In verschillende Nederlandse gemeenten en dorpen waar veel gereformeerde christenen wonen, wordt zaterdag al een Dodenherdenking georganiseerd. Het gaat onder meer om Urk (Flevoland), Staphorst (Overijssel), Yserke (Zeeland), Elspeet en Harskamp (Gelderland). Omdat 4 mei dit jaar op een zondag valt, besloten veel Biblebelt-plaatsen de herdenking een dag te vervroegen.
Daarover werden op Urk al maanden geleden gesprekken gevoerd, schreef de gemeente halverwege april. Hieruit bleek dat „de meeste direct betrokkenen geen bezwaar hebben tegen een herdenking op zondag, mits sober en ingetogen”. Toch koos de gemeente voor een Dodenherdenking op zaterdag: de conclusies van de gesprekken werden „afgewogen tegen het besef dat herdenken op zondag door een deel van de samenleving niet gewenst wordt”.
De Stichting 4 mei Staphorst legde de keuze om de herdenking te verplaatsen naar 3 mei verder uit: „Om zoveel mogelijk inwoners de gelegenheid te geven om bij de herdenking aanwezig te zijn” wordt deze naar zaterdag verplaatst. Dat deed Staphorst ook bij eerdere Dodenherdenkingen die op een zondag vielen.
De voorzitter van het 4 en 5 mei comité Elspeet zegt tegen Omroep Gelderland dat zijn dorp op zaterdag zal herdenken omdat „het comité 4 en 5 mei Elspeet niemand wil uitsluiten”.
Van 1946 tot 1968 werd de nationale Dodenherdenking naar 3 mei verschoven als 4 mei op een zondag viel. In 1968 werd dat gebruik afgeschaft: de Dodenherdenking zou niet meer wijken voor de zondagsrust. In 2014 en 2008 viel 4 mei voor het laatst ook op een zondag.
Koning Willem-Alexander en koningin Maxima openen het defilé tijdens een eerdere editie van de Nationale Dodenherdenking op de Dam. Foto Remko de Waal/ANP
Na zestig edities van de jaarlijkse aandeelhoudersbijeenkomst is het dan eindelijk genoeg. Superbelegger Warren Buffett, 94 jaar oud inmiddels, kondigde dit weekend aan wat velen al jaren vreesden: zijn terugtreden als baas bij beleggingsvehikel Berkshire Hathaway. Ten overstaan van tienduizenden fans, want zo mogen de aandeelhouders van Buffetts bedrijf wel genoemd worden, vertelde het ‘Orakel van Omaha’ haast terloops dat hij een stapje terug zal doen. Die boodschap werd beantwoord met een langdurige staande ovatie.
Weinig bestuursvoorzitters genieten de bekendheid én het aanzien van Warren Buffett. Zijn aftreden mag dan ook met recht het einde van een tijdperk genoemd worden. De warse, eigenzinnige, maar bovenal benaderbare Buffett werd dankzij zijn no-nonsense benadering van de beurzen hét kompas voor miljoenen beleggers wereldwijd. Zijn commentaren op de markten kregen bijna kracht van wet, zijn beleggingsmethode wordt nauwlettend gevolgd. En Berkshire Hathaway groeide onder Buffetts leiding uit van een kleine textielfabriek tot een conglomeraat met tientallen bedrijven, vastgoed en beleggingen met een totale marktwaarde van 1.160 miljard dollar (1.026 miljard euro).
Eerste vergadering in appartement
Buffett begon zijn jaarlijkse dag voor de aandeelhouders in 1965. Dat was het jaar dat hij textielbedrijf Berkshire Hathaway overnam, dat sindsdien de hoeksteen en naamgever werd van Buffetts immer uitdijende imperium. Destijds ontving de belegger twee tot drie mensen in een appartement boven een van Berkshire’s textielfabrieken in de regio New England. Tot in de jaren tachtig kwamen er nauwelijks mensen af op Buffetts bijeenkomsten, inmiddels verplaatst naar het kantoor van een verzekeraar waar Buffett eigenaar van was geworden. In 1981 waren er maar 22 mensen aanwezig. Om het niet te leeg en treurig te laten lijken, werd aan medewerkers gevraagd ook in de zaal te gaan zitten, memoreerde de Financial Times dit weekend in een artikel over Buffetts afscheid.
Buffetts jaarlijkse aandeelhoudersvenement gold als het ‘Woodstock van de kapitalisten’
Hoe anders is de situatie nu. Dit weekend hield Buffett zijn jaarlijkse bijeenkomst traditioneel in zijn geboorteplaats Omaha, Nebraska, en lagen de eerste bezoekers ’s nachts in de rij om op tijd binnen te komen. Tienduizenden beleggers komen elk jaar naar de aandeelhoudersvergadering van Berkshire Hathaway. Waar andere bedrijven een betrekkelijk zakelijke aandeelhoudersvergadering organiseren, hebben die van Berkshire Hathaway meer weg van een festival. De bijeenkomsten duren meerdere dagen en veel bedrijven waar Buffett in belegt of eigenaar van is, maken van de gelegenheid gebruik om stands in te richten met hun producten. Er is een picknick en een hardloopevenement en de restaurants en cafés in Omaha zitten dagenlang vol met directeuren, aandeelhouders en fans. Buffetts jaarlijkse aandeelhoudersvenement kreeg daardoor de bijnaam het ‘Woodstock van de kapitalisten’.
‘In principe voor eeuwig’
Want hoe gezellig het allemaal ook mag zijn, geld verdienen was en is de belangrijkste drijfveer geweest van Buffett. Hij maakte naam als belegger die bedrijven daadwerkelijk op waarde wist te schatten. „Je kunt beter een goed bedrijf voor een redelijke prijs kopen, dan een redelijk bedrijf voor een goede prijs”, is een van de uitspraken van Buffett die zowel zijn eigen handelen bepaalden als tot een onder zijn fans opgevolgde beurswijsheid verwerd. Het leidde tot een uitgebreide portfolio van huis-tuin-en-keuken bedrijven als autoverzekeraar Geico, spoorwegmaatschappij BNSF, energiebedrijf Berkshire Hathaway Energy, ijsmaker Dairy Queen, kledingverkoper Fruit of the Loom, verfbedrijf Benjamin Moore en privévliegtuigbedrijf NetJets. In totaal bestaat Berkshire uit 200 bedrijven. En als Berkshire ergens in stapte, was dat voor de lange termijn. „In principe voor eeuwig”, zei Buffett daar ooit over. Veel van zijn aandeelhouders volgden diezelfde strategie, ook in hun privébeleggingen.
Dankzij de prestaties van die bedrijven, wist Berkshire een kaspositie op te bouwen van bijna 348 miljard dollar, meer dan de beurswaarde van McDonald’s, aldus The New York Times. Dat is overigens niet alleen maar goed nieuws. Juist de laatste maanden verkocht Berkshire heel veel aandelen zonder nieuwe investeringen te doen. Buffett en zijn team hadden grote moeite om in deze onzekere economische tijden bedrijven te vinden die voldoende winstgevend zouden zijn. Buffett, een Democraat, noemde president Trump niet bij naam, maar uitte wel felle kritiek op het handelsbeleid van de president. „Handel mag geen wapen zijn”, zei Buffett.
Berkshires financiële positie maakte van Buffett een van de meest invloedrijke zakenmannen ter wereld. Als Warren spreekt, wordt er geluisterd, ook als het over politiek gaat. Dit weekend in Omaha stond de 94-jarige oprichter ook weer urenlang zijn aandeelhouders te woord. Ondanks zijn ver gevorderde leeftijd (hij kwam het podium op met een wandelstok) is hij dat altijd blijven doen. Wel was de lengte van de vragensessie met vijf uur iets korter dan in voorgaande jaren , zagen aanwezigen daar.
Nog niet helemaal weg
En helemaal aan het eind kwam dan toch die onvermijdelijke mededeling. Zijn beoogde opvolger Greg Abel (‘slechts’ 62 jaar oud) wist van niets, vertelde Buffett de menigte: „Greg weet hier niets van totdat hij dit nu hoort.” Alleen zijn zoon en dochter, Howard en Susie, wisten ervan. Abel zat naast Buffett toen die zijn vertrek bekendmaakte, en reageerde een uur later – zonder Buffett op het podium – op het nieuws: „Ik wil alleen maar zeggen dat ik me enorm vereerd en dankbaar voel om deel uit te maken van Berkshire in de toekomst.”
Helemaal weg gaat Buffett overigens niet. Hij blijft voorzitter van het bestuur, vergelijkbaar met de rol van president-commissaris hier. Ook kondigde Buffett aan zijn eigen aandelen niet te zullen verkopen. „Ik ben niet van plan – absoluut niet – om ook maar één aandeel Berkshire Hathaway te verkopen. De beslissing om alle aandelen te behouden is een economische beslissing, omdat ik denk dat de vooruitzichten voor Berkshire onder Gregs leiding beter zullen zijn dan onder de mijne”, aldus Buffett. „Ik zal het uiteindelijk weggeven”, zei Buffett, die al eerder had laten weten na zijn dood 99 procent van zijn vermogen (ongeveer 168 miljard dollar) in goede doelen te zullen stoppen. Dan nog houden zijn kinderen genoeg geld over om zich nooit zorgen te hoeven maken, zo redeneerde Buffett.
Hoelang Buffett nog actief zal blijven is een niet te beantwoorden vraag. Buffetts stadsgenoot en kompaan van het eerste uur, de jurist Charlie Munger, bleef tot zijn dood in 2023 – Munger was toen 99 jaar – actief achter de schermen bij Berkshire Hathaway. Zijn fans mogen hopen dat het Orakel van Omaha minstens zo lang gegund zal zijn.
Huis verkopen, hut kopen en wonen op een cruiseschip. Hoe ziet je leven er dan uit? Aan boord van de Odyssey: „Ik kan me terugtrekken als ik alleen wil zijn.”
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected]
Komende zomer zou Pierre Audi in Aix-en-Provence gewoon weer rondlopen als directeur van het operafestival waar hij sinds 2019 leiding aan gaf. Souperen met artiesten, koffiedrinken met mecenassen, nieuwe plannen smeden. Maar Pierre Audi overleed in de nacht van vrijdag op zaterdag onverwacht aan een hartaanval. Hij was aan het werk in Beijing, waar een van zijn operaregies voor heruitvoering werd ingestudeerd. Audi werd 67 jaar.
Rusteloos creatief, altijd en overal aan het werk: de omstandigheden van zijn overlijden zijn tekenend voor de gepassioneerde gedrevenheid die Audi eigen was. De laatste jaren combineerde hij de leiding over het festival in Aix-en-Provence en The Park Avenue Armory in New York met gastregies overal ter wereld. In Amsterdam, bij zijn vrouw en hun twee schoolgaande kinderen, ontdekte hij op wat latere leeftijd ook huiselijk geluk. Maar van het voornemen het ooit iets rustiger aan te gaan doen, is het niet gekomen.
Voor de Brusselse Muntopera realiseerde Audi de afgelopen twee seizoenen Wagners operavierluik Der Ring des Nibelungen. Hij keerde daarmee terug bij het werk waarmee hij bij De Nederlandse Opera groot succes had geboekt. Ook zijn werk in Aix en New York lag in één lijn met wat achteraf bezien zijn levenswerk was: dertig jaar aan het roer van De Nederlandse Opera.
X-factor
Audi’s benoeming kwam in 1988 voor velen als verrassing; een Dark Horse. Als Frans-Libanese bankierszoon had hij op 23-jarige leeftijd na zijn studie in Oxford in Londen het Almeida Theatre opgericht en er opzien gebaard met ijzersterk avant-gardistisch theater. Maar wat wist hij van opera?
Professioneel nog niet veel – al had hij in zijn jeugd aan de hand van zijn vader menig opera bezocht. Maar Audi werd het toch. Hij had de X-factor. De Nederlandse Opera stond er slecht voor, Audi’s voorganger Jan van Vlijmen had financiële tekorten nagelaten. Een hot and booming maker als Audi zou het net geopende nieuwe theater aan het Amsterdamse Waterlooplein internationaal aanzien kunnen geven. Audi zei ook meteen ja, vertelde hij later. „Al was ik pas dertig en in opera onervaren, na tien jaar Londen was de timing goed. Ik had plannen en een gevuld adresboek.”
De gok bleek goud. In de circa drieduizend voorstellingen die er in de periode van zijn artistieke leiding te zien waren, maakte hij van De Nederlandse Opera daadwerkelijk een internationaal toonaangevend huis, vele jaren in nauwe samenwerking met zakelijk leider Truze Lodder.
Al snel ging hij er ook zelf regisseren. In Monteverdi’s Il ritorno d’Ulisse in patria (1990) en L’Incoronazione di Poppea (1993) realiseerde hij met oerelementen als vuur, steen, water en lucht voorstellingen die „focusten op de kern van het menselijk gedrag, de personages in hun onderlinge relaties, de essentie van het drama”, aldus NRC. Die aanpak hield hij vrij consistent in ere in de bijna vijftig producties die hij tussen 1990 en 2022 voor De Nederlandse Opera regisseerde.
Beroemdste voorbeeld is de nog vaak hernomen enscenering van Wagners operavierluik Der Ring des Nibelungen (1997-1998), met het orkest op de bühne. Op de dramatische hoogtepunten voelde je in de zaal de vlammen op het podium je wenkbrauwen roosteren: voor wie erbij was een onvergetelijk avontuur.
Liever visionair dan nostalgisch
Audi bracht opera’s van Berlioz, Monteverdi, Messiaen, Vivier, Schönberg, Wagner, de grote Russen, Janácek. Belcanto zag je, tot verdriet van liefhebbers, decennialang maar mondjesmaat. Hij richtte zijn en onze aandacht liever op de innovatieve kracht van muziektheater en op componisten die daarin visionair waren – of van wie hij vermoedde dat ze dat zouden kunnen zijn.
Hij verleidde Alfred Schnittke tot Life With an Idiot (1992) en György Kurtag tot Fin de Partie (2019), theaterregisseur Simon McBurney tot zijn operadebuut (A Dogs Heart, 2020). Beeldend kunstenaars als Karel Appel, Jannis Kounellis, Anish Kapoor en Georg Baselitz strikte hij voor het maken van operadecors.
Tussen 2005 en 2014 werd Audi ook artistiek leider van het Holland Festival; een post die hij opvatte als verlengstuk van zijn werk bij de opera. Hij bracht oorlogsmusical War Horse naast Prometeo van avant-gardist Luigi Nono – en trok met beide volle zalen. Een festival, vond hij, moest vooral unieke belevenissen bieden.
Klapstuk van de Holland Festival-periode vormde, weliswaar vijf jaar later maar langjarig voorbereid, Stockhausens AUS LICHT in 2019 : een monsterproject met vijfhonderd uitvoerenden. Diezelfde zomer opende ook het eerste festival in Aix-en-Provence onder Audi’s leiding spectaculair, met Mozarts Requiem in ijzingwekkend sombere regie van Romeo Castellucci.
Audi toonde er wat muziektheater voor hem betekent als genre dat als geen ander tot empathie aan kan zetten. De documentaire Three Acts (2024) volgt hem bij repetities van Verdi’s Simon Boccanegra, in Tokio. Hij legt er – met inmiddels tachtig eigen operaregies op de teller – nog een keer rustig uit wat volgens hem het actuele belang kan zijn van opera. „De wereld op het podium brengt hedendaagse problematiek dichterbij dan het nieuws zelf kan. Want in het theater dromen we, en juist in die non-realiteit kunnen we een diepe connectie aangaan met wat we zien. In een tijd dat voor oorlog en lijden openlijk reclame wordt gemaakt, biedt juist opera hoop.”
In Aix-en-Provence opent de zevende editie van het door Audi samengestelde festival in juli.
