Kalme, technocratische Carney moet Canada door zijn existentiële crisis loodsen

Met een heldere verkiezingszege heeft de Liberale Partij van de Canadese premier Mark Carney maandag een opzienbarende electorale wederopstanding volbracht – met dank aan de Amerikaanse president Donald Trump en zijn aanhoudende dreigementen aan het adres van de noorderburen.

Canadese kiezers vertrouwen de 60-jarige Carney, een voormalige president van de Canadese centrale bank en van de Britse centrale bank, voorlopig de taak toe het land te verdedigen tegen de Amerikaanse president. Trump heeft een handelsoorlog ontketend die de economie van het land, al decennialang een nauwe vrijhandelspartner van de VS, in een recessie dreigt te storten. Ook zegt hij regelmatig dat hij Canada wil inlijven als een ‘51ste staat’, tot woede van veel Canadezen.

„Onze oude relatie met de Verenigde Staten, een relatie gebaseerd op gestaag toenemende integratie, is voorbij”, zei Carney, die in maart oud-premier Justin Trudeau opvolgde, dinsdagochtend vroeg in zijn overwinningsrede. Met zijn kalme, technocratische imago wordt Carney door veel Canadezen gezien als de beste persoon om het land te leiden tijdens de existentiële crisis waar het zich door Trump voor gesteld ziet. „Wanneer ik tegenover president Trump zit, zal dat zijn om de toekomstige economische betrekkingen en veiligheidsrelatie te bespreken tussen twee onafhankelijke landen.”

Onze oude relatie met de Verenigde Staten, gebaseerd op gestaag toenemende integratie, is voorbij

Voor Carney, een nieuwkomer in de politiek, is de zege een opmerkelijke prestatie: hij sleepte een vierde opeenvolgende mandaat binnen voor de Liberalen, een verbluffende ommezwaai. Begin dit jaar werd algemeen verwacht dat de partij, die sinds 2015 aan de macht is, bij de verkiezingen zou worden weggevaagd. De populariteit van Trudeau was gekelderd, en de Conservatieve Partij van oppositieleider Pierre Poilievre bouwde een maandenlange voorsprong van 20 à 25 procent op in de peilingen.

Monsterzege

Poilievre, een 45-jarige populist, beloofde Canadese kiezers verandering na het jarenlange bewind van Trudeau. Hij leek tot enkele maanden geleden af te stevenen op een historische monsterzege – maar zag dat vooruitzicht dit voorjaar in korte tijd verdampen. Door de terugkeer van Trump huiverden veel kiezers voor de rechts-populistische stijl en koers van Poilievre. En het vertrek van Trudeau, die in januari zijn aftreden aankondigde na toenemende druk vanuit zijn eigen partij, ontnam de oppositieleider zijn favoriete tegenstander.

De verkiezingscampagne van ruim een maand mondde uit in een polariserende strijd tussen de twee voornaamste partijen. Zowel de Liberalen als de Conservatieven boekten maandag forse winst aan steun ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2021. De Liberalen behaalden 43,5 procent van de stemmen, tegenover 41,4 procent voor de Conservatieven. Dat zijn voor beide partijen hoge niveaus: het is bij Canadese verkiezingen niet ongebruikelijk dat de grootste partij een zege binnensleept met minder dan 40 procent van de stemmen.

Binnen het kiesdistrictenstelsel vertaalt de uitslag zich volgens voorlopige prognoses tot 168 zetels voor de Liberalen en 144 voor de Conservatieven. Er zijn 172 zetels nodig voor een meerderheid in het parlement; het was dinsdag, toen nog 1 procent van de stemmen moest worden geteld en in een aantal kiesdistricten de winnaar nog moest worden uitgeroepen, onduidelijk of de Liberalen dat aantal zullen halen.

Kleinere partijen betaalden de electorale rekening: de sociaal-democratische NDP leverde fors in en komt uit op zeven zetels. Ook het separatistische Bloc Québécois, dat alleen meedingt in de 78 kiesdistricten van de overwegend Franstalige provincie Quebec, verloor steun en komt uit op 23 zetels. De Groenen behouden één zetel. Hun verliezen zijn toe te schrijven aan een wens van hun kiezers om een zege van Poilievre af te wenden; een deel van hen liep met dat doel over naar de Liberalen van Carney.

Parlementaire minderheid

Beide leiders staan nu voor aanzienlijke uitdagingen. Carney zal zijn belofte dat hij het land kan behoeden voor de Trump-storm, moeten waarmaken. Als president van de Canadese centrale bank hielp hij Canada door de financiële crisis te loodsen en als hoofd van de Britse centrale bank het VK door de Brexit. Mocht een absolute meerderheid hem echter ontgaan, staat hij bij zijn nieuwe missie minder sterk dan hij had gehoopt – en bestaat het risico dat zijn regering al voor het einde van de tweede termijn van Trump in 2029 ten val komt. Doorgaans houden kabinetten die met een parlementaire minderheid regeren het achttien maanden tot twee jaar vol.

Evenals Trudeau tijdens zijn laatste twee termijnen, zal Carney in dat geval moeten regeren met een parlementaire minderheid, door steun te zoeken voor zijn beleid bij oppositiepartijen. De meest voor de hand liggende partner, de NDP, waarmee Trudeau samenwerkte, is danig verzwakt. Partijleider Jagmeet Singh verloor zijn eigen zetel nabij Vancouver en kondigde na de uitslag zijn vertrek aan. Vruchtbare samenwerking met de felle Poilievre lijkt onwaarschijnlijk.

Voor Poilievre is de grote vraag of hij kan aanblijven als oppositieleider. Ondanks het verlies bezorgde hij zijn partij een bijna ongekend hoog aantal stemmen en bracht hij nieuwe kiezers binnen. Hij is populair onder zijn achterban. Maar hij verloor maandag zijn eigen zetel in een kiesdistrict in de hoofdstad Ottawa. In zijn toespraak in reactie op de uitslagen gaf hij dinsdagochtend aan de strijd te willen voortzetten. „Verandering kost tijd, maar we zullen blijven vechten voor die verandering en we zullen die verandering leveren”, aldus Poilievre. Of hij daartoe de kans krijgt, is een besluit voor zijn partijgenoten.

Delen





Mail de redactie