Italië wijst naar Europa na dodelijk scheepsdrama voor Zuid-Italiaanse kust

Het was een visser die ’s ochtends iets voor vijven enkele lichamen in zee zag drijven voor de kust van Cutro, in de Zuid-Italiaanse regio Calabrië. Italië ontwaakte zondagmorgen met het nieuws over de zwaarste scheepsramp in de Middellandse Zee sinds jaren. Een visserssloep, volgestouwd met 150 tot 250 opvarenden – de schattingen van de overlevenden lopen uiteen – die vier dagen eerder vanuit het Turkse Izmir was vertrokken, brak op zee in tweeën. Sommige migranten wisten de kust te bereiken, maar vele anderen lieten het leven. Een patrouillevliegtuig van het Europese grensbewakingsagentschap Frontex had de boot op zee opgemerkt, maar de zee was woelig en de boot kon niet worden bereikt.

Nu is een hoop houten planken al wat er nog van het schip rest. Italiaanse reddingswerkers hebben tot nu toe 58 lichamen geborgen, maar verwacht wordt dat het dodental verder oploopt, misschien wel tot honderd slachtoffers. Onder de doden zijn vermoedelijk twintig kinderen, onder wie een baby en een heel jonge tweeling. Vrijwilligers waren snel op het strand, en tachtig migranten hebben de schipbreuk overleefd. Een twintigtal werd voor verzorging naar het ziekenhuis gebracht en is niet in kritieke toestand, de overige migranten verblijven in een opvangcentrum voor asielzoekers.

De overlevenden praten niet en huilen alleen maar, terwijl ze voor zich uitstaren, meldt de krant Corriere della Sera. De boot had opvarenden uit Iran, Afghanistan en Pakistan. Een aanzienlijk deel van de migranten komt daarom mogelijk in aanmerking voor asiel of bescherming. „Het is onverdraaglijk dat de enige manier om Europa te bereiken is via de zee”, reageerde Sea Watch, de Duitse humanitaire organisatie die reddingsacties uitvoert op de Middellandse Zee.

De overlevenden praten niet en huilen alleen maar

De Italiaanse president Sergio Mattarella sprak zijn medeleven met de talrijke slachtoffers uit, maar was ook scherp tegen Europa. Mattarella benadrukte dat de EU eindelijk een deugdelijk migratiebeleid moet voeren, zodat migranten worden behoed voor meedogenloze mensensmokkelaars. Premier Giorgia Meloni ziet zich door deze nieuwe tragedie gesterkt in haar eigen gelijk. „De Italiaanse regering zet zich in om te voorkomen dat deze schepen überhaupt vertrekken, zodat dit soort tragedies wordt vermeden, en zal dat ook verder blijven doen.” De Italiaanse carabinieri (marechaussee) hebben één arrestatie verricht. Het betreft een man met de Turkse nationaliteit, mogelijk een van de smokkelaars.

Lampedusa

Onvermijdelijk roept de scheepsramp herinneringen op aan 3 oktober 2013, toen bij een ramp voor de kust van het Siciliaanse eiland Lampedusa 366 bootvluchtelingen het leven lieten. Dat er ditmaal ook weer zeer kleine kinderen zijn gestorven op zee, doet ook denken aan Alan Kurdi, het Koerdisch-Syrische jongetje dat op 2 september 2015 aanspoelde aan de Turkse kust. Het beeld van zijn lijkje joeg toen een schokgolf door de hele wereld, net als de honderden lijkkisten op Sicilië twee jaar eerder hadden gedaan. Enkele dagen voor de dood van het jongetje had de Duitse bondskanselier Angela Merkel met haar uitspraak „Wir schaffen das” nog gezegd dat de schouders van Duitsland, en eigenlijk van heel de EU, sterk genoeg waren om de vluchtelingencrisis door de Syrische burgeroorlog te dragen.

Lees ook Geen hek of muur weerhoudt migranten uiteindelijk van hun komst naar Europa

Ook de scheepsramp bij Lampedusa maakte veel los. Kort daarna kwam de Italiaanse overheid in actie door de grootschalige nationale reddingsoperatie ‘Mare Nostrum’ te lanceren. Een jaar lang stuurde Italië zijn militaire marine heel ver de zee op om bootvluchtelingen in nood te redden. Tienduizenden migranten werden zo gered. Maar de reddingsoperatie was duur en na een jaar was het draagvlak ervoor in Italië weg. Rome drong aan op aflossing door een Europese reddingsoperatie. Die kwam er, maar Italië moppert niettemin al jaren dat het blijft opdraaien voor de redding en opvang van migranten aan een belangrijke Europese buitengrens.

Of de scheepsramp in Calabrië opnieuw een kantelmoment voor Europa zal zijn, moet nog blijken. De tijdgeest in de Europese Unie lijkt ver te zijn weggedreven van Merkels ‘Wir schaffen das’, met een radicaal-rechts bestuur in Italië dat onlangs nog ngo’s die reddingsacties uitvoeren, oplegde dat zij bij zo’n actie niet verder mogen blijven zoeken naar nog meer opvarenden op zee. Italië staat met zijn harde migratiebeleid echter zeker niet alleen in de EU, zo bleek tijdens de recente Europese migratietop. Die ging vooral over drones, grenshekken en -muren, en nauwelijks over opvang en solidariteit, of het redden van mensenlevens op zee.