Opinie | Moestuin

Het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam is donderdagavond uitgeroepen tot het BNA Beste Gebouw van het Jaar, de jaarlijkse prijs van de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus (BNA) die nu voor de twintigste keer is uitgereikt. Het ontwerp is van Office Winhov, dat er zes jaar aan heeft gewerkt.

Het museum is gevestigd in een voormalige kweekschool aan de Plantage Middenlaan, van waaruit tijdens de oorlog zo’n 600 kinderen onder de ogen van de bezetter door het verzet in veiligheid zijn gebracht. Hun ouders zaten ondertussen in de Hollandse Schouwburg aan de overkant van de straat, waarvandaan ze naar concentratiekampen werden gedeporteerd. De schouwburg, de kweekschool en een voormalig woonhuis van een Joods echtpaar naast de school vormen nu samen het NHM dat vorig jaar is geopend. Daarmee vertelt het museum niet alleen het verhaal, het ís ook het verhaal.

Het museum heeft al meer prijzen gekregen, maar hoofdconservator Annemiek Gringgold was zichtbaar ontroerd. „Het is een veilige plek geworden om een superonveilig verhaal te vertellen”, zei zij. De jury roemt de manier waarop de architect „het zware verhaal in daglicht en vanuit de alledaagse ervaring” weet te vertellen.

Het is die lichtheid – letterlijk het daglicht, maar ook de lichte kleuren en materialen – die het ‘m doet in dit museum over zo’n donker hoofdstuk in de geschiedenis. Architect en opdrachtgever hebben heel nauw samengewerkt om tot dit voorbeeldige resultaat te komen waarbij gebouw en tentoonstelling naadloos samenvloeien.

De publieksprijs ging naar het Kantoor vol Afval, een oud-rijkskantoor op het voormalige vliegveld van Valkenburg. Bureau Popma ter Steege heeft het gerenoveerd met bestaande en hergebruikte materialen. Die aanpak is nu nog tien procent duurder dan standaard renoveren, maar volgens de jury zal dat veranderen naarmate grondstoffen schaarser worden. De aanmoedigingsprijs, die dit jaar voor het eerst wordt uitgereikt, ging naar een project van Groothuijse de Boer in Hattem, waar leegstaande winkels plaats hebben gemaakt voor woningen.

Verschuivingen

Dit is de twintigste keer dat de BNA-prijs voor het Beste Gebouw van het Jaar wordt toegekend. Over de winnaars in die twee decennia heeft Saskia van Stein, in het dagelijks leven directeur van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam, een tentoonstelling samengesteld onder de titel Vormen Voorwaarts in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Die biedt een dwarsdoorsnede van de architectuur in die periode, en van de verschuivingen die daarin hebben plaatsgevonden.

Op een lange strook knalgele kabelgoot staan de maquettes en foto’s chronologisch uitgesteld. Opvallend is het aantal culturele gebouwen die de ‘beste’ van hun jaar waren: het Depot van Boijmans van Beuningen van MVRDV bijvoorbeeld, het Forum in Groningen van NL Architects en de verbouwing van het Museum Singer Laren door Bedaux de Brouwer.

Lag de nadruk in het begin van dit tijdperk op ‘iconische’ bravoure-gebouwen, nu wordt meer belang gehecht aan duurzaamheid

Ook de Nederlandse traditie van goed ontworpen infrastructuur is hier vertegenwoordigd, met Rotterdam CS en de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. Opvallende trend is de architect die zelf meer grip op het hele bouwproces probeert te krijgen. Zo ging in 2023 de prijs naar de Bunker Toren in Eindhoven van het veelzijdige bureau Powerhouse, dat niet alleen architectuur doet, maar ook zelf als ontwikkelaar optreedt en nu ook een eigen aannemerij heeft en zelfs een uitgeverij.

Lag de nadruk in het begin van dit tijdperk op ‘iconische’ bravoure-gebouwen en een sterke regie door de overheid, nu valt op dat er veel meer belang wordt gehecht aan duurzaamheid, aan het lokale, en aan een bouwcultuur die samenwerkt met het landschap, bewoners en het milieu. „Deze tentoonstelling laat zien dat architectuur de drijvende kracht kan zijn achter maatschappelijke veranderingen”, zegt Saskia van Stein. „Deze ontwerpen komen uit het verleden, maar in feite kijken we hiermee vooruit.”

Delen

Mail de redactie