„Hij heeft een onuitwisbare indruk gemaakt op hoe we denken over onze onafhankelijkheid, sociale rechtvaardigheid en het gebruik en misbruik van politieke en economische macht”, reageerde president William Ruto op de dood van wat vermoedelijk de meest indrukwekkende Oost-Afrikaanse schrijver is. Ngugi wa Thiong’o, woensdag op 87-jarige leeftijd overleden in de VS, maakte vele malen kans op de Nobelprijs voor de Literatuur. Zijn toon was vaak satirisch en hij bespotte de clowneske en corrupte praktijken van regeringsleiders.
De toenmalige president Daniel arap Moi las in 1986 een boek over een zekere Matigari. Hierin wordt verteld dat deze Matigari uit de bergen terugkeert en de verkwanselde idealen van de onafhankelijkheidsstrijd hekelt. Moi herkende er zijn eigen beleid in en gaf onmiddellijk het bevel Matigari te arresteren. Maar wat bleek? De man was een personage in een gelijknamige roman van Ngugi. De president nam zijn verlies en trok het bevel in, maar hij liet wel alle exemplaren uit de handel halen.
Schrijven op wc-papier in de cel
Het is een van de vele verhalen die het leven en werk typeren van de roman- en toneelschrijver, essayist en activist Ngugi wa Thiong’o wiens leven en werk in het teken stond van de antikoloniale agitatie en strijd om waardigheid.
Kenia’s bekendste schrijver werd in 1938 op het platteland geboren als een van de 28 kinderen die zijn vader had gekregen bij zijn vier vrouwen, en tevens het enige kind dat naar school mocht. Thuis en op de lagere school spraken ze de taal van de Kikuyu, totdat in 1952 de Britse kolonisator alle scholen sloot waar geen Engels werd gesproken. Wie verder wilde leren, moest dat voortaan op een Engelstalige school doen – wie met een klasgenootje toch Gikuyu sprak, kreeg een bord om de nek met de woorden ‘I’m stupid’ of ‘I’m a donkey’.
Het idee dat de geest wordt gekoloniseerd door een taal en cultuur op te dringen vat post bij de jonge Ngugi. Een besef dat sterker wordt wanneer hij van 1952 tot 1962 opgroeit ten tijde van de onafhankelijkheidsoorlog. Wanneer Ngugi in 1963 debuteert met het toneelstuk The Black Hermit gebeurt dat nog in het Engels. Hij gaat dan nog door het leven als James Ngugi, de naam die hem op school was toebedeeld. Eind jaren zestig zal hij daar korte metten mee maken en door het leven gaan als Ngugi wa Thiong’o.
In 1977 verschijnt van zijn hand Ngaahika Ndeenda (of I Will Mary When I Want), een toneelstuk over het post-koloniale tijdperk. Het leidt tot zijn arrestatie en de vernietiging van zijn theater door de politie. Op Oudjaarsdag van dat jaar belandt hij in een zwaarbewaakte gevangenis, cel 16, waar hij begint aan zijn roman Caitaani Mutharabaini (of Devil on the Cross). Bij gebrek aan schrijfpapier gebruikt hij het wc-papier in de cel.
Beste boek in ballingschap
Wanneer Ngugi ter promotie van deze roman in 1982 in Engeland is, krijgt hij de tip niet terug te keren naar Kenia, omdat hij bij aankomst direct weer gearresteerd zal worden. Het is het begin van een ballingschap, waarbij hij in 1989 Engeland verruilt voor de Verenigde Staten.
Ngugi beschrijft de problemen die horen bij het opleggen van een taal bij een cultuur die daar niet geschikt voor is in zijn essay Decolonising the Mind (1986). Hoewel hij inmiddels een bekende schrijver was, moest zijn beste roman nog verschijnen. Het is 2004 wanneer hij Murogi wa Kagogo (of Wizard of the Crow) voltooit, geschreven in het Gikuyu. Niet alleen Moi, maar vele dictators staan in dit satirische boek model voor de leider in het fictieve land ‘Free Republic of Aburiria’. De leider van het land (Ruler wordt hij genoemd) is al langer aan de macht dan ieder ander zich kan herinneren. Deze Heerser bepaalt alles, tot en met het verloop van tijd: ‘People make History, the Ruler makes His Story’. Om de leider te plezieren wordt besloten een ‘Marching to Heaven’ te beginnen.
Het was in dit boek dat hij voor het eerst afstand deed van het sociaal-realisme. In een interview met The Guardian legde hij uit dat het onderwerp van deze roman het simpelweg onmogelijk maakte om realistisch te schrijven: „Hoe maak je een satire van iemand als Moi, die van zijn ministers vraagt dat ze papegaaien zijn?”
De Britse wielrenner Simon Yates van de Nederlandse ploeg Visma-Lease a Bike gaat de Giro d’Italia winnen. Zaterdag behaalde hij een voorsprong van 3 minuten en 56 seconden op de nummer twee in het algemeen klassement van de Italiaanse wielerwedstrijd, de Mexicaan Iscaac Del Toro. De bergrit van zaterdag was de voorlaatste etappe. Zondag volgt nog een rit door Rome, die wordt gezien als een formaliteit waarbij er aan het klassement vrijwel niets meer verandert.
Dat Yates vrijwel zeker is van Giro-winst, is opmerkelijk. Voorafgaand aan de etappe van zaterdag stond hij nog derde in het klassement. Op de Colle delle Finestre reed Yates weg van zijn concurrenten Del Toro en de Ecuadoriaan Richard Carapaz. Op de top van die klim had Yates al genoeg marge bij elkaar gefietst om de roze leiderstrui van de Giro virtueel over te nemen. Na de afdaling kwam de Brit zijn ploeggenoot Wout van Aert tegen, die vanuit de kopgroep van de koers op zijn kopman had gewacht. Een tactische zet waarmee Yates nog verder wist uit te lopen op de concurrentie.
Nog opmerkelijker dan de aanval van Yates was de ogenschijnlijke capitulatie van zijn concurrenten. Richting de slotklim naar skioord Sestrière leken Del Toro en Carapaz niet te willen samenwerken om tijd op Yates terug te pakken. Die wist daardoor minuten uit te lopen.
„Ik heb er eigenlijk geen woorden voor, wat hebben we gezien bij Del Toro en Carapaz?”, zei Eurosport-analist Jip van den Bos na afloop. Vanwege de patstelling tussen de Mexicaan en de Ecuadoriaan op de slotklim zijn zij allebei kansloos voor de eindzege in de Giro.
Na de finish barstte Yates in tranen uit, daarbij omgeven door zijn verzorgers en tientallen camera’s. Toen Del Toro ruim vijf minuten later de eindstreep passeerde, nam hij gebarend zijn ‘petje af’ voor Yates.
De etappewinst ging zaterdag naar de Australiër Chris Harper, die de sterkste was in de kopgroep. Voor Yates wordt het de tweede overwinning in een grote ronde, in 2018 was hij de beste in de Ronde van Spanje.
Lees ook
De Giro d’Italia beleeft zijn spannendste editie in jaren, dankzij het ontbreken van Pogacar
„Goed je weer te zien man, mijn haar werd al wat lang!”, roept Cornelis Mecklenfeld (36) tegen straatkapper Auke van Harten wanneer hij het grijze kappersbusje binnenstapt, dat geparkeerd staat naast een Rotterdamse daklozenopvang van het Leger des Heils. Terwijl Mecklenfeld plaatsneemt in een zwarte stoel, vraagt Van Harten (34) wat voor kapsel hij zou willen. „Er mag aardig wat af. Vooral aan de bovenkant, maar wel laten overlopen. Niet helemaal kaal aan de zijkanten graag”, zegt Mecklenfeld na grondige inspectie van het eigen haar in de wandspiegel.
De Drontenaar kwam twee jaar geleden op straat te staan, nadat hij zijn baan als hovenier had verloren en daarmee zijn woning niet meer kon bekostigen. Aanvankelijk probeerde hij nog verzorgd voor de dag te komen (naar eigen zeggen leek hij op „een echte Erasmus-student”), maar dat bijhouden werd te prijzig.
Om meer geld bijeen te sprokkelen, besloot Mecklenfeld het anders aan te pakken. Hij liet zichzelf juist verloederen. „Mijn moeder zei altijd: ‘Doe je dommer voor dan je bent, dan krijg je sneller hulp.’ Dat principe paste ik toe.”
Van Harten fronst: waarom laat hij zich nu dan knippen? „Je zag hoe ik eruitzag, toch? Dat kán toch niet?”, antwoordt Mecklenfeld lachend. „En jij bent gratis, natuurlijk!”
Straatkapper Auke van Harten en diens mobiele kapsalon, waar hij gratis daklozen knipt.
Foto Hedayatullah Amid
Vanaf 2017 knipt Auke van Harten gratis thuislozen of mensen in financiële nood, in en rond Rotterdam. Na het bekijken van een filmpje van een trio Canadese kappers (Street Thug Barbers) op YouTube die gratis thuislozen knippen, raakten Van Harten en collega Sjoerd de Vries geïnspireerd. „We vonden dat zo gaaf. Ze gaven echt iets terug aan de gemeenschap. En het betekent zoveel voor die mensen. Dat wilden wij ook.”
Na een kapperscursus begon het duo een keer per twee weken te knippen in geïmproviseerde ruimtes bij daklozenopvangen, voedselbanken of verslavingsklinieken. Hun ‘mobiele kapsalon’ bestond uit een bakfiets en een rugzak met tondeuses, gel en scharen. „Ik deed dat naast mijn werk als persoonlijk begeleider in de gehandicaptenzorg. Enorm druk was dat”, zegt Van Harten.
Spiksplinternieuw
Na een winnende pitch in 2021 bij de Awesome Foundation, een stichting die kleine projecten ondersteunt, kregen de straatkappers meer aandacht en geld. Zowel van humanitaire organisaties als grote ondernemingen. Ze konden hun vaste baan opzeggen en professioneel straatkapper worden: „Humanitas (een landelijke vrijwilligersorganisatie die mensen in nood hulp biedt) wilde ons tot een vast project maken. Daardoor wilde het ene na het andere bedrijf ons sponsoren, en zouden we een vast salaris ontvangen en het werk fulltime kunnen doen.”
Afgelopen oktober kon mede dankzij die sponsoring en een benefietavond (waarop 130.000 euro werd opgehaald) een spiksplinternieuwe kappersbus worden gekocht: een elektrisch voertuig met op de zijkant in kapitalen „De straatkapper”. Verder is de buitenkant voorzien van talloze namen van sponsorende bedrijven, evenals het motto – „Hoofd voor hoofd de wereld veranderen” – en een levensgrote afbeelding van de kappers.
Een kappersbeurt is intiem, je raakt iemands haar aan en je maakt een praatje
De witte binnenkant van het busje, een mobiele minikapperszaak, is al even imposant. Vergeleken met het prille begin is dit „tien keer beter”. „Ik moest een keer knippen in een loods met honderd stapelbedden”, vertelt Van Harten. „Er was nauwelijks ruimte, met tweehonderd man om je heen. De drukte en chaos maakten het werk bijna onmogelijk.”
Wanneer Van Harten onder de eindklanken van ABBA’s ‘Dancing queen’ een laatste hand legt aan het kapsel van Mecklenfeld, komt Jeffrey van der Valk om de hoek kijken. „Ah, wat toevallig, ik liep net uit het park waar ik sliep deze kant op en zag je busje. Duurt het nog lang?” Vijf minuten later is de 37-jarige aan de beurt („Lekker kort, het is straks zomer, hé? Maar bovenop wel ietsje langer”) en vertelt hij over hoe hij thuisloos werd. „Ik was getrouwd, we hadden een dochter en ik werkte als vrachtwagenchauffeur. Toen wilde mijn vrouw plotseling scheiden. Ik koos om gelijk uit huis te gaan.”
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Jeffrey van der Valk wordt geknipt en geschoren in de mobiele kapsalon van De straatkappers.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”0″ data-variant=”row”><img alt data-description="Jeffrey van der Valk wordt geknipt en geschoren in de mobiele kapsalon van De straatkappers.
Foto Hedayatullah Amid
” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/05/30164657/data133011017-1a5bb8.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-10.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-8.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-9.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-10.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-11.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/Z0BuXXkAD8PFjKKc9j2k967FO_I=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/05/30164657/data133011017-1a5bb8.jpg 1920w”>Jeffrey van der Valk wordt geknipt en geschoren in de mobiele kapsalon van De straatkappers.
Foto Hedayatullah Amid
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="De mobiele kapsalon aan de Westzeedijk in Rotterdam.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”1″ data-variant=”row”><img alt data-description="De mobiele kapsalon aan de Westzeedijk in Rotterdam.
Foto Hedayatullah Amid
” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-2.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/05/30164658/data133011086-b528ee.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-14.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-12.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-13.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-14.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-15.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/k4QhjWQ_ffke5_ubIM-bsYxmrEo=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/05/30164658/data133011086-b528ee.jpg 1920w”>De mobiele kapsalon aan de Westzeedijk in Rotterdam.
Foto Hedayatullah Amid
Foto’s Hedayatullah Amid
Terwijl Van Harten is begonnen aan de baard, vertelt Van der Valk – met pauzes tussendoor om ongelukken met het mesje te voorkomen – dat hij in een depressie belandde en zijn baan verloor. „Het contact met mijn dochter verliep niet bepaald vlekkeloos. Dat beïnvloedde mijn humeur. Ik heb toen echt gedacht: ‘Ik gooi de vrachtwagen in de vangrail’.”
Dat was voor Van der Valk een duidelijk signaal om te stoppen met werken. Alleen verloor hij daarmee ook het dak boven zijn hoofd.
Van Harten merkt dat de kappersbus een intieme sfeer creëert, waarin thuislozen makkelijk persoonlijke verhalen delen. Daarnaast is er wat aandacht, sociale interactie, iets wat ze vaak ontberen. „Normaal worden daklozen voorbijgelopen, soms niet eens een blik waardig gegund, met een grote boog vermeden. Een knipbeurt is intiem, je raakt iemands haar aan en maakt een praatje.”
Dat is ook de reden dat Van Harten, ondanks de verwaarloosde hygiëne die hij soms aantreft, geen handschoenen draagt: „Die geven impliciet het signaal dat je de ander vies vindt. Dat creëert afstand.” Van der Valk schudt demonstratief met het hoofd. „De maatschappij is hard man, keihard.”
Hoewel op deze zonnige dinsdagochtend niet bepaald een wachtrij staat voor de mobiele kappersstudio, ziet Van Harten over het algemeen de drukte toenemen. Dit ligt in lijn met een recent onderzoek in opdracht van het Armoedefonds, waaruit blijkt dat zes op de tien hulporganisaties een toename vaststellen van het aantal mensen dat armoedehulp vraagt.
Cornelis Mecklenfeld (links) en Jeffrey van der Valk roken een sigaretje na hun knipbeurten. Foto Hedayatullah Amid
Hulp
Zijn klanten kunnen volgens Van Harten maar lastig volwaardig terugkeren in de maatschappij. De straatkapper spreekt van „tien hoepels” waar daklozen doorheen moeten springen, om bijvoorbeeld huisvesting of psychische hulp te krijgen. En indien ze „de elfde hoepel” niet halen, door „één misstap, met bijvoorbeeld een verslaving, één gefaalde check in het proces, dan moeten ze helemaal opnieuw beginnen”.
En huisvesting is volgens een woordvoerder van het Leger des Heils nou juist het middel om daklozen weer op het juiste pad te krijgen: „Ze zitten nu in een overlevingsstand en dan zijn ze vatbaarder voor verslaving. Even kort een middel gebruiken, om de ellende van op straat leven vijf minuten te vergeten. Een woning zou gigantisch helpen.” Maar in een dichtbevolkt land met een woningcrisis, is de kans daarop klein.
Terug in de kappersbus vraagt Van Harten de dakloze klant wat hij van zijn nieuwe coupe vindt. Van der Valk blijkt vol vertrouwen: „Geweldig, dit geeft mij weer moed voor een nieuw begin. Hopelijk levert dit mij een nieuwe baan en nieuw contact op met mijn dochter!” Terwijl hij uit het busje stapt en richting de ingang van de Leger des Heils-opvang loopt, roept de inmiddels buiten in een portiek zittende Mecklenfeld: „Ziet er goed uit jongen! Ik herkende je bijna niet meer!”
Van Harten, die het moment met een grote grijns aanschouwt, zegt: „Zie je die glimlach? Dat is precies waarvoor ik het doe.”
Lees ook
Dakloosheid neemt toe, vooral onder vrouwen en jongeren. Hoe is het in de ‘ramvolle’ opvang?
In België zijn 52 kinderen verwekt door een Deense zaaddonor met een kankerverwekkend gen in zijn sperma. Dat gebeurde in de periode tussen 2007 en 2018. In sommige van die gevallen is het kankerverwekkende gen doorgegeven. Deze week kregen 37 betrokken moeders het nieuws te horen.
De kinderen zijn aangewezen voor genetisch onderzoek. Om privacyredenen is niet bekendgemaakt in hoeveel gevallen er bij de getroffen Belgische gezinnen al kanker is vastgesteld. De zaak doet in België veel stof opwaaien. Hoewel de donor indertijd volgens de geldende medische richtlijnen als gezond werd getest – waarbij er geen ziektes of een ziektebeeld in de familie werden geconstateerd – werd er wél een andere belangrijke regel geschonden.
Het zaad van één donor mag in België maar bij maximaal zes vrouwen worden gebruikt. Het zaad van de donor werd in twaalf verschillende Belgische vruchtbaarheidsklinieken gebruikt. De fertiliteitscentra stellen dat zij niet konden controleren hoe vaak sperma van dezelfde donor in andere klinieken werd gebruikt, omdat de spermadonaties anoniem plaatsvonden.
Zeker 67 kinderen in heel Europa
De zaak kwam in 2023 aan het rollen in Kopenhagen toen de European Sperm Bank fertiliteitsklinieken benaderde over een lopend onderzoek naar de Deense donor. Dat werd opgestart nadat twee families zich hadden gemeld met een zeldzame kankerdiagnose bij hun donorkind.
In heel Europa zijn er zeker 67 kinderen met het zaad van de donor verwekt. Ruim een derde van hen is drager van een mutatie in het zogenoemde TP53-gen, wat hen blootstelt aan kanker op jonge leeftijd. Europabreed is bekend dat tien van de 67 kinderen met kanker zijn gediagnosticeerd, waaronder leukemie en non-Hodgkin lymfoom. In Nederland zijn er waarschijnlijk geen kinderen verwekt met het desbetreffende donorzaad.
De laatste jaren is er meer aandacht voor het verschijnsel van massadonoren, waarbij donatiebeperkingen per land ruimschoots worden overschreden. De meest opzienbarende kwestie betreft de Nederlandse massadonor Jonathan Meijer, die zijn zaad doelbewust aan honderden wensouders doneerde. De zaak maakte vorig jaar zijn Netflix-debuut in de documentaire The Man With 1000 Kids.
Edwige Kasper, de biologe aan het universitair ziekenhuis van Rouen in Frankrijk die de kankergenzaak presenteerde op de jaarlijkse conferentie van de European Society of Human Genetics in Milaan, pleit voor een „Europese limiet” aan het aantal geboortes of families van één enkele donor. „We kunnen niet het hele genoom van alle spermadonoren in beeld brengen”, zei ze tegen The Guardian. „Maar dit betreft de abnormale verspreiding van genetische ziekten. Niet elke man heeft tientallen kinderen in heel Europa.”
Zesvrouwenregel
In België bestaat sinds vorig jaar een centraal register voor donors, naar aanleiding van een andere zaak met een massadonor die aan het licht kwam. Omdat er sprake was van verjaring werd daar verder geen gevolg aan gegeven. Het register dient om de ‘zesvrouwenregel’ te kunnen toepassen, ook in het geval van anonimiteit.
De Belgische zorgminister Frank Vandenbroucke sprak van een „zeer tragische” zaak.
Foto Dirk Waem/Belga Photo
Historische data ontbreken in het systeem, maar België laat in reactie op deze nieuwe affaire onderzoeken of het haalbaar is het register ook met terugwerkende kracht bij te werken. De Belgische minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke: „In korte tijd zijn gezinnen in woelige waters gestort. Dit is zeer tragisch.” Volgens de minister is de huidige zaak „uitzonderlijk”.
Bij belangenorganisatie VZW Donorkinderen bestaat onvrede over hoe België omgaat met het donorschandaal en het uitblijven van een publiek excuus, zo berichten Vlaamse media.