Chinezen die in het Russische leger dienen, komen bedrogen uit. ‘Je bent kanonnenvoer’

155 Chinezen dienen er volgens Oekraïne in het Russische leger. Dat zijn er aanzienlijk minder dan bijvoorbeeld Noord-Koreanen – die door hun autoriteiten zijn gestuurd. De Chinese soldaten hebben, al dan niet onder valse voorwendselen, waarschijnlijk zelf contracten getekend met het Russische leger. Wat trekt de Chinese mannen naar het front in Oekraïne?

Chinezen die zich bij het Russiche leger gaan melden, kunnen onder het mom van toerisme naar Rusland vliegen. Vaak doen ze nadat ze op sociale media filmpjes over de oorlog in Oekraïne hebben gezien. Volgens getuigenissen, interviews in internationale media en Russische militaire advertenties gebeurt de werving hoogstwaarschijnlijk zonder hulp van de Chinese overheid. China is officieel geen partij in de oorlog in Oekraïne.

Begin april nam het Oekraïense leger voor het eerst twee Chinezen krijgsgevangen. Eén daarvan, W. Guanjung, zei vorige week tijdens een door Oekraïne georganiseerde persconferentie dat hij gemotiveerd was door sociale media. De persconferentie druist in tegen de Geneefse conventie, die voorschrijft dat krijgsgevangenen beschermd moeten worden tegen „publieke nieuwsgierigheid”. Het is onzeker of W. vrijuit kan spreken, maar zijn getuigenis komt in grote lijnen overeen met wat andere Chinese mannen op sociale media en aan journalisten vertellen.

De persconferentie werd in het Chinees gehouden en sommige vragen richtten zich op een Chinees publiek. „Als je contractsoldaat wil worden: wat Rusland ons vertelt is allemaal nepnieuws”, aldus W. als antwoord op de vraag wat hij mensen wil meegeven die hetzelfde willen doen als hij. Volgens hem is het Russische leger niet zo sterk als het zich online voordoet. „Op het moment dat het vuur is geopend, zul je erachter komen dat het allemaal leugens zijn geweest.” Een Oekraïense militair staat vlak achter W., zijn hand rust op zijn geweer.

Roem en militair toerisme

Op het Chineestalige internet hoefden geïnteresseerden, in ieder geval tot de persconferentie, niet ver te zoeken om op het Russische leger te stuiten. Accounts op apps als Douyin (het Chinese TikTok), en Xiaohongshu (een soort Instagram) en Weibo (een soort X) delen Russische wervingsposters en reclamefilmpjes. Ze beloven roem en hoge beloningen.

Hoewel de techbedrijven de inhoud van hun platforms censureren, volgt de censuur veelal pas na publicatie. De Nederlandse sinoloog Manya Koetse, kenner van Chinese sociale media: „Op het Chinese internet is er heel veel te vinden wat op westerse media gecensureerd zou zijn; ze tonen veel meer bloed en gruwelijke beelden. China censureert voor de eigen partijdoelen. Niet om het Westen een plezier te doen.”

Nieuws over de Chinese krijgsgevangenen in Oekraïne wordt wel gecensureerd, merkt Koetse op. „Pas als een onderwerp in de belangstelling komt, wordt het weggehaald.”

Russische ‘reclame’ varieert van screenshots en foto’s van Russische leger-advertenties met een Chinese tekst eroverheen geplakt, tot fragmenten van gelikte Russische wervingsfilmpjes. Ook een recente Russische wervingscampagne waar het leger hogere beloningen belooft bij rekrutering, hebben Chinese platforms bereikt, via herplaatsing door Russen of Chinezen in Rusland. Chinese media berichtten eerder uitgebreid over het loon en de hogere bonussen die het Russische leger en gerelateerde groepen toekennen. Een bericht over hogere beloning van de Russiche huurlingengroep Wagner belandde eind vorig jaar in een ochtenduitzending van de Hongkongse commerciële zender Phoenix TV. Inmiddels is Wagner geïntegreerd in de reguliere Russische strijdkrachten.

Het Russische leger maakte al voor de oorlog reclame met een Chinees publiek voor ogen. Het stelt zich open voor buitenlands ‘militair toerisme’, bijvoorbeeld vlakbij Moskou. Chinese bezoekers, soms verkleed in traditioneel Chinese klederdracht, schieten ongericht met geweren, gooien met de slappe hand met granaten en rijden gierend van het lachen in Russische tanks. Met de filmpjes wordt gepronkt op sociale media.

De in Tsjetsjenië gevestigde Russische Universiteit voor Speciale Eenheden, vernoemd naar Vladimir Poetin, heeft, zo adverteren ze op Douyin, een toerisme-afdeling waar ze Chinezen militaire cursussen aanbieden, tussen de „echte strijdkrachten”.

Geromantiseerde filmpjes

In sociale media-berichten worden al dan niet echte loopgraven met spanning en sensatie verbeeld. Russische militairen zijn op Douyin te zien terwijl ze marcheren, Russische vlaggen op ruïnes plaatsen of de kijkers groeten in een Chinese voice-over. Douyin-gebruikers verfraaien de beelden van mannen aan het front soms met een grimmig filter en harde muziek.

Lang niet iedereen in China is ontvankelijk voor geromantiseerde oorlogsfilmpjes of Russische reclame, blijkt uit sceptische en bezorgde reacties. Krijgsgevangene W. was dat wel, zei hij op de persconferentie. Over de oorlog wist hij niet veel, zegt hij, slechts af en toe zag hij nieuws langskomen. Hij raakte zijn baan kwijt tijdens de pandemie. Op Chinese sociale media vernam hij dat Rusland successen boekte in de oorlog en dat er geld te verdienen viel als contractsoldaat. „Ze deelden leuke filmpjes op Douyin, waar ze met wapens stonden.”

Li Jianwei (36) uit Henan is een bijna dagelijks vloggende contractsoldaat die op Douyin meer dan tweehonderdduizend volgers verzamelde onder de accountnaam „wolvenbloed, drakenziel”. Hij vertrok in december 2023 naar Moskou. Chinese media schrijven op basis van zijn oude filmpjes dat vechtfilms hem inspireerden om naar het front te gaan en echte actie te zien.

Volgens zijn vlogs werd Li in de lente van 2024 uitgezonden naar het front. Veel van zijn video’s tonen de dagelijkse routine in een Russische bunker, maar hij wordt ook geconfronteerd met de harde kant van de oorlog. „Straatgevechten zijn bruut, totaal niet zoals ik me had voorgesteld”, zegt hij in een vlog, onderbroken door gevloek. De gevechten tussen het puin van gebouwen zijn een risicovol onderdeel van een offensief. „Niks is zoals de films. De tegenstander is meedogenloos. Wij ook.”

Ik heb geen toekomst, het kan me niet schelen of ik gewond raak

Voor het geld?

In een ander filmpje hangt Li met een kijker aan de telefoon. „Voor het geld moet je het echt niet doen. Je bent kanonnenvoer. Ik heb geen toekomst, het kan me niet schelen of ik gewond raak.” De vrouwenstem aan de andere kant van de lijn vindt het zielig dat contractsoldaten voor geld hun leven op het spel zetten. Ze vindt het moeilijk te geloven dat sommigen het alleen voor de spanning doen. Li reageert geïrriteerd. „Iedereen heeft zijn redenen. Ik heb je medelijden niet nodig.”

Li houdt vol dat hij niet voor het geld vecht. Chinese contractsoldaten noemen ook andere redenen. Een inmiddels op het slagveld omgekomen militaire influencer, Zhao Rui, zei volgens Chinese media vooral tegen Japanners te willen vechten die volgens hem in het Oekraïense leger zitten. De Oekraïense krijgsgevangene naast W. zei het ook te doen om het Russisch staatsburgerschap te krijgen.

Toch lijkt de beloning wel een grote aantrekkingskracht te hebben, versterkt door online desinformatie. In een interview met de Franse krant Le Monde zei een Chinese ex-soldaat in februari dat de oorzaken van het conflict hem koud lieten, maar dat de 200.000 roebel (toen 1.900 euro) per maand met jaarcontract hem genoeg leek om zijn leven voor op het spel te zetten. Anderen waarschuwen op sociale media voor valse beloftes in rekruteringsadvertenties en vertellen dat van het salaris weinig overblijft na betaling van onderhoudskosten en de commissie voor het wisselen van de roebel.

Ongelijke behandeling

Li vlogt in de zomer van 2024 met een helm op. Hij zit beschut achter een betonnen muur, samen met een soldaat met een badge van Wagner op zijn mouw. „Ik ben vier dagen en nachten in gevecht geweest. Straatgevechten zijn niet leuk. Echt.” Hij scheldt. „Het kost te veel levens. We waren met een dozijn. Een aantal raakte gewond, de rest is dood.”

Li’s houding tegenover het Russische leger begon te veranderen toen hij die zomer aanhoudend moest vechten en mede-soldaten bij bosjes zag sterven. Hij blaast sigarettenrook tegen zijn telefoonscherm. Geknal klinkt op de achtergrond. „De Russen zijn zo koppig. Ze willen dat we blijven vechten.”

Volgens Russische wetgeving moeten potentiële buitenlandse rekruten Russisch kunnen spreken en niet ouder dan dertig jaar zijn. In zijn vlogs vertelt Li over Russische, Nepalese, Indiase en Afrikaanse collega-contractsoldaten die sterven of ternauwernood overleven. Sporadisch komen ze in beeld. Ze communiceren met handen en voeten, spreken een paar woorden Chinees, Russisch of Engels. Rusland is niet ingesteld op de buitenlandse soldaten, beschrijft Li. „Als je de communicatie met het hoofdcommando verliest, ben je dood. En als je Russische kameraden verliest ook, want dan kan niemand praten met het commando.”

‘Kanonnenvoer’

Toen Li in het najaar van 2024 in Zaporizja gewondraakte door een Oekrainse drone-aanval en wederom een van de weinige overlevenden was, diende hij zijn ontslag in. Door Moskou werd dat geweigerd. Hij zat na zijn herstel nog zo’n zeventig dagen aan het front. In november 2024 wachtte hij nog op antwoord op zijn verzoek tot ontslag. Hij bleek in een bureaucratisch web te zijn beland. „Vandaag zeggen ze me dat ze mijn verdomde [papieren] zijn verloren. Ze zeiden dat ze dachten dat ik inmiddels wel dood zou zijn.”

Een maand daarna verliet Li de frontlinie. Hij wacht, volgens een vlog eind maart, onder toezicht van de Russische militaire politie de beslissing over zijn contract af.

Een andere contractsoldaat zegt in de documentaire van de Chinese journalist Chai Jing, die vanuit het buitenland werkt, eveneens als „kanonnenvoer” te worden behandeld. Hij, Li en andere contractsoldaten waarschuwen op het Chinese internet over eenzaamheid, uitsluiting en zware leefomstandigheden aan het Russische front.

Journalist Chai confronteert de soldaat met de dood van twee contractsoldaten die toch door zijn filmpjes gemotiveerd waren om zich in te schrijven en op hun eerste dag aan het front sneuvelden. „Ik denk dat mijn filmpjes ze wat hebben misleid”, antwoordt hij. Zijn beslissing om naar het front te gaan is volgens hem de „verkeerde keuze” geweest.

Delen





Mail de redactie