In de Bondsdag is Friedrich Merz er maandag niet in geslaagd om tijdens de eerste stemronde voldoende stemmen te vergaren om tot bondskanselier te worden verkozen. Merz, partijleider van de christen-democratische CDU en beoogd regeringsleider na de verkiezingswinst in februari, kwam uit op 310 stemmen. Voor een absolute meerderheid waren er 316 nodig.
Arbeiderspartij SPD en CDU, die samen de nieuwe Duitse regering vormen, hebben samen 328 stemmen in de Bondsdag. Zowel de CDU/CSU-fractie als die van de SPD is volgens een telling compleet aanwezig in de Bondsdag, dus hebben 18 parlementariërs van de coalitiepartijen niet voor Merz gestemd. Doordat de stemming anoniem wordt gedaan, is het niet duidelijk wie dat waren. Tijdens de eerste ronde werden 621 van de in totaal 630 stemmen uitgebracht. Na de verrassende uitslag van de eerste stemmingsronde schorste de Bondsdagvoorzitter de zitting in de Bondsdag. Het is niet waarschijnlijk dat deze op dinsdag nog hervat wordt.
De fracties, die zich in de Bondsdag hebben teruggetrokken voor beraad, moeten nu of allemaal een tweede stemronde toestemmen, of de Bondspresident moet een tweede ronde initiëren. Toch zullen ook de regeringspartijen hun voorbehoud hebben bij een tweede stemronde onder dezelfde omstandigheden, want het is niet gezegd dat Merz dan wel alle Bondsdagleden van zijn coalitie achter zich weet te verzamelen. Het is in de parlementaire geschiedenis van Duitsland niet eerder voorgekomen dat een bondskanselier niet in de eerste stemronde werd verkozen.
Lees ook
Waarom de klassiek-conservatieve CDU-leider Friedrich Merz nu het tij in Duitsland mee heeft
Ergens in een onbeduidend zaaltje in een Van der Valk aan de snelweg, tussen de daytradegoeroes en zelfhulpcharlatans, werken mediatrainers eigenhandig aan de devaluatie van het woord ‘betreuren’. Zo zie ik het althans voor me. Ik weet nog dat ‘betreuren’ betekenis had, gereserveerd voor het overlijden van een dierbare, zakken voor je rijexamen of die keer vorige week dat drie mensen in het publiek van een Utrechts café je met hun rode kaarten van het podium stemden na een tweetal grapjes over de paus. Dat laatste voorbeeld is wellicht wat persoonlijker.
Het woord is gekaapt door ceo’s en politici, die niet rouwen om iets waar ze geen controle over hadden, iets wat ze overkwam, maar als afstandelijke reactie op iets waaraan ze wel degelijk iets konden – of kunnen – doen. Marjolein Faber die haar optreden in een debat over het niet willen geven van lintjes aan AZC-vrijwilligers „betreurde”. De frauderende Peter Gillis die het kort geding over de verkoop van zijn vakantieparken „betreurde”. Of het Rotterdamse college dat „betreurde” dat de gemeente jarenlang niets had gedaan met meldingen van corruptie.
Het kan nog afstandelijker. De ‘gang van zaken’ betreuren. Of ‘de ophef’. De AvroTros betreurde vorige week nog de ophef die ontstaan was over het verbod van de organiserende European Broadcasting Union (EBU) voor Songfestivalartiesten op onder meer Pride- of Palestinavlaggen. Zo verwijder je jezelf, je eigen invloed, zo ver van de situatie, dat je twee tijdzones verderop bent.
Iets betreuren staat onder aan de escalatieladder. Het is betreuren – bezorgd/verontrust zijn – ambassadeur op het matje roepen – rode lijn tekenen – rode lijn uitgummen en verderop nog een keer tekenen – nog rodere, nog verdere lijn tekenen – sancties – daadwerkelijk ingrijpen.
Het is taal voor zwakke ruggengraten, het is ietsklinkende nietsdoenerij. Betreuren is met een beetje water deppen als er een vieze, grote vetvlek op je fornuis zit.
Iets betreuren is onkunde vermomd als onmacht, een excuus om niet meer te doen. Zeker in de politiek. Waarom ingrijpen als Trump met sancties komt tegen het Internationaal Strafhof als je die ook gewoon kunt betreuren? Waarom actie ondernemen tegen de Israëlische regering als je tienduizenden onschuldige Palestijnse slachtoffers ook gewoon kunt betreuren? Waarom zou je níét op wereldproblemen kunnen reageren zoals je dat zou doen als er op je verjaardag van de veertig mensen die je had uitgenodigd maar vijf kwamen opdagen?
En zo betreuren we ons van economische crisis naar Derde Wereldoorlog, van natuurramp naar genocide. Maar als het éven kan, betreuren we toch vooral de gang van zaken rond het beeld dat is ontstaan over de ophef. En dat, dát valt te betreuren.
„Ik ben uiteraard van mening dat we onmiddellijk moeten reageren als de Verenigde Staten doorgaan met hun heffingenlogica. We moeten de strijd niet opgeven voordat we hem hebben gevoerd.”
Aan de journalisten in Straatsburg maakt Jordan Bardella graag iets duidelijk. Hij mag dan net zo hard als de rest van radicaal-rechts Europa gejuicht hebben toen Donald Trump de Amerikaanse verkiezingen won, in deze handelsoorlog hoeft Trump niet op zijn steun te rekenen.
De Trump-bewondering is ver weg op de persconferentie van de Patriotten voor Europa, het verbond van radicaal-rechtse partijen in het Europees Parlement. Maar Bardella (29), die al vaak is genoemd als topkandidaat voor een Frans presidentschap, is niet alleen. Naast hem staat Kinga Gál, vicepresident van de Patriotten en lid van Viktor Orbáns partij, Fidesz. De Hongaarse politicus kijkt strak langs Bardella heen, alsof ze plots geen woord Frans verstaat.
De opperbeste stemming in het radicaal-rechtse Europese kamp is nog niet verdwenen. Er zijn overal verkiezingen gewonnen, het beleid schuift ook in Brussel stilaan maar merkbaar naar rechts op en met Trump zit een politicus in het Witte Huis die veel van de rechts-radicale ideeën deelt.
Maar de door hem ontketende handelsoorlog dwingt de radicaalrechtse partijen nu tot een lastige keuze: Trump blijven steunen, of de Europese Unie omarmen als de beste manier om een weg uit het conflict te vinden.
Forse schade
Voor Bardella is het simpel: de EU moet terugslaan, en snel ook, bijvoorbeeld door heffingen voor Amerikaanse techbedrijven in te voeren.
„Wij pleiten ook voor importheffingen, met name voor China. Uiteraard zijn in zulke gevallen heffingen noodzakelijk”, zegt hij buiten de perszaal tegen NRC. „Maar, en hier heb ik een verschil van mening met de Amerikaanse president, zo’n heffing moet wel intelligent zijn, met chirurgische precisie.” De heffingen die Trump tot nu toe aankondigde, vervolgt hij, zijn „nogal lukraak”.
Zo expliciet is lang niet iedereen in Bardella’s Europese fractie. De Hongaarse premier Orbán houdt zich deze dagen stil, net als Gál, en valt Trump niet af.
Nicola Procaccini, Europarlementariër voor Fratelli d’Italia en vertrouweling van premier Meloni, vertelde vorige maand aan NRC dat hij wel „enig begrip” had voor de bezwaren vanuit de VS over de regels en heffingen van de EU. De PVV volgt in Europa tussen deze partijen een middenweg. Als de Europarlementariërs dinsdag debatteren over de te volgen strategie in het handelsconflict, strooit Sebastian Kruis met complimenten voor Maros Sefcovic, de Eurocommissaris voor Handel. De PVV’er prijst hem uitbundig „voor zijn inzet om de handelsrelatie tussen de EU en de VS te verbeteren”.
Goede wil
In het debat kwam Sefcovic, de man die namens de Europese Commissie onderhandelt met het Witte Huis, met nieuwe cijfers. Bij elkaar opgeteld dreigen de reeds ingevoerde en de aangekondigde heffingen van Trump straks 97 procent van alle goederenexport uit de EU naar de VS te treffen. Die goederen hebben een exportwaarde van 549 miljard euro.
Volgens bronnen van Politico en Bloomberg bereidt de EU inmiddels nieuwe tegenheffingen voor, die omgekeerd Amerikaanse exportgoederen ter waarde van 100 miljard euro zullen raken. Dat zou bijna vier keer zoveel zijn als in een eerder aangekondigd EU-pakket. Dat pakket had in april moeten ingaan, maar werd op het nippertje door de EU uitgesteld, als teken van goede wil.
Het is een feit, zegt PVV’er Kruis als hem de vraag wordt voorgelegd: de EU heeft het conflict tot nu toe goed aangepakt. Vooralsnog dan. „Nieuwe heffingen vind ik geen goed idee. We moeten zo snel mogelijk terug naar deëscalatie. En wij proberen daarbij constructief te zijn.”
Lees ook
Lees ook: Opeens zit de PVV in het defensief: Wilders neemt onduidelijke positie in na botsing Trump en Zelensky
Om die reden ziet Kruis ook veel in het Europese voorstel om de heffingen op auto’s en andere industriële goederen naar nul terug te brengen. „Wij willen die nul procent ook breder trekken dan industriële producten. We willen zo snel mogelijk gaan voor echte vrijhandel.”
Zo’n nultarief voor de VS zou ook moeten gelden voor de landbouw, zegt Kruis desgevraagd. In de Tweede Kamer is de PVV, net als coalitiepartners BBB en NSC, doorgaans zeer kritisch over vrijhandelsakkoorden. De Fransen, en niet alleen Bardella, zijn in Europa niet enthousiast over zo’n koers. Dat deert hem weinig, zegt Kruis. „Met alle respect: de Fransen worden om alles boos.”
De gedupeerden zitten op hun knieën in het zand, zoekend naar glasscherven. Na een grote brand bij leerlooierij Ecco Leather in het Brabantse Dongen, op een industrieterrein aan de rand van het dorp, kwamen de verbrande resten van een groot aantal zonnepanelen terecht op de akkers en weilanden van boeren in de buurt. En die moeten worden opgeruimd.
De ochtend na de brand kwamen maandag ongeveer honderd vrijwilligers opdagen bij melkveehouders Corné (54) en Christel (52) Marcelissen. Opgeroepen in appgroepen. Door de kinderen. „Heel mooi”, zegt Corné. „Toen wij hier na de brand kwamen, stonden de tranen in m’n ogen. Dus we waren heel blij met al die handjes.”
Christel: „Er kwamen ook veel onbekenden belangeloos helpen.”
Veehouders moeten vooral zelf de mogelijke schade voor hun dieren inschatten
Ze wonen naast hun zestien hectare grasland, dat ze kort voor de brand hadden gemaaid. Het gras lag klaar als voer voor hun 190 koeien. Of het gras daarvoor nu nog geschikt is? Corné: „Als ik nieuw gras moet kopen, heb ik een schadepost van 10.000 tot 20.000 euro. We zijn met de gezondheidsdienst voor dieren en met de verzekering in gesprek. We hoorden al dat de risico’s voor het vee misschien vrij gering zijn.”
Christel: „Als we al dit extra werk en de schade niet kunnen verhalen op de veroorzaker van de brand, voelt dat onrechtvaardig. Wij hebben niets te maken met Ecco. Maar we kunnen wel de rotzooi opruimen. Als de vervuiler niet betaalt, is er iets mis met het systeem.”
Het aantal vrijwilligers is deze dinsdag beduidend minder dan de dag ervoor. Een van hen is Elly Elbertsen (66) uit het naburige Rijen. Ze heeft in enkele uren twee emmers platgedrukte scherven verzameld. Elbertsen: „Ik kende deze mensen niet. Maar ik vind het zo zielig. Ik hoef zelf niet meer te werken, ik kan naar een fitnesscentrum gaan. Maar ik kan met dit mooie weer ook iets nuttigs doen.”
Resten van de brand in het grasland.
Foto John van Hamond
Boerenland
Bij Ecco hangt twee dagen na de brand nog altijd een penetrante brandlucht. De kantoren van het bedrijf bleven gespaard. Over de oorzaak is nog niets bekend. De vuurzee veroorzaakte grote, dikke rookwolken en joeg restanten van zonnepanelen de lucht in die tot twintig kilometer zuidwaarts neerdwarrelden, in een strook van bijna honderd meter breed. Ze kwamen terecht op het boerenland, maar ook in straten en tuinen.
De gemeente Dongen en de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant houden omwonenden voor dat het afval „niet giftig” is, maar dat de glasdelen „wel scherp” kunnen zijn. Het advies is kinderen en huisdieren weg te houden en het glas met handschoenen te verwijderen en bij het restafval te gooien. „Heb je geen handschoenen, was dan goed je handen na het opruimen. Om te voorkomen dat glassplinters achterblijven”, aldus een gemeentelijke wenk.
Als de vervuiler niet betaalt, is er iets mis met het systeem
Dat laatste advies slaat akkerbouwer Ben Gommers in de wind. Hij zit met zijn vrouw Anjo gehurkt op vier hectare land dat enkele dagen voor de brand was ingezaaid met maïs, met blote handen graaiend door de zwarte aarde, af en toe kleine stukjes oppakkend. „Soms trek ik een splinter uit m’n hand.”
Ze komen uit het dorp Oosteind, naast Dongen. Ze hebben geen vee. „Maar het vee eet deze maïs”, zegt Anjo. „Je kunt niet riskeren dat er glas tussen zit. Dat is hartstikke scherp. Dus het is huppakee, aan de slag” Ben: „We zijn nog weken bezig.”
Spagaat
Twee jaar geleden telde Nederland zestien branden waarbij resten van zonnepanelen vrijkwamen, vorig jaar negentien en dit jaar tot nu toe al vijf, meldt een woordvoerder van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV), het kennisinstituut voor crisisbeheersing en brandweerzorg. „Het is te verwachten dat dit soort branden blijft terugkomen.”
De brand heeft in Dongen het gesprek over groene energie doen oplaaien. Melkveehouder Marcelissen: „We moeten allemaal aan de groene energie. Maar dit zijn daar óók de gevolgen van.”
Burgemeester Hans Slagboom van Dongen: „We zitten in een spagaat. Het is enerzijds mooi dat we een energietransitie doormaken door bijvoorbeeld de platte daken van veel bedrijven vol te leggen met zonnepanelen, maar anderzijds doet zo’n brand ook iets met de gevoelens van veiligheid van inwoners.”
De leerlooierij Ecco die werd verwoest door de brand.
Foto John van Hamond
Draadnagels
De eerste berichten over de consequenties van deze branden zijn niettemin weinig alarmerend. De blootstelling aan schadelijke stoffen in zonnepanelen is volgens meerdere onderzoeken zo klein dat de kans op gezondheidsschade voor mens en dier „zeer gering” is, aldus het NIPV. Maar de scherven kunnen een probleem zijn, waarschuwen ook de onderzoekers. Wanneer die in een weiland terechtkomen, „kunnen grazende dieren ze inslikken”, wat „schadelijk” kan zijn voor hun maag- en darmstelsel, stelde het RIVM na eerder onderzoek.
Maar zelfs het inslikken van glas hoeft niet altijd slecht af te lopen, stelt universitair hoofddocent Ruurd Jorritsma van de faculteit diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht: „Het is lastig in te schatten hoeveel van dit materiaal moet worden opgeruimd om te voorkomen dat het voor bijvoorbeeld koeien een probleem vormt.” Evident is dat grote stukken glas tot inwendige verwondingen leiden. Maar het glas van zonnepanelen is dun en vergruist snel. Jorritsma: „Het is vooral een inschatting van de veehouders zelf om mogelijke schade voor hun dieren te beoordelen.” „Veehouders moeten vooral zelf de mogelijke schade voor hun dieren inschatten.”
Zelf vermoedt Jorritsma dat het glas „niet zo’n groot probleem” hoeft te zijn als bijvoorbeeld draadnagels en spijkers in het voer. „Ik maak me meer zorgen om metalen dan om glas.”
Lees ook
Een klein dorp in Gelderland is het epicentrum van de ‘laanboomkweek’: verkoelende, CO2-slurpende groene reuzen
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131850906-679522.jpg|https://images.nrc.nl/WzhB2OAYrT4ssaolXa330F3pCCE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131850906-679522.jpg|https://images.nrc.nl/SBJihBgsyKTMkBd66tzt0mOonpY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131850906-679522.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131850960-54e604.jpg|https://images.nrc.nl/I2MuZa58is4OAANsr7ujf7oW2no=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131850960-54e604.jpg|https://images.nrc.nl/nCyeNfXuKVIV2-eXeugjFcskRCM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131850960-54e604.jpg)
