Ontknoping Eredivisie: hoe houd je het hoofd koel in beslissingswedstrijd?

Als iets het afgelopen Eredivisie-seizoen duidelijk is geworden, is dat het belang van mentale weerbaarheid. Hoe gaat een team om met tegenslag? Hoe zetten spelers de spreekwoordelijke knop om na een slechte reeks?

Waar PSV na de winterstop een bijna historische inzinking kende, kreeg de kampioensstress in de laatste speelrondes grip op de selectie van Ajax. In de laatste vier wedstrijden werden slechts twee punten behaald. PSV had intussen de juiste ‘flow’ weer te pakken en zette een ongeslagen serie neer. De blakende vorm van de Eindhovenaren blijkt uit de goede prestaties op bezoek bij sterke tegenstanders als FC Twente (1-4) en Feyenoord (2-3).

En zo wordt de strijd om het landskampioenschap op de laatste speeldag beslist. Het is niet voor het eerst dat dat gebeurt. In de 69-jarige geschiedenis van de Eredivisie kwam het volgens statistiekbureau Statsperform al twintig keer voor. In veruit de meeste gevallen (zeventien keer) was daarbij de ploeg die als koploper aan de aftrap verscheen, aan het eind van de middag ook landskampioen.

Omdat Ajax de kans liet lopen om de titel definitief veilig te stellen, is het nu aan koploper PSV. Bij winst op Sparta in Rotterdam is PSV zondag kampioen – en nadat het puntenverlies van Ajax tegen FC Groningen afgelopen woensdag werd gevierd als een overwinning, zal in Eindhoven de titelstress voelbaar zijn. Hoe gaan de spelers en de staf daarmee om? Over de voorbereiding richting zondag geven zowel Ajax en PSV geen details prijs.

Vasthouden aan patronen

Alessandro Schoenmaker weet hoe kampioensspanning voelt. In 2010 was hij fysiektrainer bij FC Twente, dat dat jaar voor het eerst in de clubgeschiedenis landskampioen werd. Het bekende mantra was in die laatste weken: ‘niets anders doen dan normaal’. „We deden onze normale training in een sporthotel in de buurt van Enschede. Dat gebeurde in relatieve afzondering – op een paar oude mannetjes na, die bij het trainingsveld stonden te kijken. Dat vond trainer Steve McClaren belangrijk”, zegt Schoenmaker. „Ik bleef tot op het laatst ook de gewone trainingsrondjes lopen met sommige spelers in de buurt van Twente Airport. We waren toen heel goed voorbereid op die laatste weken. Iedereen had veel vertrouwen in zichzelf en in elkaar.”

De meesten in het team waren nog nooit landskampioen geworden en waren onbekend met de stress die een naderend kampioenschap brengt. „Ik kon wel in slaap komen, maar zodra ik ’s nachts wakker werd, dacht ik gelijk weer aan die titel en kwam ik maar moeilijk weer in slaap”, zo herinnert Peter Wisgerhof zich, een van de vaste krachten in het kampioenselftal van Twente. Trainer McClaren, ervaringsdeskundige door zijn jaren bij Manchester United, haalde op gezette tijden een sportpsycholoog bij de groep. Wisgerhof: „Die stelde dan de juiste vragen om ons weer op scherp te zetten als McClaren het idee had dat we er te makkelijk over dachten, of het even niet meer zagen zitten.”

Maar nu moet PSV het nog afmaken. Makkelijker gezegd dan gedaan, de druk ligt immers bij de koploper. „Jagen is makkelijker dan opgejaagd worden”, beaamt Peter Wisgerhof. Ook dat kan hij weten: het seizoen na het winnen van de landstitel verloor FC Twente in een rechtstreekse beslissingswedstrijd het kampioenschap aan Ajax. Wisgerhof: „Zij waren hongeriger. Een week daarvoor hadden we de bekerfinale gewonnen, ook van Ajax. Dus aan alles voelde je dat ze uit waren op revanche.”

Denken in scenario’s

Na het dramatisch geëindigde gelijkspel tegen FC Groningen zullen weinig Ajacieden nog geloven in een landstitel. Ook historisch gezien is de kans dat Ajax zondag alsnog kampioen wordt, erg klein. Slechts drie keer werd de nummer twee op de laatste speeldag kampioen. Toch is het scenario niet geheel ondenkbaar: in het seizoen 2006/2007 gebeurde namelijk iets soortgelijks.

In dat jaar was PSV op de voorlaatste speeldag koploper, en kreeg het een flinke teleurstelling te verwerken. De club uit Eindhoven had 21 speelrondes aaneengesloten bovenaan gestaan en uitzonderlijk goed gepresteerd in Europa. Maar na een late gelijkmaker bij FC Utrecht werd de koppositie op de voorlaatste speeldag uit handen gegeven en stond PSV op doelsaldo ineens derde. Oud-PSV’er Jan Kromkamp herinnert zich de laatste week van het seizoen 2006-2007 nog goed. „Dat gelijkspel in Utrecht was een enorme teleurstelling voor onszelf en de supporters. We moesten onszelf tussen FC Utrecht en Vitesse weer bij elkaar rapen.”

Op de laatste speeldag stonden respectievelijk AZ, Ajax en PSV op plek één tot en met drie, een gelijk aantal punten. AZ had ineens de beste papieren om kampioen te worden, dankzij het beste doelsaldo. AZ-coach Louis van Gaal en zijn assistent Martin Haar wisten dat de schaal met een overwinning op Excelsior normaal gesproken naar Alkmaar zou komen. Van Gaal stond er als coach om bekend alle scenario’s tot in detail uit te denken en niets aan het toeval over te laten. Haar: „Louis wilde geen gekke dingen in die laatste week. Hij bleef rustig en gaf spelers vertrouwen. We hebben niets anders gedaan dan in andere weken.”

Derde ring op Woudestein

Maar toch; naarmate zondag 29 april dichterbij kwam, voelde Martin Haar bij de spelersgroep de stress opbouwen. „Sommige jongens waren wat stiller, anderen juist luidruchtiger. We probeerden ze dan met een dolletje een beetje ontspannen te houden, zegt Haar. ‘Zou die derde ring bij Excelsior zondag ook vol zitten?’ werd er dan grappend gezegd over Woudestein, een van de kleinste stadions van de Eredivisie. „Voetbalhumor.” Spits Danny Koevermans ging slecht om met de spanning, zo zei de ESPN-analist begin mei in een terugblik. „Op de laatste wedstrijddag komen er toch andere spanningen kijken. Andere stress, ander momentum.” Voor Koevermans en een aantal anderen was het de eerste en misschien wel enige keer dat ze landskampioen konden worden.

Ook Martin Haar, inmiddels 71 jaar en in 2006 al een ervaren staflid, worstelde die week in gedachten met de kampioensstress. „Het was niet dat ik slecht at of sliep, maar ik dacht in scenario’s. Dan stelde ik me voor hoe het zou zijn als we straks kampioen waren. Maar doemdenken deed ik ook: het zal toch niet zo zijn dat we verliezen bij Excelsior? Dat gaat ons toch niet gebeuren?” Als assistent-trainer, zo wist Haar, was het zijn belangrijkste taak om vertrouwen uit te stralen naar de selectie. „Als je als een zenuwpees langs de lijn of in de kleedkamer loopt, of als je ineens dingen gaat vergeten – dan ben je niet geschikt.”

Hoe anders was de stemming die dagen in Eindhoven. De opdracht was eenvoudig: „winnen van Vitesse. En zo veel mogelijk scoren”, zegt Kromkamp. PSV-trainer Ronald Koeman riep in de dagen voor de allesbeslissende speelronde een groepje basisspelers bij zich, onder wie Kromkamp. „Daar spraken we naar elkaar uit dat we er alles aan gingen doen. Ik voelde weinig spanning eigenlijk, want wij hadden zulke goede spelers. De druk lag ook bij AZ, die moesten ook maar zien te winnen.”

Rampscenario

Op 29 april 2007, de dag van de ontknoping, verzamelen de spelers van AZ in het stadion in Alkmaar, om vervolgens de bus in te stappen – zoals iedere week. Eenmaal aangekomen op Woudestein blijkt het stadion van Excelsior helemaal uitverkocht, zo zag Martin Haar, alleen niet met Rotterdammers. „Er zaten misschien wel vierduizend Alkmaarders. Onze supporters hadden massaal de wedstrijdtickets opgekocht. Het was net alsof we thuis speelden.” Op de tribunes, volgehangen met AZ-spandoeken, is volgens Haar de spanning bijna tastbaar. „Prachtig natuurlijk, maar zoiets kan ook verlammend werken.”

Supporters hadden massaal tickets opgekocht.

Het gaat die middag helemaal mis voor AZ, dat al vroeg in de wedstrijd met tien man komt te staan en een penalty tegen krijgt. Haar en Van Gaal proberen van alles om het tij te keren: „We hadden alles uitgedacht, ook het scenario waarin we met een man minder kwamen. Maar het lukte gewoon niet die middag.” AZ verliest uiteindelijk met 3-2. Danny Koevermans verlaat in tranen het veld. Ajax wint met 2-0 van Willem II.

In Eindhoven vliegt PSV er op hetzelfde moment vol in. „We bleven maar doorgaan, want we wisten niet hoe het bij Ajax en bij AZ ging”, zegt Kromkamp. Uiteindelijk maakt Phillip Cocu in de slotfase de 5-1, waarop Kromkamp naar het doel rent om de bal te pakken. PSV moest immers ook nog Ajax op doelsaldo voorbij. „Ik wist niet of we nog doelpunten nodig hadden.” De goal van Cocu blijkt genoeg voor het kampioenschap, waarop er een feest losbarst in Eindhoven. „De rillingen lopen over m’n lijf heen, nu ik er weer aan denk”, lacht Kromkamp.

Zondag om 14.30 uur wordt in alle speelsteden tegelijk afgetrapt. Dan moet blijken hoe Peter Bosz zijn spelers het hoofd koel laat houden, om een AZ-scenario te voorkomen. Al is het misschien een grotere vraag of Ajax-trainer Farioli erin is geslaagd zijn selectie op te peppen om thuis tegen FC Twente nog één keer te winnen.

Delen





Mail de redactie