De Jihadistische groep JNIM heeft in het noorden van Burkina Faso zondag meer dan honderd mensen gedood. De aanvallen vonden plaats op meerdere plekken in het Afrikaanse land, onder meer bij een militaire basis en in de stad Djibo. Vooral militairen zouden zijn omgekomen, hebben hulpverleners en burgers dinsdag laten weten aan internationale persbureaus.
Volgens bewoners van de regelmatig belegerde stad Djibo, waar zondag de grootste aanval plaatsvond, schoten militanten op straat mensen dood. In Djibo namen JNIM-strijders „eerst alle controleposten van de stad in voordat ze de militaire kampen aanvielen”, zegt een hulpverlener tegen persbureau AP. Toen het regeringsleger aankwam, waren de militanten al gevlucht.
De jihadistische groep JNIM, die banden heeft met Al-Qaida, is actief in meerdere landen in de Sahel-regio. In het Afrikaanse gebied, waar onder meer Mali, Niger en Tsjaad liggen, komt veel extremistisch geweld voor. Zo is onder meer Islamitische Staat er actief.
Geen controle over gebied
Burkina Faso wordt al jaren geteisterd door extremistisch geweld. Vorig jaar nog werden in Burkina Faso duizenden mensen gedood door jihadistisch geweld, volgens Human Rights Watch.
Burkina Faso wordt sinds 2022 geleid door de militaire junta, die zegt burgers te willen verdedigen tegen jihadistische bewegingen. Leider Ibrahim Traoré beweert regelmatig hard op te treden tegen de jihadisten en al veel gebied te hebben heroverd, maar critici trekken die beweringen in twijfel. Het leger heeft in meer dan de helft van het land geen controle meer.
„Het feit dat Djibo het doelwit was, toont de omvang van de bewegingsvrijheid van de JNIM binnen Burkina Faso”, zegt Wassim Nasr, expert over de Sahelregio, tegen AP. Toch heeft de militaire junta de aanwezige westerse veiligheidstroepen, onder meer uit Frankrijk, onlangs het land uitgezet. Het regeringsleger is ook meermaals beschuldigd van buitengerechtelijke executies.
Lees ook
‘Wat we tot nu toe hebben gedaan in de Sahel heeft niet gewerkt’
Opnieuw was VVD de doorslaggevende factor in de Nederlandse Israël-politiek, maar dit keer fungeerde buitenlandwoordvoerder Eric Van der Burg als slot op de deur.
Twee maanden geleden waren het de liberalen die een motie van GroenLinks-PvdA en CDA om te onderzoeken of Israël nog wel voldoet aan de voorwaarden van het EU-Associatieverdrag, aan een Kamermeerderheid hielpen.
Dinsdag was het echter de VVD die een volgende, verdergaande Kamermotie – het Associatieverdrag meteen opschorten – openlijk blokkeerde. Geen wonder dus dat het vooral druk werd aan de interruptiemicrofoon toen Van der Burg aan het woord was. De doorgaans zo behendige VVD-woordvoerder had het soms zichtbaar moeilijk om alle aanvallen van de oppositie te pareren. Daarbij zocht de VVD-woordvoerder zijn toevlucht tot een opgewonden, verontwaardigde toon. Toen Denk-fractievoorzitter Stephan van Baarle hem kritisch ondervroeg weigerde Van der Burg domweg antwoord te geven – omdat Van Baarle hem in een eerder debat onterechte aantijgingen aan zijn adres had gedaan.
„De heer Van den Burg staat hier om zich heen te slaan op een manier die je maar weinig ziet”, constateerde D66-woordvoerder Jan Paternotte.
„Elk antwoord dat Van de Burg geeft is een jij-bak”, constateerde Laurens Dassen (Volt).
Schuiven
Sinds de hervatting van de Gaza-oorlog is de Tweede Kamer – dat sinds de aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 in meerderheid achter Israël stond – langzaam gaan schuiven. En ook de VVD stemde voor een motie Kati Piri (GroenLinks-PvdA) en Derk Boswijk (CDA) waarin werd opgeroepen te onderzoeken of Israël nog voldoet aan artikel 2 van het Associatieverdrag met de EU, waarin staat de dat de betrekkingen tussen Israël en de Europese Unie moeten zijn gebaseerd op ‘mensenrechten en democratie’.
Vorige week gaf minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) uitvoering aan de motie door in een brief aan de Europese Commissie te vragen om zo’n onderzoek. Veldkamp nam meteen al een voorschot op de conclusies: de nu al 72 dagen durende volledige blokkade, waardoor honderdduizenden Palestijnen worden bedreigd met de hongerdood, druist in tegen het humanitair recht, zo schreef de minister. Tijdens een informele top van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken in Warschau diende Veldkamp het Nederlandse voorstel in. Komende dinsdag zullen de Europese ministers erover stemmen.
De koerswijziging van Veldkamp zorgde meteen voor wrijving met coalitiepartner PVV. Tijdens het debat in de Tweede Kamer wilde buitenlandwoordvoerder Raymond de Roon van de minister weten waarom het besluit niet in het kabinet was besproken. De Roon trok een vergelijking met de steun die premier Schoof uitsprak – zonder overleg – voor het voorstel van de Europese Commissie om de begrotingsregels op te rekken om grotere defensie-uitgaven mogelijk te maken. „Ook dat werd zonder overleg als feit gepresenteerd”, zo zei de PVV’er. „Daar houden wij niet van.”
Gezien de woede van PVV-zijde was het misschien niet zo verwonderlijk dat Van der Burg, net als zijn NSC-collega Isa Kahraman, zijn hakken in het zand zette bij de pogingen vanuit de Kamer om nu al verdere stappen tegen Israël te nemen. Een onderzoek naar de voorwaarden van het Associatieverdrag zou maanden gaan duren, zo constateerde Sarah Dobbe. „Dan zijn de kinderen in Gaza al dood.” Maar hoewel Kahraman zijn eigen minister Veldkamp prees voor zijn besluit (waar de NSC oorspronkelijk tegen was) was ook de NSC niet bereid om verder te gaan. Volgens Kahraman was het niet verstandig om meteen „de nucleaire optie” in te zetten – zoals opschorting van het voor Israël economisch belangrijke verdrag.
Hardere sancties
Laurens Dassen vond dat „slap gelul”: „Er zijn nu hardere sancties nodig.” Intussen was de oppositie in de Kamer druk bezig met het formuleren van de motie waarin werd opgeroepen tot het „directe opschorting” van de handelsafspraken in het Associatieakkoord. De motie werd ondertekend door Israël-kritische partijen als GroenLinks-PvdA, Volt, de SP en de Partij voor de Dieren, maar ook door het CDA – niet door Eric van der Burg. De VVD, zo zei Van der Burg meerdere malen tijdens het debat, wil „effectieve maatregelen” steunen om de druk op Israël te verhogen. Welke dat zouden moeten zijn? Van der Burg nam nog een glas water. „Ik moet u eerlijk zeggen dat ik het niet weet.”
Een filmpje van een kogelwerend persvest en een lijkzak. Dat was het laatste bericht dat journalist Hassan Eslaih op 6 april op zijn Instagram plaatste. Eslaih had op sociale media een half miljoen volgers en werkte eerder ook voor internationale media. Dinsdag heeft Israël hem gedood bij een bombardement op de Gazaanse stad Khan Younis.
Volgens het Het Comité ter Bescherming van Journalisten, een internationale non-profitorganisatie, heeft Israël tijdens de voortdurende aanvallen inmiddels 178 journalisten om het leven gebracht. Daarmee geldt de oorlog als dodelijkste conflict voor journalisten in decennia. Journalisten worden beschermd onder internationaal recht.
Vrijwel dagelijks deelde Eslaih beelden van de concrete gevolgen van de bloederige oorlog. Een groot deel van de foto’s zijn door Instagram vaag gemaakt en aangemerkt als „gevoelige inhoud”. Wie doorklikt ziet verwoeste gebouwen, dode baby’s en ontheemde Palestijnen. Hij was ook directeur van een lokaal nieuwsagentschap.
Eslaih werd gedood bij een in de woorden van het Israëlische leger „gerichte aanval” op het Nasser-ziekenhuis waar „Hamas-terroristen” zich schuil zouden houden. Eslaih lag daar, volgens verscheidende internationale media waaronder Al Jazeera en Associated Press, vanwege verwondingen door een eerdere aanval op hem van het Israëlische leger.
Aanval op tent
Die aanval was amper een maand geleden, een dag voor zijn laatste Instagram-bericht, toen het leger een tent die gebruikt werd door Palestijnse journalisten in Khan Younis bombardeerde. Een andere journalist werd gedood, Eslaih kwam weg met hevige brandwonden. Israël bracht een verklaring naar buiten waarin het zei de aanval specifiek op Eslaih gericht te hebben; hij zou aangesloten zijn bij Hamas en zijn journalistieke titel enkel als „sluier” gebruiken.
Tot nog toe heeft het leger daar geen concreet bewijs voor geleverd. Eslaih deed onder andere van dichtbij verslag van 7 oktober, de aanval van Hamas op Zuid-Israël waarbij meer dan duizend Israëliërs werden gedood. Volgens een pro-Israëlische mediawaakhond was zijn aanwezigheid tijdens deze aanval genoeg reden om aan de bel te trekken bij werkgevers van de fotograaf, onder andere CNN en AP. De nieuwsorganisaties ontkenden dat Eslaih voortijdig op de hoogte was van de aanval. Wel schortten ze de samenwerking met de journalist op. Eslaih weersprak de insinuatie een terrorist te zijn.
Bij de aanval van dinsdag werd naast Eslaih nog iemand gedood en raakte ziekenhuispersoneel gewond. Later op de dag zou Israël ook een ander ziekenhuis in Khan Younis hebben aangevallen.
Lees ook
Bij Gaza-oorlog komen uitzonderlijk veel verslaggevers om, ‘dodelijkste oorlog voor journalisten’
Nederland heeft te weinig drinkwater. Verschillende van de tien drinkwaterbedrijven zitten onder de onderling afgesproken grens van 10 procent reserve en voorzien dat ze straks, tijdens een warme, droge zomer, niet altijd meer kunnen voldoen aan de vraag. Afgelopen drie jaar is al aan tientallen bedrijven een aanvraag voor drinkwater geweigerd. En de vraag stijgt; kennisinstituut RIVM verwacht dat over vijf jaar ruim honderd miljoen kubieke meter water méér nodig zal zijn dan vijf jaar geleden – dat is iets minder dan het verbruik in een provincie als Overijssel.
Een van de methoden om het tekort te bestrijden, is besparen op drinkwater. Maar het kabinet neemt dat onvoldoende serieus, stelt de Algemene Rekenkamer in het rapport Drinkwater onder druk,dat dinsdag is verschenen.
De huidige besparing is nog lang niet voldoende. Oorzaak is dat Nederlanders onvoldoende de ernst inzien van het drinkwatertekort
Verantwoordelijk minister Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat, PVV) heeft zich ten doel gesteld dat zakelijke gebruikers over tien jaar 20 procent minder drinkwater gebruiken dan in de periode 2016-2019. En dat huishoudens over tien jaar hun verbruik hebben teruggebracht van gemiddeld 120 liter per dag naar 100 liter. Of deze doelen worden gehaald, is „twijfelachtig”, stelt de Rekenkamer.
„Gezien de ernst en urgentie van de problemen, beoordelen we de beleidsresultaten als zorgelijk.” Collegelid van de Algemene Rekenkamer Barbara Joziasse: „Er zijn al heel lang plannen voor drinkwaterbesparing, maar de praktijk is weerbarstig. De voortgang is traag. Wat ons betreft is veel meer tempo nodig. Het gaat om het drinkwater waar miljoenen burgers en bedrijven van afhankelijk zijn. Iedere druppel telt.”
Lees ook
Vervuiling, schaarste, klimaatverandering: hoelang kunnen waterbedrijven schoon drinkwater garanderen?
1Waarom lukt het niet om burgers drinkwater te laten besparen?
Huishoudens verbruiken bijna driekwart van het totale drinkwater. Het meeste gaat op aan douchen en het spoelen van wc’s. Vanaf het begin van deze eeuw is het verbruik licht gedaald, vooral door zuiniger huishoudelijke apparaten. Laatste twee jaar is het nog iets verder gedaald, vermoedelijk door natte zomers en hoge energieprijzen, waardoor mensen minder lang douchen. Maar de besparing is nog lang niet voldoende om het verbruik terug te dringen tot 100 liter per dag. Oorzaak is dat Nederlanders onvoldoende doordrongen zijn van de ernst van het drinkwatertekort.
„Het risico op een tekort wordt klein ingeschat. Het is zelfs een beetje ongeloofwaardig”, staat in een vorig jaar verschenen onderzoek naar het ‘waterbewustzijn’. Nederlanders vinden het tekort aan water voor de natuur „realistischer” dan een tekort aan drinkwater.
Wellicht kan een campagne helpen. Of een prijsprikkel: wie meer water verbruikt, betaalt meer. Helaas blijkt uit onderzoek dat hogere kosten een „zeer beperkt” effect hebben op de vraag. De ‘prijselasticiteit’ van de eerste levensbehoefte die drinkwater is, is vrijwel nul.
Waterproductielocatie van Vitens in Zwolle. Wouter de Wilde
2Waarom neemt de vraag naar drinkwater nog steeds toe?
Dat heeft drie oorzaken. Om te beginnen klimaatverandering, waardoor droogte vaker voorkomt, perioden waarin ineens veel meer water wordt verbruikt. Een andere verklaring: de groei van de economie. Er komen meer bedrijven en die verbruiken sinds enkele jaren, na een aanvankelijk daling, weer meer water. Waarom is onbekend. Verder stijgt het aantal huishoudens en woningen in Nederland al jaren. Het kabinet wil zelfs nog 900.000 woningen bijbouwen, die allemaal van water moeten worden voorzien.
Hier ligt overigens een kans, zeggen experts, om in één klap grote besparingen door te voeren: maak het verplicht om in nieuwe woningen wc’s door te spoelen met regen- of huishoudwater.
Maar de Rekenkamer is afwachtend, onder meer vanwege gezondheidseffecten. „Mogelijk heeft een regen- of huishoudwatersysteem nadelige effecten op de volksgezondheid.” Bovendien is zo een systeem kostbaar. Wat de verplichting betreft: dit kabinet wil juist door mínder regels de woningbouw versnellen. En áls die wordt ingevoerd, dan pas over drie jaar, wanneer een deel van alle nieuwe woningen al is gebouwd. Van de besparing door zo’n verplichting als deze vier jaar geleden was ingegaan, namelijk 5,7 liter per persoon per dag, is nog maar 2,6 liter over bij invoering in 2028.
Drinkwaterbedrijven zijn overigens wettelijk verplicht huishoudens te voorzien. Het is vrijwel uitgesloten dat toekomstige woonwijken zonder water komen te zitten, tenzij zich een ramp voltrekt. Wel zullen de drinkwaterbedrijven nog vaker nee moeten verkopen aan bedrijven.
Lees ook
Leidt het filteren van water in de duinen tot vervuiling van de grond?
3Is water op een andere manier te besparen?
Iedere Nederlander zou minder water moeten verbruiken. De Rekenkamer adviseert het kabinet „te blijven werken aan het vergroten van het gevoel van urgentie van drinkwaterschaarste bij burgers en bedrijven om te zorgen voor gedragsverandering”. Eerdergenoemd onderzoek naar het waterbewustzijn noemt korter douchen en kranen niet onnodig laten lopen als „de meest verwachte gedragingen” van burgers als de overheid oproept minder water te gebruiken.
Ook wordt verwacht dat Nederlanders zich, in tijden van droogte, zullen houden aan een oproep om overdag de tuin niet te sproeien. Verder zouden ook bedrijven minder drinkwater moeten gebruiken. Zo gebruikt de industrie, waaronder de chemische, het meeste leidingwater van drinkwaterkwaliteit.
4Is het drinkwatertekort ook anders te bestrijden?
In een reactie op het rapport stelt minister Madlener dat ondanks alle dreigingen ook al „goede stappen worden gezet”. Het ministerie werkt namelijk, samen met de drinkwaterbedrijven en provincies, aan een plan om méér drinkwater te produceren, teneinde aan de groeiende vraag te voldoen.
Meer drinkwater produceren, onder meer door het aantal bronnen uit te breiden, is „van minstens zo groot belang”, aldus Madlener in zijn reactie, die in het rapport is opgenomen. De minister wil de productie ook vergroten door het te vergemakkelijken om vergunningen voor uitbreidingen van waterbronnen te verlenen.
Bij Dunea Scheveningen wordt met deze machine zuurstof teruggebracht in water. Bram Petraeus
