Nederland loopt achter met vaccineren. Zorgvuldig of kortzichtig?

Nederland loopt in vergelijking met andere Europese landen achter met het vaccineren van volwassenen. Ouderen en mensen met een zwakke gezondheid lopen daardoor onnodige gezondheidsrisico’s. Dat was de boodschap die een coalitie van bijna twintig zorg-, patiënten- en ouderenorganisaties zaterdag lanceerde. Onder meer artsenfederatie KNMG, de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden V&VN, het Longfonds en het Aidsfonds tekenden het pamflet ‘Vooruit met vaccineren’.

Een aantal vaccins dat bewezen effectief is bevonden door de Gezondheidsraad wordt volgens de coalitie nog niet structureel en gratis aangeboden voor volwassenen die daarvoor in aanmerking komen. Het gaat met name om vaccins tegen het gordelroos (het Recombinant Zoster Vaccin, RZV) en om een nieuwe variant van het griepvaccin.

Gordelroos

De run op het RZV-vaccin is enorm, merken huisartsen en GGD’s al maandenlang. Gordelroos is een pijnlijke huidziekte die wordt veroorzaakt door hetzelfde virus als de waterpokken: het varicellazostervirus. Dat virus kan op latere leeftijd, of met een verzwakt immuunsysteem, opnieuw opvlammen in de vorm van gordelroos. Patiënten krijgen jeukende en pijnlijke blaasjes op hun lichaam, vaak rond de buik of de middel in de vorm van een gordel, en koorts. Na de acute fase van de ziekte kan zenuwpijn ontstaan die nog jaren aanhoudt.

Begrijpelijk dus dat ouderen zich graag laten prikken, want het vaccin voorkomt 90 procent van de infecties. Maar op dit moment wordt het middel alleen vergoed voor mensen uit een aantal risicogroepen. ‘Gezonde’ vijftigplussers betalen zo’n vijfhonderd euro voor de twee prikken, terwijl de Gezondheidsraad al in 2019 adviseerde om het vaccin te vergoeden voor iedereen boven de zestig.

Griepprik

Ook tegen de griep is de afgelopen jaren een aantal vaccins ontwikkeld, die anders werken dan de huidige griepprik die iedereen vanaf zestig jaar elk jaar gratis kan halen. De nieuwe vaccins beschermen met name bij ouderen 10 tot 30 procent beter tegen ziekenhuisopnamen. In 2024 adviseerde de Gezondheidsraad: voeg een van de nieuwe vaccins die toe aan het Nationaal Programma Grieppreventie.

Beide vaccins worden nog niet op grote schaal uitgedeeld. De prijs van het gordelroosvaccin moet eerst omlaag. Het middel overschrijdt de maximale prijs die de Nederlandse overheid hanteert voor het winnen van een jaar in goede gezondheid (een zogenoemd ‘Quality Adjusted Life Year’, QALY), namelijk 20.000 euro. Anders gezegd: het middel is niet ‘kosteneffectief’. Over de prijs van het vernieuwde griepvaccin was in het laatste rapport van de Gezondheidsraad nog geen duidelijkheid. Intussen wordt het gordelroosvaccin in onder meer Duitsland, Griekenland en Luxemburg al wel op grote schaal en gratis uitgedeeld aan ouderen.

Hoe zit dat?

Gezondheidseconoom Matthijs Versteegh „begint er niet aan” om het aanbod van vaccins in verschillende Europese landen met elkaar te vergelijken. „Dat andere landen een middel sneller of eerder aanbieden, betekent niet dat het een betere beslissing is. Het is heel makkelijk om te wijzen naar wat er in andere landen wél beschikbaar is, maar vaak wordt dan weggelaten wat er daar allemaal niet is. Gratis bestaat niet.”

De „zorgvuldigheid” waarmee de Nederlandse overheid dit afweegt is volgens Versteegh juist prijzenswaardig. Want wat op het eerste gezicht een geldkwestie lijkt, is in feite een gezondheidskwestie. „Geld dat je uitgeeft aan deze vaccins, houd je niet over voor andere maatschappelijke bestedingen die voor dezelfde euro misschien wel méér gezondheidswinst opleveren.”

Alle zestigjarigen laten vaccineren tegen gordelroos, zou neerkomen op zo’n 250.000 volwassenen per jaar, en een eenmalige inhaalslag van zo’n vijf miljoen zestigplussers. Omgerekend kost dat de eerste vijf jaar 185 miljoen euro, en de jaren daarna 32 miljoen. Bespaarde zorgkosten? Maximaal 11 miljoen euro per jaar. „Uiteindelijk is het een verdelingsvraagstuk waar de overheid goed over moet nadenken”, zegt Versteegh.

Prijs uitonderhandeld

Gezondheidseconoom Maarten Postma van de Rijksuniversiteit Groningen is kritisch over het Nederlandse beleid. Hij zit onder meer in de wetenschappelijke adviesraad die de Britse overheid adviseert over het implementeren van vaccins en ziet de verschillende afwegingen die de twee landen maken. „Onze overheid lijkt het argument van kosteneffectiviteit, of het gebrek aan duidelijkheid daarover, vooral te gebruiken om middelen úít het vaccinatieprogramma te houden.”

Postma ziet dat meer vaccins die in Nederland nog niet vergoed worden, in het Verenigd Koninkrijk al op grote schaal worden uitgedeeld, „terwijl daar de kosteneffectiviteit een nog veel belangrijkere rol speelt dan in Nederland. Als zij een redelijke prijs voor het vaccin hebben kunnen uitonderhandelen met de farmaceut, is er geen reden te bedenken dat wij dat niet zouden kunnen”. Als voorbeeld wijst hij op het RSV-vaccin, dat niet alleen baby’s, maar ook ouderen beschermt tegen het respiratoir syncytieel virus.

Matthijs Versteegh benadrukt dat preventieve interventies een maximaal prijskaartje hebben, omdat veel gezonde mensen een vaccin moeten krijgen om een klein aantal ziektegevallen te voorkomen. „Het is dan des te belangrijker om goed af te wegen of de totale ziektelast gerechtvaardigd is om zoveel geld aan uit te geven.”

Wat Versteegh beschrijft als „zorgvuldig”, ziet Postma als „kortzichtig”. Volgens hem laat Nederland als rijk land de laatste jaren relatief weinig middelen toe op de markt. „Zeker preventie heeft het tij niet mee”, zegt hij, „want dan investeer je nu, terwijl de baten pas later komen. Ik denk dat Nederland daarin te zuinig is.”

Delen





Mail de redactie