De regerende Liberale Partij van premier Mark Carney heeft maandag een nipte overwinning behaald bij de Canadese parlementsverkiezingen. De partij mag van Canadese kiezers doorregeren met een vierde opeenvolgende mandaat, maar krijgt mogelijk geen meerderheid in het Lagerhuis in Ottawa.
Met de zege vertrouwen Canadese kiezers de 60-jarige Carney, een voormalige president van de Canadese centrale bank en van de Britse centrale bank, de taak toe om het land te verdedigen tegen de Amerikaanse president Donald Trump. Trump heeft een handelsoorlog ontketend met de noorderburen, en zegt regelmatig dat hij Canada wil inlijven als een ‘51ste staat’, tot woede van veel Canadezen.
De overwinning viel evenwel krapper uit dan de afgelopen weken werd verwacht; de Conservatieve Partij van oppositieleider Pierre Poilievre kwam als een sterke tweede uit de bus. De race draaide uit op een polariserende strijd om de macht tussen de twee voornaamste partijen: samen kregen ze meer dan 80 procent van de stemmen; steun voor kleinere partijen slonk aanmerkelijk.
Fors verlies kleinere partijen
Met ongeveer 75 procent van de stemmen geteld, stonden de Liberalen om 06.00 uur Nederlandse tijd op een geprojecteerde 161 zetels in het 343 zetels tellende parlement, een lichte winst ten opzichte van de 160 zetels die ze wonnen bij de vorige verkiezingen in 2021. Er zijn 172 zetels nodig voor een meerderheid. De Conservatieve Partij stond op 150 zetels, een winst van ongeveer 30 zetels. De sociaal-democratische NDP, een kleinere oppositiepartij, stond op 8 zetels, een fors verlies. De Groenen behouden één zetel.
In de overwegend Franstalige provincie Quebec boette het separatistische Bloc Québécois aan steun in: de partij, die alleen meedingt in de 78 kiesdistricten van Quebec, stond om 06.00 uur Nederlandse tijd op 23 zetels, eveneens een fors verlies. Het verlies van zetels van het Bloc Québécois en de NDP is toe te schrijven aan een wens van hun kiezers om een zege van de Conservatieven af te wenden; een deel van hun kiezers liep met dat doel over naar de Liberalen van Carney.
De overwinning van de Liberalen vormt niettemin een opzienbarende ommezwaai in de Canadese politiek sinds begin dit jaar, toen ze volgens opiniepeilingen dreigden te worden weggevaagd. De populariteit van Carney’s voorganger, oud-premier Justin Trudeau, was na negen jaar aan de macht, gekelderd. Veel kiezers vonden dat zijn regering na de pandemie te traag reageerde op de inflatiecrisis en woningnood en snakten naar verandering.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/29061123/ANP-523293437.jpg)
Aardverschuiving
Poilievre, een 45-jarige populist, voerde sinds hij in 2023 oppositieleider werd een snoeiharde tegen Trudeau en beloofde Canadese kiezers verandering. Met succes: in anderhalf jaar bouwde hij een voorsprong op in de peilingen die opliep tot 20 à 25 procentpunten. Een monsterzege voor de Conservatieven leek maandenlang, behoudens een onverwachte aardverschuiving, zo goed als zeker.
Toen deed die aardverschuiving zich voor. De terugkeer van Trump naar het Witte Huis en het vertrek van Trudeau, die begin januari zijn aftreden aankondigde na toenemende druk vanuit zijn eigen partij, namen Poilievre de wind uit de zeilen. Inzet van de verkiezingen was niet langer in de eerste plaats het beleid van Trudeau, zoals Poilievre wilde, maar de vraag wie de beste papieren had om Canada te verdedigen tegen de grillen van Trump.
Lees ook
Lees ook: Canadese Conservatieven snakken naar verandering – maar Trump bemoeilijkt hun pad naar de macht
Veel kiezers twijfelden op dat vlak aan Poilievre. Niet alleen heeft hij, als carrièrepoliticus die sinds zijn 24e in het parlement zit, nauwelijks ervaring buiten de Canadese politiek, maar ook doet hij veel Canadezen, zowel ideologisch als qua stijl, denken aan Trump. Zo steunde Poilievre begin 2022 het omstreden ‘Freedom Convoy’ van vrachtwagenchauffeurs tegen het coronabeleid van Trudeau. Dat protest, dat bijval kreeg van Trump-aanhangers in de VS en daarbuiten, leidde tot een wekenlange blokkade van de hoofdstad Ottawa.
Volwassene
Kiezers zien Carney, die als president van de Canadese centrale bank Canada door de financiële crisis hielp loodsen en als hoofd van de Britse centrale bank het VK door de Brexit, als de kandidaat die het als premier op kan nemen tegen Trump. Hij werd veelal omschreven als „de volwassene in de kamer”.
Dat Carney nu zijn eigen mandaat krijgt is een aanzienlijke opsteker voor hem, maar het zal moeten blijken hoe hij kan regeren met een krap mandaat waarbij de Conservatieven hem op de hielen zitten. Als hij geen meerderheid krijgt, moet hij steun zoeken in het parlement bij oppositiepartijen.
Voor Canadese Conservatieven is hun nederlaag een bittere pil: Poilievre zag een geheide monsterzege aan zich voorbijgaan. Toch sleepte hij er een sterk resultaat uit, en de verwachting is dat hij daarom zal kunnen aanblijven als oppositieleider. Hij is populair onder zijn eigen achterban.
Lees ook
Lees ook: De Canadese vlaggen zijn niet aan te slepen – met dank aan Trump
