Donald Trump wil dat Fed-baas Jerome Powell doet wat hij zegt, maar doorbijten doet hij vooralsnog niet

Posted on by admin

Het zal je maar gezegd worden: je bent altijd te laat. Je doet je werk niet goed. Je bent bovendien een totale loser. Je vertrek kan niet snel genoeg komen. En als de president je zou vragen te vertrekken, dan zou je dat doen.

De uitspraken hierboven gaan over Jerome Powell, voorzitter van het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de Federal Reserve. En bovenstaande uitspraken zijn de afgelopen dagen gedaan door Donald Trump, die de hele tijd suggereert een voortijdig einde te willen maken aan Powells voorzitterschap. Trump vindt dat ook de Fed in de pas moet lopen. Zijn economisch beleid van importheffingen en handelsoorlogen heeft renteverlagingen nodig, vindt hij. „De rente moet omlaag, het is er de perfecte tijd voor.”

Trumps druk op de Fed bleef niet onopgemerkt. Maandag maakten de beurzen een duikvlucht, nadat Trumps economisch adviseur Kevin Hassett vrijdag had gezegd dat de regering blijft bestuderen of Powell ontslagen kan worden. En net als bij de introductie van de importheffingen eerder deze maand daalden niet alleen de aandelen, maar ook de Amerikaanse staatsobligaties en de dollar. De boodschap van de markten: wie aan de onafhankelijkheid van de Fed komt, stort de Verenigde Staten in een economische wanorde.

Dinsdagavond Nederlandse tijd bleken de financiële markten voor de tweede keer in korte tijd de overhand te hebben. Tegen journalisten zei Trump plotseling dat hij „niet de intentie heeft om hem te ontslaan”. De pers was ermee aan de haal gegaan, aldus de president. Per direct kalmeerden de markten. De onmiddellijke dreiging van een ontslag van de belangrijkste centrale bankier ter wereld lijkt daarmee even geweken.

Onafhankelijke banken

De onafhankelijke positie van centrale banken is een van de fundamenten onder de wereldeconomie. Centralebankiers bepalen los van de politiek welk monetair beleid zij nodig achten om de economie zo goed mogelijk te helpen. De Europese Centrale Bank kijkt daarvoor alleen naar de inflatie: die moet op of rond de 2 procent zijn. Is de inflatie te hoog, dan wordt de rente verhoogd om de economie af te remmen (geld lenen en investeren wordt dan duurder). Is de inflatie te laag, dan gaat de rente omlaag om de economie juist aan te jagen. De Fed doet in de VS hetzelfde, maar kijkt daarbij ook naar de werkgelegenheid.

De stand van de Amerikaanse economie rechtvaardigt de huidige rente tussen de 4,25 en 4,5 procent in de VS. De inflatie is met 2,7 procent nog aan de hoge kant, en daarbij is de inflatieverwachting als gevolg van Trumps heffingen ‘opwaarts’, zoals dat heet. De heffingen maken het leven in de VS duurder, wat de inflatie verder kan aanjagen. Dat Powell weinig aanstalten maakt om de rente te verlagen, is economisch gezien dus gerechtvaardigd.

Maar Trumps politieke wensen verhouden zich slecht tot de economische realiteit, zo bleek al eerder. De vraag is hoever hij daarbij wil gaan. Laat hij het bij verbale druk, of zint hij op een list om alsnog van Powell af te kunnen?

Powell geeft geen krimp

Powell doorstond soortgelijke aanvallen al succesvol in Trumps eerste termijn. En ook nu geeft hij geen krimp: de Fed-voorman zei vorige week nog stellig dat een ontslag „volgens de wet niet (is) toegestaan”. En dat klopt. De onafhankelijke positie van de baas van de Fed is in 1913 vastgelegd in de Federal Reserve Act, in sectie 10 om precies te zijn. Daarin staat dat bestuursleden van de Fed benoemd worden en daarna slechts uit hun ambt ontheven kunnen worden door de president „for cause”, dus alleen met een zwaarwegende reden.

Die reden wordt verder niet omschreven, maar is via jurisprudentie wel wat verduidelijkt. William Humphrey, een van de leden van de handelscommissie van de Fed onder president Franklin Roosevelt, werd in 1933 door de president ontslagen. Hij vocht zijn ontslag aan, maar stierf voordat het Hooggerechtshof tot een uitspraak kwam. Wel kreeg hij postuum (via zijn executeur) gelijk van Amerika’s hoogste rechter in een arrest dat te boek kwam te staan als Humphrey’s Executor v United States. De president had hem niet mogen ontslaan. Decennialang vormde deze uitspraak een extra barrière voor presidenten om bestuurders van onafhankelijke overheidsorganen te ontslaan.

Onder Trump staat ‘Humphrey’s Executor’ onder zware druk. De president wilde zonder opgaaf van redenen af van zowel voorzitter Cathy Harris van het Merit System Protection Board (een organisatie die de rechten van federale werknemers beschermt) als voorzitter Gwynne Wilcox van de National Labour Relations Board (die werknemers in de private sector beschermt die zich via een vakbond willen verenigen). Dat werd succesvol aangevochten bij lagere rechtbanken: Trump ging zijn boekje te buiten. Daar was de president het niet mee eens en hij vroeg om een spoeduitspraak van het Hooggerechtshof. Trump wil alsnog het recht toegekend krijgen deze federale toezichthouders te ontslaan.

De zaak hangt nog, maar het is verre van zeker dat het Hooggerechtshof de uitspraken van de lagere rechters overeind houdt. Het Hof is merendeels Republikeins en boog al eerder Trumps kant op, toen het ging over de mate van immuniteit van presidenten. Als het Hof de deur openzet voor het ontslag van deze twee toezichthouders, is dat de mogelijke doodsteek voor ‘Humphrey’s Executor’, zei hoogleraar recht aan de Universiteit van Virginina Saikrishna Prakash eerder tegen The Economist.

Schaduwvoorzitter

Ook als Trump met zijn terugtrekkende beweging van dinsdagavond de waarheid spreekt en Powell echt niet wil ontslaan, is het gevaar voor de onafhankelijke positie van de Fed nog niet geweken. Permanente politieke druk op in dit geval een gewenste renteverlaging doet afbreuk aan wat de Fed ook maar zal beslissen bij de komende rentebesluiten. Laat Powell de rente ongewijzigd, dan is dat een politieke daad van verzet. Verlaagt hij de rente, dan buigt hij voor Trump. Hoe dan ook wordt het aanzien geschaad.

Op die manier tast de president de statuur van de Fed nu al aan. En dat is nog los van het eerdere dreigement om – zolang Powell nog de baas is – alvast een schaduwvoorzitter te benoemen die Powell op termijn moet opvolgen. Elk rentebesluit van de Fed zal dan ook beoordeeld worden door de nieuwe schaduwman of -vrouw van Trump-huize. Dat zou de Fed tot een lame duck maken.

Powells tweede en laatste termijn loopt in mei volgend jaar af. Dan mag Trump sowieso een nieuwe voorzitter van de Fed benoemen. De vraag is of hij daarop kan wachten als zijn eigen handelsbeleid de economie echt gaat aantasten. De test van afgelopen maandag op de markten biedt wat dat betreft enige hoop voor het financiële stelsel: als Trump doorzet, is de chaos niet te overzien. Misschien dat dat Trump er uiteindelijk van weerhoudt al te rigide in te grijpen bij de Fed.




Related Posts

Kabinet wil nieuw stikstofdoel verleggen naar 2035

Het kabinet wil dat de landbouw, industrie en het verkeer in 2035 half zoveel stikstof uitstoten als nu het geval is. Dat bevestigen ingewijden in Den Haag tegenover NRC na berichtgeving van De Telegraaf en het AD. Dit nieuwe doel zou in de plaats komen van het huidige stikstofdoel, dat stelt dat in 2030 nog maar in de helft van de natuurgebieden te veel stikstof neer mag komen.

Minister van Landbouw, Femke Wiersma (BBB), presenteert vrijdag de nieuwe stikstofplannen van het kabinet, waar premier Dick Schoof met een werkgroep van twaalf bewindslieden de afgelopen tijd aan heeft gewerkt. Woensdag meldde De Telegraaf echter al dat het kabinet voornemens was tot het instellen van dit nieuwe doel.

Volgens bronnen van NRC zou de werkgroep 2035 als deadline „uitvoerbaarder” en „realistischer” vinden dan 2030. Eerder dit jaar oordeelde de rechter nog dat het kabinet het 2030-doel moet halen, op straffe van een dwangsom van maximaal 10 miljoen euro.

Bufferzone

Dat de deadline op 2035 komt te liggen, betekent volgens de bronnen niet dat de uitstoot niet nú al omlaag moet. Het kabinet is bijvoorbeeld van plan om een „bufferzone” van 250 meter in te stellen rondom stikstofgevoelige natuurgebieden. Bedrijven in die zone zouden moeten verduurzamen, verplaatsen, krimpen of stoppen.

De provincie Gelderland besloot in maart al op eigen houtje tot het instellen van zo’n bufferzone, in dit geval van 500 meter. Daarbinnen moet de stikstofuitstoot over 10 jaar van de provincie met 60 tot 70 procent omlaag. Uit een eerste inventarisatie zou blijken dat 357 boerenbedrijven in Gelderland binnen zo’n bufferzone liggen.

Volgens persbureau ANP zouden landelijk zo’n 1800 bedrijven binnen 250 meter van een stikstofgevoelig natuurgebied liggen. Het kabinet schat zo’n 4 tot 7 miljard euro nodig te hebben om de uitstoot van die bedrijven terug te dringen. Waar dat geld vandaan moet komen, wordt volgens de bronnen van NRC pas duidelijk rond Prinsjesdag, als het Kabinet de miljoenennota presenteert.

Lees ook

Een snelle uitweg uit de stikstofcrisis is er niet

De westelijke Veluwe, hier een deel van landbouwdorp Kootwijkerbroek, is een van de Natura2000-gebieden met de hoogste stikstofdeposities van Nederland.


De prijsbewuste consument koopt aan beide kanten van de grens

Dertig verse scharreleieren voor 5,99 euro. Tim uit Borculo heeft drie dozen ingeslagen. Verder vier stukken kaas en twaalf pakken frisdrank. „Groot gezin, vier kinderen, en alles wordt duurder. Ik heb voor alles mijn adresjes.” Voor vlees gaat Tim, die hierover niet met zijn achternaam in de krant wil, naar een Turkse slager in Apeldoorn. Voor eieren, kaas, alcohol komt hij zo’n twee keer per maand naar Ter Huurne Hollandmarkt op de Duitse grens, tien kilometer van Haaksbergen. „En dan tank ik hier ook meteen even voordelig.”

Pieter Omtzigt (NSC) blies het debat over dure boodschappen dit voorjaar nieuw leven in, door het prijsverschil van 1,20 euro tussen een potje appelmoes bij Albert Heijn in Nederland en België op de politieke agenda te zetten. Maar prijsbewuste consumenten uit de grensstreek weten Ter Huurne (sinds 1943) al veel langer te vinden.

Als je de winkel binnenkomt, zie je meteen waarom driekwart van de klanten bij Ter Huurne uit Duitsland komt. Eindeloze schappen vol grootverpakkingen koffie, met een koffiebarretje waar klanten kunnen proeven. In de aanbieding: Segafredo, een kilo bonen voor 10,79. Dat is voor Nederlandse begrippen al goedkoop, maar in Duitsland, waar de belasting op een kilo koffie 2,19 euro bedraagt, is koffie vaak nog veel duurder.

Rob Steverink (61), commercieel manager van Ter Huurne, zit al sinds zijn achttiende in de grenshandel. Voor koffie heeft hij zelfs een aparte groothandel. Prijsverschillen tussen Nederland en Duitsland zijn zijn verdienmodel.

„Wij focussen op accijnsartikelen”, zegt Steverink. Koffie haalt hij vaak zelf uit Italië, met vrachtwagens tegelijk. Aan Nederlanders verkoopt hij, via de ingang naar de slijterij aan de Duitse kant, veel alcohol en tabak. Daar zitten in Nederland veel hogere accijnzen op.

Foto Eric Brinkhorst

Ter Huurne heeft ook een grote drogisterij, want in Nederland zijn pijnstillers veel goedkoper. En die eieren dan, hoe kunnen die zo goedkoop zijn? „Die vallen onder de strategische pijlerartikelen: daarop pakken we minder marge om klanten te trekken.”

Dit soort grenshandel heeft wel wat voeten in de aarde, zegt Steverink. De EU mag dan vrij verkeer van goederen hebben, ieder land heeft zijn eigen regels en belastingen. „In Nederland komt er bijvoorbeeld verpakkingsbelasting overheen, en de ingrediënten moeten er in het Nederlands op staan.”

Dat Ter Huurne producten vaak goedkoper kan aanbieden dan concurrenten, heeft meer verklaringen dan alleen accijnsverschillen, zegt hij. „Wij hebben er geen dure onlinewinkel naast. En wij kopen veel partijen op. Als ergens een paar pallets overblijven, weten leveranciers ons te vinden.”

Ter Huurne Hollandmarkt is in veel opzichten atypisch, en onvergelijkbaar met de grote supermarktketens. Wat deze grenswinkel wél laat zien: het is te simpel om te zeggen dat boodschappen in Nederland duurder zijn dan over de grens.

Dure deodorant

Zonnebrandcrème van Nivea: 26,50 euro in Nederland, 21 euro in België, 8,95 in Duitsland. „Hoe verklaart u dat prijsverschil?”, vraagt Jesse Klaver (GroenLinks). Hij duikt de twee blauwe flessen op uit zijn boodschappentas bij een rondetafelgesprek met de industrie in de Tweede Kamer, eerder deze maand.

Pieter Omtzigt heeft, naast zijn bekende potjes appelmoes, Dove-deodorant meegenomen. „Ik kan u een hele lang lijst geven waaraan mensen echt zien dat het duurder is in Nederland”, zegt hij. Hoe legt Unilever, „met een brutowinst van rond de 10 miljard”, uit dat de deodorant in Nederland zelfs in de bonus nog duurder is dan in Duitsland? „Ergens worden megawinsten gemaakt op basisproducten.”

De drie grootste supermarkten (Albert Heijn, Jumbo en Lidl) zijn uitgenodigd om inzicht te geven in de totstandkoming van prijzen. Evenals levensmiddelenfabrikanten Nestlé en Unilever, conservenfabrikant Hak, en Everest, een inkooporganisatie die namens supermarkten met leveranciers onderhandelt.

De inkoopprijs bepaalt de marge, zeggen de supermarkten enigszins cryptisch. Waar het op neerkomt: de marge verschilt per product, je moet kijken naar „het hele mandje” om landen te kunnen vergelijken.

En vergeet niet, zei Tom Heidman van Jumbo, ongeveer een kwart van de omzet van supermarkten komt tegenwoordig uit aanbiedingen. In Nederland koop je zonnebrandcrème als die in de aanbieding is. De basisprijs is hoger, maar die betaalt de consument lang niet altijd.

Het steekt hem dat supermarkten als „graaiers” worden weggezet. „Op een omzet van 11,3 miljard maken we 28 miljoen euro nettowinst. Dat is 0,3 procent en dat is veel te weinig”, vindt Heidman als interim-directeur van Jumbo.

Staar je niet blind op de laagste prijs

Nicole Freid
marketingdirecteur Hak

Allemaal zeggen de supermarkten lage prijzen te willen. Al was het maar om de concurrentie voor te blijven – in Nederland kun je elke 900 meter een supermarkt vinden die misschien goedkoper is.

Albert Heijn hanteert relatief hoge marges op houdbare producten, om verse groente en fruit naar eigen zeggen betaalbaar te houden. Lage marges op bananen betekent, kort door de bocht, hogere prijzen voor appelmoes of deodorant. Supermarkten, benadrukt Lidl-directeur Peter de Roos, schipperen bovendien tussen prijsgevoelige consumenten enerzijds en boeren en telers aan de andere kant.

„Staar je niet blind op de laagste prijs”, zegt ook marketingdirecteur Nicole Freid van Hak – van de appelmoes. „Ook de teler heeft recht op een goede boterham.” Volgens Freid ligt het aan de supermarkten dat de appelmoes in Nederland duurder is dan in België. Zij bepalen de prijzen. „Hak is niet gebaat bij hoge prijzen, dan prijzen we onszelf uit de markt.”

Unilever en Nestlé hebben hun eigen verhaal. Ja, hun marges zijn soms wel 15 procent hoger dan die van de supermarkten. Supermarkten halen winst uit massa, producenten moeten investeren in onderzoek en ontwikkeling van nieuwe en duurzamere producten. Het businessmodel is anders, probeert de verkoopdirecteur van Unilever uit te leggen. Marges verschillen bij elke schakel in de keten, wat telt is wat de aandeelhouders terugkrijgen voor hun investeringen.

En zoveel verdienen ze niet op levensmiddelen, zegt Unilever. Niet voor niets stoot de multinational steeds meer voeding af. Grondstoffen zijn duur, energie is duur, personeel is duur, en dus zijn de boodschappen ook duur. Maar niet duurder dan over de grens, betoogt laat Unilever. Nederlandse prijzen liggen hoger dan die in Oost-Europa. Maar lager dan in Duitsland, België en Frankrijk.

Kleinere verpakking

Leveranciers gaan wettelijk gezien weliswaar niet over de winkelprijzen, de realiteit is anders, volgens Gianluigi Ferrari, de baas van inkoopkantoor Everest. Het is fake, zegt hij stellig, dat supermarkten de prijs bepalen.

Producenten maken de verpakking voor Nederland kleiner, of passen de receptuur iets aan, en laten niet toe dat de Duitse variant in Nederland wordt verkocht. Volgens Nestlé vragen supermarkten juist zelf om aanpassingen, bijvoorbeeld omdat ze de standaardverpakking te groot vinden. Maar Ferrari zegt: dit soort ‘territoriale leveringsbeperkingen’ drijven de prijzen op.

Ferrari is op oorlogspad. Hij „vecht” voor lage supermarktprijzen. Door voor meer supermarktketens in verschillende landen tegelijk te onderhandelen, is hij een machtige partij tegenover de producenten. Zonder Everest zouden de boodschappen nog veel duurder zijn.

Door supermarkten merkproducten tijdelijk te laten boycotten – denk aan Douwe Egberts en Pickwick, begin dit jaar – dwingt de inkooporganisatie betere prijzen af. Maar zo’n transactionele relatie werkt niet op alle fronten.

Foto Eric Brinkhorst

Soms willen supermarkten wel iets meer betalen. Om boeren meer zekerheid te bieden, en bijvoorbeeld verbetering van dierenwelzijn of minder pesticidegebruik te stimuleren, sluiten supermarkten langlopende contracten af. Boeren krijgen daarvoor een premie. „Nederland loopt hierin voorop” zegt Laurens Sloot, hoogleraar retailmarketing aan de Rijksuniversiteit Groningen.

En tóch, zegt ook Sloot, als je naar een ‘brede mand’ verse en houdbare producten kijkt, zijn Nederlandse supermarkten nog steeds zo’n 3 procent goedkoper dan die in buurlanden. „Best opmerkelijk”, want de btw is op de meeste voedingsmiddelen in Nederland hoger dan in België en Duitsland. De supermarkten zijn er, juist doordat Nederlandse klanten koopjesjagers zijn, „slechts ten dele in geslaagd alle gestegen kosten door te berekenen aan de consument”, volgens Sloot.

Over de hele linie zijn lang houdbare producten en A-merken nu in België iets voordeliger, zegt Sloot „Maar je kunt net zo makkelijk voorbeelden noemen waarin Nederland goedkoper is dan België.” Tegenover de appelmoes zet hij de Chinese tomatensoep van Unox: 2,49 euro in Nederland, 4,49 in België.

Bij Ter Huurne Hollandmarkt komen Alina Bokowski en haar partner uit het Duitse Hamm met een paar kleine boodschapjes naar buiten. Thuis is alles duur geworden. Het plan was koffie in te slaan, na een bezoek aan de meubeloutlet in Enschede. Maar zo goedkoop als in hun herinnering is de koffie hier niet meer. „Das war einmal.”


Onderzoek naar WEF-oprichter Klaus Schwab om financieel wangedrag

Het World Economic Forum (WEF) stelt een onafhankelijk onderzoek in naar oprichter Klaus Schwab en zijn vrouw Hilde vanwege vermeend financieel wangedrag. Dat bevestigt de organisatie in een verklaring na berichtgeving van de Amerikaanse zakenkrant The Wall Street Journal.

Het WEF is vooral bekend van de gelijknamige bijeenkomst in de Zwitserse stad Davos. Daar komen ieder jaar leiders uit de politiek, financiële sector en zakenwereld bijeen. Schwab, nu 87, richtte het WEF op in 1971 en was gedurende ruim vijftig jaar het gezicht van de organisatie. Nadat hij in 2020 een plan voor het post-Covid-tijdperk presenteerde met de titel The Great Reset, werd de Duitser het doelwit van allerlei complottheorieën.

Het onderzoek volgt op een anonieme brief van een groep klokkenluiders; The Wall Street Journal zegt over een kopie van de brief te beschikken. Volgens de krant beschuldigen de klokkenluiders Schwab er onder meer van dat hij geld van de organisatie heeft gebruikt om te betalen voor privémassages in hotels. Ook zou hij werknemers duizenden dollars voor hem hebben laten pinnen.

Nep-afspraken

Zijn vrouw Hilde, die ook voor het WEF heeft gewerkt, zou nep-afspraken over de hele wereld hebben ingepland zodat ze op kosten van het WEF luxe reizen en verblijven kon boeken.

De auteurs van de brief zouden verder hun zorgen hebben geuit over Schwabs behandeling van vrouwelijke werknemers. Onder zijn leiding zou seksueel grensoverschrijdend gedrag en discriminatie decennialang hebben kunnen voortbestaan, schrijft WSJ.

Lees ook

‘Predikant van het globalisme’, dankbaar personage in complottheorieën: wie is Klaus Schwab, de man achter het World Economic Forum?

Klaus Schwab tijdens de 54ste editie van het World Economic Forum in Davos.

In 2024 berichtte de krant ook al eens over de klachten van grensoverschrijdend gedrag bij het WEF. In mei dat jaar stopte Schwab als bestuursvoorzitter, maar hij bleef wel betrokken als voorzitter van de Raad van Toezicht. Oorspronkelijk zou hij die rol tot 2027 vervullen, maar maandag maakte hij plots bekend per direct te stoppen.

Nog niet bewezen

In de verklaring schrijft het WEF nu dat de andere toezichthouders zich „unaniem” achter het besluit hebben geschaard om een onderzoek tegen Schwab in te stellen. In de Raad van Toezicht van het WEF zitten onder meer voorzitter van de Wereldbank Ajay Banga, voormalig Amerikaans vicepresident Al Gore, BlackRock-directeur Laurence Fink en voorzitter van de Europese Centrale Bank Christine Lagarde.

„Hoewel het Forum deze beschuldigingen serieus neemt, benadrukt het dat ze nog niet bewezen zijn, en zal het wachten op de uitkomst van het onderzoek voordat er verder commentaar wordt gegeven”, aldus de verklaring. Tegenover WSJ ontkent Schwab via een woordvoerder de aantijgingen en dreigt hij met stappen tegen degenen die hem beschuldigen.

Zelf zegt Schwab dat hij terugtreedt om meer tijd met zijn gezin door te brengen. Zijn rol als voorzitter van de Raad van Toezicht wordt tijdelijk waargenomen door voormalig Nestle-topman Peter Brabeck-Letmathe.