Na de kabinetsval sluit VVD-leider Dilan Yesilgöz de PVV van Geert Wilders uit bij een volgende formatie na de landelijke verkiezingen in oktober. Dat maakte Yesilgöz maandagavond bekend in een interview in De Telegraaf. Volgens Yesilgöz is Wilders „voor de tweede keer weggelopen, het was onverantwoordelijk en totaal onbetrouwbaar”.
Wat de nieuwe koers van de VVD jegens Wilders zou worden, was sinds het kabinet viel vorige week de vraag. Tot nu toe wilde Yesilgöz niet zeggen of ze vooraf wel of niet zou weigeren weer met de PVV te gaan regeren. Volgens Yesilgöz was dit een zware en ingewikkelde beslissing die zij niet in korte tijd kon nemen – ondanks aanhoudende vragen van andere fracties in de Tweede Kamer en van journalisten.
Zonder besluit van Yesilgöz leek de verhouding VVD-PVV ook een belangrijk thema te worden op het VVD-congres van aanstaande zaterdag. Door nu de PVV duidelijk uit te sluiten, voorkomt Yesilgöz dat ze hierover onder druk zal worden gezet op het congres.
Achter de schermen in Den Haag was de verwachting al wel dat de VVD de PVV na de val van het kabinet-Schoof niet meer zou accepteren. Yesilgöz en een reeks andere VVD’ers hebben vaak en nadrukkelijk tegen de pers gezegd dat zij Wilders „onbetrouwbaar” vinden. Yesilgöz zegt in De Telegraaf veel met VVD’ers overlegd te hebben de afgelopen tijd: „Niemand van hen zei dat Wilders nog een kans verdiende.”
VVD’ers trekken de vergelijking met 2012, toen de PVV als gedoogpartner de coalitie met de VVD en het CDA verliet. Daarna heeft de toenmalige VVD-leider Mark Rutte Wilders consistent uitgesloten, en weggezet als onbetrouwbaar. Volgens politieke analisten heeft dat de PVV kleiner gehouden in de verkiezingen daarna. Totdat Yesilgöz in 2023 de deur toch weer openzette voor samenwerking met Wilders, en de PVV ruimschoots de grootste werd.
Yesilgöz zegt veel met VVD’ers overlegd te hebben de afgelopen tijd: ‘Niemand van hen zei dat Wilders nog een kans verdiende’
Tien asielmaatregelen
Volgens de VVD – en overigens ook volgens de andere oud-coalitiegenoten NSC en BBB – heeft Wilders het kabinet laten vallen zonder dat dat nodig was. Wilders had de coalitiegenoten vorige week maandag bij zich geroepen en aan hen tien asielmaatregelen voorgelegd. Hij eiste dat zijn partners de lijst zouden ondertekenen. Dat weigerden de coalitiegenoten – zij vonden dat Wilders’ eigen minister van Asiel Marjolein Faber aan de slag moest met de plannen.
De volgende dag liet Wilders het kabinet vallen, volgens Yesilgöz zonder dat zij überhaupt heeft kunnen overleggen met hem over een manier om het gecreëerde conflict op te lossen. Wilders heeft, zegt de VVD-leider, het kabinet niet laten vallen over asiel, maar omdat hij er zelf uit wilde. Dat bleef Yesilgöz herhalen, ook in het interview in De Telegraaf.
Nu de VVD de PVV uitsluit, lijken de mogelijkheden voor een kabinet over rechts moeilijker geworden, gezien de huidige peilingen. Afhankelijk van de uitslag is het mogelijk dat bijvoorbeeld GroenLinks-PvdA en de VVD als grotere partijen de volgende formatie samen ingaan.
Wilders maakt alvast gebruik van dat vooruitzicht in een bericht op X: „Ze wil samen met links Nederland kapotmaken”, schrijft hij over het besluit van Yesilgöz om de PVV aan de kant te zetten.
Dat is een ingewikkeld vooruitzicht, omdat Yesilgöz en GL-PvdA-leider Frans Timmermans publiekelijk constant met elkaar in de clinch liggen. Timmermans houdt Yesilgöz verantwoordelijk voor het aan de macht brengen van radicaalrechts, en dus ook voor de matige prestaties van het kabinet-Schoof. Yesilgöz is op haar beurt hard over de inhoudelijke plannen van Timmermans, die slecht te verenigen zouden zijn met de wensen van de VVD.
Politiek-strategisch zoeken Yesilgöz en Timmermans elkaar wel enigszins op, maar inhoudelijk liggen ze nog ver uit elkaar
Samenwerking met links
Maar sinds zaterdag creëert Yesilgöz wat meer lucht voor een mogelijke samenwerking met links. In het Financieele Dagblad zei ze dat GroenLinks-PvdA „een normale partij” is, die verantwoordelijkheid neemt „op hun manier”.
Eerder op maandag sprak Timmermans in Eindhoven op de campagneaftrap van GroenLinks-PvdA. Daar zei hij: „Wij willen een grote linkse volksbeweging zijn, dan zullen we de hand moeten uitstrekken naar de partijen in het midden.” Oftewel: Timmermans ziet een samenwerking met de VVD wel zitten. Maar inhoudelijk wil hij niet naar rechts bewegen. „Hoe fermer we staan op onze linkse standpunten, hoe groter de kans is dat partijen die naar rechts zijn opgeschoven weer terugkomen naar het midden.”
Politiek-strategisch zoeken Yesilgöz en Timmermans elkaar dus wel enigszins op, maar inhoudelijk liggen ze nog ver uit elkaar. Yesilgöz zei in De Telegraaf: „De inhoudelijke verschillen met PvdA/GL zijn enorm, maar die bestrijd ik op inhoud.” En die inhoudelijke verschillen – waaronder over Gaza, benoemt ze zelf, zijn volgens haar geen reden om een partij uit te sluiten.
Lees ook
Campagne-aftrap GL-PvdA: Timmermans balanceert tussen links en het midden
