Johan van Laarhoven, voormalig exploitant van vier Brabantse coffeeshops, eist van de Nederlandse Staat een vergoeding van 44 miljoen euro voor de schade die hij heeft opgelopen als gevolg van ruim tweeduizend dagen verblijf in gevangenschap in Thailand.
Schadevergoeding en smartengeld zijn volgens Van Laarhoven gerechtvaardigd omdat hij en zijn Thaise (ex)vrouw volgens hem „door onrechtmatig handelen” van het Nederlandse opsporingsapparaat „in mensonterende omstandigheden” in Thailand vast kwamen te zitten. Het Openbaar Ministerie in Breda heeft volgens hem in 2014 aan de Thaise autoriteiten „onjuiste, misleidende en onvolledige informatie” verstrekt. Hierdoor werd de ondernemer, die in Nederland veel geld had verdiend met gedoogde handel in softdrugs, in Thailand – waar hij naar eigen zeggen rentenierde – gearresteerd en tot 103 jaar celstraf veroordeeld wegens witwassen.
De schadeclaim staat omschreven in de door Van Laarhovens advocaat Lisa Jie Sam Foek opgestelde dagvaarding. Deze ontving de Staat der Nederlanden eind december, de landsadvocaat formuleerde hierop twee weken geleden een antwoord. Beide stukken zijn ingezien door NRC.
Uit de reactie van landsadvocaat Cécile Bitter blijkt dat de overheid geen aansprakelijkheid erkent voor de schade die Van Laarhoven zegt te hebben geleden. Ook wil de overheid geen smartengeld betalen. „Van enig onrechtmatig handelen van de Staat is geen sprake”, concludeert Bitter.
Lees ook
In de Thaise gevangenis waar het krioelde van de kakkerlakken, wist de oud-coffeeshophouder: ‘I am fucked.’ Nu klaagt hij de Nederlandse staat aan
Van Laarhoven zat van juli 2014 tot januari 2020 opgesloten in Thaise gevangeniscellen. De in Tilburg geboren oprichter van coffeeshopketen The Grass Company woonde sinds 2009 met zijn echtgenote Tukta en twee kinderen in de kustplaats Pattaya. Het echtpaar werd in 2014 gearresteerd nadat het Openbaar Ministerie in Breda aan de collega’s in Thailand had laten weten bezig te zijn met een strafrechtelijk onderzoek tegen onder meer Johan van Laarhoven en zijn twee jaar oudere broer Frans.
Volgens het OM zetten de mannen de inkoopprijs van de softdrugs voor The Grass Company jarenlang tegen een hogere prijs in de boeken en roomden zij die extra winst af. Daarom vervolgde justitie hen wegens deelname aan een criminele organisatie, belastingfraude en het witwassen van miljoenen euro’s.
Het gehele leven van eisers is door de staat verwoest, staat in de schadeclaim
De Nederlandse opsporingsautoriteiten verzochten de Thai in een schrijven van 14 juli 2014 „to initiate a criminal case” tegen Johan van Laarhoven. Een week later werd hij samen met zijn vrouw in Thailand ingerekend.
Pas in 2020 kwam de Brabander vrij. Dat gebeurde na een uitzonderlijke interventie van toenmalig minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en veiligheid, CDA). In 2019 reisde de bewindsman, naar eigen zeggen „tot ongenoegen van het OM”, naar Bangkok om bij de premier van Thailand te pleiten voor de vrijlating van Van Laarhoven, die daar inmiddels in hoger beroep tot 75 jaar cel was veroordeeld.
Grapperhaus’ reis volgde op een Kamerdebat rond een buitengewoon kritisch rapport van de Nationale Ombudsman over de handelwijze van het OM. Dat verzocht Thailand niet alleen een onderzoek naar Van Laarhoven te openen, de Nederlandse justitie verstrekte de Thai ook bewijsmateriaal en liet drie Nederlandse agenten getuigen. Dat het, zoals het OM tegen de Ombudsman stelt, nooit de bedoeling was dat de Thai een zelfstandig onderzoek zouden beginnen, acht de Ombudsman „volstrekt ongeloofwaardig”. Het handelen van de staat bestempelde hij als „onzorgvuldig”.
In januari 2020 werd Van Laarhoven naar Nederland gevlogen en kwam hij, na nog eens acht maanden detentie in Vught, met een enkelband op vrije voeten. Eind 2024 werd de Nederlandse strafzaak beëindigd, na een strafrechtelijk onderzoek dat dertien jaar duurde. Na jarenlange onderhandelingen heeft justitie een overeenkomst gesloten met de verdachten. Zij betaalden boetes, vervulden een taakstraf en er werd 7,75 miljoen euro aan wederrechtelijk verkregen voordeel afgepakt.
Lees ook
Strafzaak tegen coffeeshophouder na dertien jaar gestaakt
Rechtshulpverzoek
Johan van Laarhoven probeert nu langs civiele weg zijn recht te halen. „Het gehele leven van eisers is door de staat verwoest”, staat in de claim. De schade bestaat uit onroerende goederen en investeringen, die allemaal door de Thaise autoriteiten in beslag zijn genomen en ook smartengeld.
De landsadvocaat vraagt de rechtbank alle vorderingen af te wijzen. De brief van 14 juli 2014 van Nederland aan de Thai was volgens haar een normaal rechtshulpverzoek. „Het verstrekken van informatie mag niet afstuiten als de mogelijkheid bestaat dat als gevolg daarvan een Nederlander in het buitenland wordt aangehouden”, schrijft Bitter. De brief gaf de Thai enkel „in overweging een eigen onderzoek te starten en was géén verzoek om aanhouding of vervolging”.
Het kritische oordeel van de Ombudsman acht de landsadvocaat irrelevant. Of een burger onbehoorlijk is behandeld door de overheid is volgens haar iets anders dan of de staat ook onrechtmatig heeft gehandeld – de vraag die voorligt in de huidige rechtszaak. De rechtbank Den Haag buigt zich later dit jaar over het mogelijk onrechtmatige handelen van de staat en de schadeclaims.
Julio Poch
De zaak van Van Laarhoven heeft opvallende raakvlakken met die van de voormalige Argentijnse marine-piloot Julio Poch. Hij kon in 2009 door Spanje worden aangehouden na een tip van het Nederlandse OM.
Na zijn arrestatie leverde Spanje Poch uit aan Argentinië, dat hem wilde berechten voor zijn rol in de ‘Vuile Oorlog’ (1976-’83) in Argentinië; Poch zou zogeheten dodenvluchten hebben uitgevoerd. Na een gevangenschap van acht jaar in Argentinië werd Poch in 2017 vrijgesproken.
De claim van Poch werd uiteindelijk buitengerechtelijk afgewikkeld. De Nederlandse overheid liet in 2021 weten Poch een bedrag van ongeveer 600.000 euro te willen betalen . Poch vroeg 5 miljoen euro schadevergoeding. Welk bedrag uiteindelijk is uitgekeerd, is nooit bekendgemaakt.
Lees ook
Nationale Ombudsman: OM onzorgvuldig in zaak coffeeshophouder
