Lichamen Mexicaanse activist en echtgenoot na maanden gevonden

De chaos was maandag compleet toen Spanje, Portugal en een deel van Frankrijk getroffen werden door een voor Europa ongekend grote stroomstoring. Was het nu wel of geen cyberaanval van de Russen? Een bijzonder weerfenomeen? Of toch een omvallende boom die op een ongelukkige manier terechtkwam, een kabel beschadigde en vervolgens een gigantische kettingreactie teweegbracht? Een overschot aan zonne-energie, dat zou ook nog kunnen. Of toch iets heel anders?

Dinsdagochtend was het stroomnet in veel gebieden hersteld. Media, experts, politici en netbeheerders zochten ondertussen naar de mogelijke oorzaak. Theorieën kwamen bovendrijven en werden enkele uren later weer ontkracht. Waar en waardoor viel het vermogen opeens weg? Niemand die het weet.

Het kan zomaar maanden duren voordat duidelijk is wat de echte oorzaak was; na de grote Nederlandse stroomstoring in juni 1977 duurde het twee maanden voor een eerste rapport verscheen. De Spaanse premier Pedro Sánchez heeft een speciale commissie opgetuigd om de oorzaak te achterhalen. Aan die commissie zullen technici van netbeheerders uit verschillende lidstaten meewerken, want de stroomnetten van Europese landen zijn met elkaar verbonden. Wat is er tot nu toe wel bekend?

Cyberaanval uitgesloten

De Spaanse netwerkbeheerder Red Eléctrica sloot een cyberaanval dinsdag in elk geval uit. Er zijn aanwijzingen dat vlak voor de storing op sommige plekken overbelastingen zijn geweest op het net: plekken waar te veel stroom het net op stroomde. Dat is volgens Jan Vorrink, manager van het controlecentrum van Tennet – de beheerder van de Nederlandse hoogspanningsnetten en betrokken bij het onderzoek naar de storing – niet een typisch gevolg van een cyberaanval. Maar volgens hem kunnen we überhaupt nog niets uitsluiten tot er meer bekend is. Premier Sánchez laat de cyberbeveiligingsautoriteiten voor de zekerheid een onderzoek uitvoeren.

Wat vrijwel zeker wél gebeurde maandag: een ongelukkige kettingreactie waarbij delen van het Spaanse en Portugese net een voor een uitvielen. Vorrink: „Het lijkt erop dat er ergens lokaal kortsluiting of overbelasting is geweest. Het net heeft beveiligingssystemen die de infrastructuur lokaal uitzetten, zodat het niet te heet wordt.” Normaal krijgt de regio waar de kortsluiting plaatsvond dan energie via bijvoorbeeld een reservekabel. Als dat niet lukt, dan sluit het net zich lokaal af en blijft de rest het nog gewoon doen. „Maar hier verspreidde het probleem zich als een olievlek. Ook in omringende gebieden zette de beveiligingssystemen de lokale netten uit.” Daarom zat zo’n enorm gebied maandag in de middag en nacht zonder stroom.

Dat het probleem zich zo kon verspreiden, vindt Vorrink, die de verbindingen goed kent, niet gek. Volgens de Spaanse netbeheerder begon de uitval net ten zuiden van de Pyreneeën. „Dat is een gebied met een relatief zwakke verbinding”, zegt Vorrink. „Als ergens een gebied uitvalt, moet de aangrenzende infrastructuur de schommelingen opvangen die daarbij ontstaan. Als de opties daarvoor beperkt zijn, raken die andere gebieden ook relatief snel overbelast.” Frankrijk had daar eveneens last van. „Maar Frankrijk staat in verbinding met de rest van Europa. Heel Europa heeft geholpen om de Franse schommelingen in het net glad te strijken. Dat ging allemaal automatisch, binnen dertig seconden. Daarom verspreidde het probleem zich niet verder in Frankrijk.” Spanje en Portugal liggen daarentegen geïsoleerd.

‘Speculatie’

Dan rest nog de vraag: wat bracht die kettingreactie op gang? Wat leidde tot de lokale kortsluiting, waarna gebieden een voor een afschakelden? Daarover verschenen verschillende berichten, „maar dat is nog allemaal speculatie”, zegt Vorrink. „Het zou bijvoorbeeld kunnen dat het een boom was die contact maakte met een kabel. Dat was de oorzaak van een grote stroomstoring in 2003. Maar het kan echt van alles zijn.”

Maandag noemde de Portugese netbeheerder nog extreme temperatuurschommelingen als logische verklaring. Maar de Spaanse weerdienst Aemet sloot dinsdag uit dat uitzonderlijk weer de boosdoener was.

De Spaanse netwerkbeheerder Red Eléctrica zei dinsdag dat twee ontkoppelingen van het stroomnet plaatsvonden. Over het algemeen gebeuren dergelijke ontkoppelingen als er risico is op schade. Volgens de Spaanse netbeheerder zou dat een teken kunnen zijn dat er te veel zonne-energie werd opgewekt wat overbelasting van het net dreigde te veroorzaken. Spanje heeft veel zonneparken, „dus het zou kunnen, maar we weten het niet”, zegt Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool in Groningen. „Er zitten duizenden componenten in het energiesysteem. Dit blijft speculeren.”

Vorrink van Tennet: „Bij grote stroomstoringen zien we altijd dat meerdere oorzaken tegelijkertijd een rol spelen. Dan denk je dat je het probleem hebt gevonden, en dan doemt er weer een ander probleem op. Dat maakt het complex om te zeggen bij welk probleem het begon, en of het een het ander veroorzaakte en wat elkaar versterkte.” Vorrink en zijn collega’s gaan zich erover buigen. „Daarvoor moeten we vermoedelijk tientallen storingsschrijvers, dat zijn apparaten die bijvoorbeeld bijhouden wat de spanning was op een bepaald moment, uitlezen. „Daar zijn we zo weken of maanden mee bezig.”

Delen

Mail de redactie