een centraal probleem in Caribisch Nederland noemt de Raad de achterstallige basisinfrastructuur voor woningen en wegen. Op Bonaire dateert deze van voor 2010. Toen had Bonaire ruim 10.000 inwoners, inmiddels 25.000. Gezien de rijksfinanciering hierop onvoldoende is aangepast, is sprake van grote achterstanden. Ook op het vlak van „connectiviteit tussen de eilanden, klimaatbescherming en [het] waarborgen voor een gezonde leefomgeving”.
Naast de financiering speelt volgens LRi-lid Jantine Kriens, die bij de totstandkoming van het advies betrokken was, ook een andere structurele kwestie. „Hét grote probleem is de beperkte uitvoeringskracht.” In Caribisch Nederland is namelijk een groot tekort aan vakmensen, ook voor de zee- en luchthavens waar de eilanden verantwoordelijk voor zijn. De Raad pleit voor meer samenwerking met gemeenten of instanties in Europees Nederland om infrastructurele projecten gedaan te krijgen. „Voor de afvalverwerking, wat op Bonaire een probleem is, kan Den Haag bijvoorbeeld gemeenten in Europees Nederland betrekken die hier expertise in hebben”, aldus Kriens.
In het advies Samen naar beter signaleert de Raad, een adviescollege voor de regering en het parlement, kortom „opvallende en onwenselijke verschillen” in nationale beleidsinzet en de financiële ruimte voor het leefomgevingsdomein op de drie eilanden. Ook zijn er „grote achterstanden in de beleidspraktijk” en is er een „forse uitdaging” voor de regering om dit de komende jaren te herstellen.
Het advies van de Raad is aangeboden aan het demissionaire kabinet en de bestuurscolleges van de eilanden.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133163617-a42ac5.jpg|https://images.nrc.nl/jJsrEGsaa6ZjhIYoKDGnGcKrtjg=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133163617-a42ac5.jpg|https://images.nrc.nl/fqPwGIbb-VQMf830hRTXbgZLcJY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133163617-a42ac5.jpg)
Foto Remko de Waal / ANP
Lees ook
‘Te weinig agenten, te weinig Haagse regie en steeds meer misdaad’: in Caribisch Nederland is de rechtshandhaving ‘tragisch’
‘Contrast’
De Raad stelt ondubbelzinnig vast dat de rijksoverheid te weinig inzet toont voor Caribisch Nederland. Een ander voorbeeld daarvan is het watervervoer. „De beperkte betrokkenheid van de rijksoverheid bij de veren in Caribisch Nederland steekt schril af bij de stevige beleidsinzet van het Rijk voor (…) verschillende eilanden in Europees Nederland”, aldus het advies. Waar voor de Wadden vijftienjarige concessies worden afgesloten met rederijen, is in 2025 de subsidie voor de veerboot tussen Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten gehalveerd, en is voortzetting onzeker.
De Raad ziet ook een gebrek aan onderling vertrouwen en ambitie om de achterstanden aan te pakken. In Caribisch Nederland, maar ook in Den Haag. „We zien verschillen in de werkwijze van de betrokken ministeries. We zijn ambtenaren tegengekomen die zich de benen uit het lijf lopen voor de eilanden. Maar er moet ook een politieke wil zijn om dingen voor elkaar te krijgen. Die is bij het ene kabinet groter dan bij het andere,” zegt Jantine Kriens.
Voor de Wadden worden 15-jarige concessies afgesloten met rederijen, maar de subsidie voor de veerboot tussen Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten is gehalveerd
Alexandra van Huffelen (D66), die in het laatste kabinet-Rutte staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties was, werd op de eilanden gewaardeerd doordat ze veel betrokkenheid toonde. Bij haar opvolger Zsolt Szabó (PVV) was dat minder het geval. Hij hamerde vooral op ‘zelfredzaamheid’, bezuinigde op de Caribische begroting en botste enkele malen met eilandbestuurders. Szabó wordt overigens opgevolgd door Eddie van Marum (BBB).
De recente val van het kabinet noemt raadslid Jantine Kriens „treurig voor de eilanden” in een toelichting van het rapport, omdat urgent beleid nu stilvalt. In het advies wordt ervoor gepleit dat rijksoverheid en de Caribische eilanden „samen nieuwe ambitiedoelen formuleren” voor huisvesting, infrastructuur en klimaatbeleid voor de periode tot 2050. Ook dient de bestuurshervorming van 10-10-10, toen de Nederlandse Antillen werden opgeheven en gesplitst in drie bijzondere gemeenten en drie landen, „te worden geëvalueerd en herzien”.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133163623-895d55.jpg|https://images.nrc.nl/6wZoU5Fs0HZLIjz-xjSfOBeiKPI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133163623-895d55.jpg|https://images.nrc.nl/spSmu-y68aQq0ecIsW_a6grc_wY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133163623-895d55.jpg)
Foto Remko de Waal / ANP
Onzorgvuldig
Ook al vormen de drie Caribische eilanden integraal onderdeel van Nederland, „wat betreft de leefomgeving bieden ze niet de vergelijkbare kwaliteiten”, zegt Kriens. Den Haag is volgens de Raad slordig met het doorvoeren van gemeentebeleid voor Europees Nederland op de Caribische eilanden.
Een voorbeeld is de Omgevingswet (2024) voor duurzame ontwikkeling en verbetering van het leefmilieu. Deze wet geldt niet in de Caribische gemeenten, terwijl die onderwerpen regelt als bouwen, milieu, water, infrastructuur, drinkwater en internet – beide laatste duur op de Caribische eilanden, waar een derde van de bevolking onder de armoedegrens leeft.
Volgens Kriens komen die achterstanden voort uit bestuurlijke onverschilligheid en soms ook onwil in Den Haag. „Er zou een gezamenlijke gesprekstafel moeten komen om de achterstanden te bespreken en ambities te formuleren. Het gaat ook over de vraag: wat voor land willen we zijn, en met welke gezamenlijke waarden?”
Lees ook
Ongelijkheid en ongemak: 70 jaar na ondertekening van het Statuut voor het Koninkrijk is ‘het verstandshuwelijk’ met de Caribische eilanden nog steeds ongelukkig
