Deze kinderen gaan niet naar school en dat mag

Posted on April 18, 2025 by admin

‘Luisteren jullie mee?” Pascale de Vries uit Den Haag tikt op haar laptop en zet het nummer ‘We Didn’t Start the Fire’ van Billy Joel op. Haar kinderen van 9 en 13 jaar zitten aan een grote keukentafel tussen geschiedenisboeken. Aan de muur hangt een grote schoolplaat met een landkaart van het Oude Testament. De kinderen luisteren aandachtig naar de muziek. Daarna legt De Vries uit dat dit een bijzonder liedje is, de zanger noemt allemaal namen van mensen en gebeurtenissen die belangrijk waren tussen 1949 en 1989.

En nu gaan ze een aantal historische gebeurtenissen uit het nummer doornemen. „Schrijven jullie mee?”

De Vries geeft haar kinderen thuis les. En dat is uitzonderlijk in Nederland. Ouders zijn verplicht om hun kind als het 5 is naar school te brengen. Wie dat niet wil, kan een beroep doen op een vrijstelling van de Leerplichtwet onder artikel 5B. Die is bedoeld voor ouders die een bepaalde religie of levensovertuiging hebben waarvoor geen ruimte is op scholen in de buurt. Dat geldt ook voor De Vries. „Wij zijn katholiek-apostolisch. Ons geloof en het onderwijs op scholen kan botsen. Denk aan de evolutietheorie, die leer ik mijn kinderen. Maar ik vertel ze ook dat ze geschapen zijn door God.”

Strafzaak

In totaal hebben zo’n 2.100 kinderen in Nederland een vrijstelling op grond van 5B. Prima, zou je denken. Maar zo simpel is het niet. Leerplichtambtenaren, die vallen onder de gemeente, controleren welke kinderen er wel en niet naar school gaan. Sommige gemeentes zijn heel soepel: een vrijstelling is prima. Anderen maken het ouders lastig. In het uiterste geval hangt ouders een strafzaak boven het hoofd.

Dat gebeurde vorig jaar oktober nog bij een islamitisch echtpaar dat werd veroordeeld omdat zij hun dochter niet wilden inschrijven op een basisschool. Volgens hen sloot geen enkele school goed aan bij hun geloof, het soefisme. De ouders kregen in hoger beroep een voorwaardelijke boete van 300 euro opgelegd. Het gerechtshof Amsterdam, dat de zaak behandelde, deed bovendien een oproep aan leerplichtambtenaren om de Leerplichtwet strenger te handhaven. Het aantal vrijstellingen wegens ‘richtingsbedenking’, zoals dat heet, was de afgelopen jaren „hand over hand” toegenomen. Dat moest stoppen.

En toen kwam vorige week opeens opmerkelijk nieuws. Ingrado, de beroepsvereniging voor leerplichtambtenaren, sloeg alarm, omdat het Openbaar Ministerie in een overleg had meegedeeld niet meer te beginnen aan dit soort strafzaken. Vervolgens kwam het OM zelf met een verklaring naar buiten. Er zou „te weinig juridische houvast” zijn om ouders te vervolgen. Op welke grond leerplichtambtenaren de vrijstellingen beoordelen is volgens het OM „onvoldoende duidelijk”. En ook de uitspraken van de gerechtshoven lopen uiteen. Iedereen doet iets anders. Er is gewoon geen eenduidige lijn, concludeerde het OM.

Ingrado-bestuurder Corien van Starkenburg zei te vrezen voor een aanzuigende werking. Ze vertelt dat het aantal vrijstellingen is gestegen: van 700 in schooljaar 2015-2016 tot zo’n 2100 in 2022-2023. Recentere cijfers zijn er nog niet. Van Starkenburg is bang dat ouders met „flauwekulreligies” nu geen strobreed meer in de weg gelegd wordt. Desgevraagd geeft ze toelichting: „Onze leden hebben de wettelijke taak om de Leerplichtwet te handhaven. Maar hoe moeten ze dat doen als het OM zaken die zij aanbrengen niet meer zal vervolgen?”

Ze hoeven überhaupt niet te vervolgen, zeggen juristen die NRC sprak. Dat zit zo: ouders die een vrijstelling willen, moeten een maand voor hun kind leerplichtig wordt, in actie komen. Ze schrijven een brief aan het college van B en W waarin staat dat ze „overwegende bedenkingen” hebben tegen de „richting” van het onderwijs op alle binnen „redelijke afstand” van hun woning gelegen scholen. Daarna moeten ouders deze brief elk jaar opnieuw sturen. En het college hoeft niets anders te doen dan de vrijstellingen bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) van de rijksoverheid te registreren.

Op gesprek komen

Althans, dat is hoe het zou moeten gaan, zegt Hannah van Wertheimstein, die het woord voert namens een werkgroep van juristen en advocaten die zich hebben verdiept in dit wetsartikel. Volgens haar hebben ouders helemaal geen toestemming van de leerplichtambtenaar nodig. De vrijstelling ontstaat „van rechtswege” als ouders hun kennisgeving naar het college van B en W hebben gestuurd. Dat is de enige vereiste die in de wet staat, zegt zij.

Maar in de praktijk gaat het niet zo soepel, weet Josien van Putten, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging voor Thuisonderwijs (NVvTO), de belangenvereniging van ouders. Er is volgens haar totale willekeur in de manier waarop ouders worden behandeld. „In sommige gemeenten is het helemaal niet spannend, in andere een beetje en er zijn ook gemeenten waar je met je hoofd op het hakblok komt.”

Hoe leerplichtambtenaren te werk gaan, hangt af van het protocol van de gemeente. Volgens Van Putten zou daarin alleen moeten staan dat ze de brief met de kennisgeving van ouders in ontvangst moeten nemen. Maar in sommige protocollen staat dat ouders van elke school in de wijde omgeving apart moeten beargumenteren waarom de onderwijsinstelling niet past. Soms moeten ouders op gesprek om toelichting te geven, weet Van Putten. Ambtenaren stellen vragen over hun geloofsovertuiging of levensopvatting. Of ze onderzoeken of ouders wel van plan zijn om thuisonderwijs te geven, al staat in de Leerplichtwet niet dat ouders daartoe verplicht zijn.

Bas Duvekot: „De wens om de jongste kinderen thuis les te geven, werd concreet in coronatijd.”

In sommige gevallen oordeelt de leerplichtambtenaar dat geen sprake is van richtingsbezwaren. Als ouders dan toch weigeren hun kind aan te melden bij een school, kan de leerplichtambtenaar een proces-verbaal opmaken. Dan komt de zaak bij het Openbaar Ministerie, en kunnen ouders vervolgd worden. Dat leidde vorig jaar tot honderdzestig strafzaken. Het OM zegt nu dat de straffen, meestal geldboetes, er niet toe leiden dat meer kinderen naar school gaan. Ouders voor de rechter dagen heeft daarom weinig zin.

Mariëlle Paul (VVD, Funderend Onderwijs), de staatssecretaris die verantwoordelijk is voor het primair en voortgezet onderwijs, is het daar niet mee eens. Ze noemde de koerswijziging van het OM „onwenselijk”. „Ieder kind heeft recht op onderwijs”, zei ze. „Ouders kunnen daarin geen eigen rechter spelen.” Volgens jurist Hannah van Wertheimstein laten de uitspraken van de staatssecretaris zien dat zij niet goed geïnformeerd is over artikel 5B. Zij wijst erop dat er al sinds januari 2000 een uitspraak ligt van de Raad van State, de hoogste bestuursrechter, waaruit klip en klaar blijkt dat gemeenten niet het recht hebben om ouders te bevragen over de vrijstelling.

„Er wordt ten onrechte van uitgegaan dat ouders het systeem van de leerplicht willen ontlopen”, zegt Van Wertheimstein. „Het enige wat ouders doen is gebruikmaken van hun recht op een vrijstelling. Nu worden zij tot verdachte gemaakt.”

Gemotiveerde ouders

De NVvTO vindt het kwalijk dat Ingrado het heeft over mensen met „flauwekulreligies”. Van Putten: „We hebben in Nederland vrijheid van godsdienst, maar mevrouw Van Starkenburg denkt kennelijk dat de leerplichtambtenaar kan beoordelen op welke religie of levensovertuiging ouders zich wel en niet kunnen beroepen.” De vereniging voor leerplichtambtenaren plaatst ouders in een kwaad daglicht, zegt ze. „Mensen denken: die kinderen worden thuisgehouden, ze krijgen geen onderwijs en zien nooit een ander kind. Maar dat is niet de praktijk die wij kennen.”

Onderwijsjurist Katinka Slump heeft in het verleden veel ouders verdedigd die voor de kinderrechter werden gedaagd omdat zij hun kinderen thuis hielden. Nu is zij lid van de raad van toezicht van de Stichting Keurmerk Thuisonderwijs. Slump vindt het terecht dat het OM ouders niet meer wil vervolgen. „In de meeste gevallen gaat het om mensen die heel recht in de leer zijn. Messiaans belijdende Joden, streng katholieke ouders, streng gereformeerden, antroposofen, noem maar op. Die kunnen geen school in de buurt vinden die daarop aansluit en willen hun kinderen om die reden zelf onderwijs geven. Ik ken ze als zeer gemotiveerd om dat goed te doen.”

Er wordt volgens haar ten onrechte wantrouwend aangekeken tegen deze ouders. „Natuurlijk zit er een enkele keer kaf tussen het koren”, zegt ze, „maar als de leerplichtambtenaar denkt dat een kind de hele dag op zolder wordt opgesloten, moet die een zorgmelding doen. Dat is een andere route dan het strafrecht.”

Pieternel Lijnkamp en Robert Tannemaat: „Elke maandag spreken we af met 25 andere gezinnen die thuisonderwijs geven.”

Zij noemt de vrees van Ingrado dat het besluit van het OM een aanzuigende werking zal hebben „grote onzin”. „Ouders die een beroep doen op artikel 5B zijn aangewezen op het geven van thuisonderwijs. Dat is een gigaklus. En het is het duurste cadeau dat je je kind kunt geven, want je kunt er niet of nauwelijks bij werken.”

Leerplichtambtenaren kunnen zich volgens haar beter richten op het waarborgen van onderwijs voor thuiszitters. „Er zijn 70.000 kinderen in Nederland die wel naar school willen, maar thuiszitten, omdat er geen onderwijsaanbod is. Daar ligt de echte uitdaging.”

‘Ik wil dat ze een aanwinst zijn voor de maatschappij. En iets betekenen voor een ander’

Pascale de Vries (50) uit Den Haag heeft 5 kinderen (25, 23, 18, 13 en 9 jaar). De oudste twee werken, de derde studeert in Duitsland. De oudste drie hebben thuisonderwijs gehad, de jongste twee krijgen het nu.

‘Twintig jaar geleden besloten wij: thuisonderwijs past het beste bij ons. Het gebeurde nog weinig in Nederland, dus ik kocht noodgedwongen schoolboeken uit Engeland en Amerika. En we moesten een juridische strijd voeren. Er waren een rechtszaak en een hoger beroep voor nodig om een vrijstelling van de leerplicht te krijgen onder artikel 5B. De kantonrechter zei: je kunt je levensbeschouwing in je vrije tijd belijden. In het hoger beroep gaf de rechter toe: jullie voldoen aan artikel 5B, er is geen school in de omgeving die past.

„En nog hoor, elk jaar weer, moet ik aan de leerplichtambtenaar van dienst uitleggen dat wat wij doen, écht mag. De gemeente Den Haag wil nu dat je een lijst met scholen bekijkt en beargumenteert waarom al die onderwijsinstellingen niet passen. Ze maken het je niet makkelijk. En dat is best raar, ik ken geen enkele ouder die lichtvaardig denkt over thuisonderwijs. Het is intensief en het is een enorme verantwoordelijkheid. Dit doe je met hart en ziel.

„Wij zijn katholiek-apostolisch. Ons geloof en het onderwijs op scholen kunnen botsen. Neem de Franse Revolutie. In schoolboeken wordt die gepresenteerd als een bevrijding, een stap vooruit. Maar was dat echt zo? Koningen regeerden uit naam van God. Toch werd Lodewijk XVI vermoord, samen met andere geestelijken. Kerken werden vernield of in brand gestoken. We zien dat als een breuk met het goddelijke gezag en met eeuwenoude waarden. En je kunt je afvragen of democratie altijd de juiste staatsvorm is.

„De kinderen krijgen gemiddeld zo’n vier uur per dag les. Maar als een kind ’s avonds vraagt waar de hoogste berg van de wereld ligt, dan zeg ik niet: daar komen we morgen op terug. Leren doe je eigenlijk de hele dag door. En we combineren veel, dus als ik ze leer over de Tachtigjarige Oorlog, dan maken we daarna een wandeling door de stad langs historische plekken uit die tijd, zoals De Gevangenpoort.

„Ik heb zelf Nederlands gestudeerd en ik vind het belangrijk dat mijn kinderen middeleeuwse literatuur lezen, zoals Beatrijs, Van den vos Reynaerde en Karel ende Elegast. Elke week geef ik in Utrecht literatuurles aan een groepje kinderen dat thuisonderwijs volgt. Dingen waar ik minder van weet, besteed ik uit en zodoende krijgen mijn kinderen soms ook les bij andere ouders.

„Mijn oudste kind heeft een high-schooldiploma gehaald, want hij volgde een Amerikaans lesprogramma. Mijn tweede kind heeft aan de Open Universiteit haar propedeuse cultuurwetenschappen gehaald. Daarna is ze de pabo gaan doen. Nu geeft ze les op een basisschool hier in Den Haag. Een school met veel kinderen met een taalachterstand. Ze drukte me laatst op het hart: het was zo fijn om thuis les te krijgen, op je eigen niveau, op je eigen tempo. Soms lekker met een boekje tegen de verwarming. Mijn dochter zou de kinderen in de klas meer individuele aandacht willen geven, maar dat gaat niet.

„Mensen denken dat kinderen die thuis les krijgen, misschien minder sociaal zijn. Dat is niet waar. Mijn kinderen zitten op sport, bij clubjes en doen vrijwilligerswerk. Ze hebben een groot sociaal netwerk. En wij vinden: wees de minste. We geloven niet in het recht van de sterkste. Ik vind het belangrijk dat de kinderen een aanwinst zijn voor de maatschappij. Dat ze iets betekenen voor een ander.”

‘Ik wil mijn eigen kennis overbrengen, mijn eigen zienswijze. Dat voelt natuurlijk’

Bas Duvekot (47) uit Nootdorp heeft drie kinderen. De oudste is 13 en zit op de middelbare school. De andere twee (5 en 8 jaar) krijgen thuisonderwijs.

‘Het is wel hectisch, twee jonge kinderen de hele dag over de vloer. Maar ik geniet er ook intens van. Mijn grootste levensvreugde is mijn gezin. Ik werk veel thuis. De wens om de jongste kinderen thuis les te geven, werd concreet in coronatijd. Er gebeurden zoveel rare dingen in het land, een crisis die geen crisis was, een avondklok, lockdowns. Op de school van mijn dochter moesten kinderen mondkapjes op in de gang. Mensen werden onder druk gezet om zich te laten vaccineren. En ouders mochten het schoolplein niet meer op. Dat was voor mij de druppel. Ik wilde mijn middelste van 5 daar niet achterlaten, dat voelde niet goed.

„Ik ben toen online opzoek gegaan naar thuisonderwijs. Ik kwam in Telegram-groepen van ouders die uitlegden hoe je dat moet bewerkstelligen. Je kunt een vrijstelling van de leerplicht aanvragen onder artikel 5B. Je schrijft een brief aan de desbetreffende leerplichtambtenaar van de gemeente en daarin staat dat ‘wij overwegende bedenkingen hebben tegen de richting van het onderwijs binnen redelijke afstand van onze woning gelegen scholen.’ Deze brief stuur ik elk jaar.

„Belangrijk: denk goed na wat je wil en schrijf je kinderen niet meteen in op een school. Want als ze eenmaal in het systeem zitten, krijg je ze er moeilijk weer uit. Ik had mijn middelste kind in eerste instantie ingeschreven maar ik zag daar, in die coronaperiode, toch van af. Toen wilden de schooldirecteur en de leerplichtambtenaar praten. Dat waren begripvolle gesprekken, daar ben ik dankbaar voor. Het voelde wel een beetje als een soort koehandel: als je deze thuishoudt, dan laat je de oudste wel op school. Ik kan daar wel om lachen. Mijn oudste dochter wilde zelf graag naar het gymnasium. Dat ga ik zeker niet in de weg staan.

„Mijn levensovertuiging is heel persoonlijk. God is het hoogst haalbare, de totale ziel van alles. Hij geeft onvoorwaardelijk liefde en oneindige wijsheid. Ik geef mijn eigen invulling aan het leven. Ik wil een zo goed mogelijk mens zijn. Hoe je dat doet, dat wordt ingegeven door je hart want je hart is je kompas. Ik ben een levenscounselor, ik geef healings. Daarvoor zoek ik contact met de ongeziene wereld, er zijn spirituele gidsen en voorouders met wie we kunnen communiceren. Als ik wil weten hoe iets zit, dan vraag ik het en ik krijg antwoord. Ik kan ook steeds beter voelen in mijn lichaam of iets waar is. Je hogere bewustzijn en intuïtie kun je trainen, net als je spieren in de sportschool.

„Het schoolsysteem loopt achter. De kinderen leren vooral rijtjes uit hun hoofd. Dat is programmering. Ze leren niet echt kritisch na te denken. Ik zie het verschil tussen mijn schoolgaande kind en andere twee, die stellen meer vragen. Toen mijn middelste 5 jaar was vroeg hij: papa wat ben ik eigenlijk? Best wel een goede vraag. Op school word je klaargestoomd voor de maatschappij, de economie. Het gaat niet genoeg over gezond eten, voeding, een gezond lijf, je ziel of hoe je kan herkennen wanneer iets uit je lagere of hogere bewustzijn komt. Ik wil mijn eigen kennis overbrengen, mijn eigen zienswijze. Dat voelt natuurlijk.

„Ik heb een lees- en rekenmethode aangeschaft. Het gaat er speels en ontspannen aan toe. Ik vroeg onlangs aan mijn middelste, hij is inmiddels 8 jaar: wat wil je zelf eigenlijk leren? Daar denkt hij nu over na. We boffen dat we in een groot hof wonen met wel honderd kinderen, we hebben een soort schoolplein voor de deur.”

‘We kijken ook heel erg naar de intrinsieke motivatie. Wat wil het kind leren?’

Pieternel Lijnkamp en Robert Tannemaat (beiden 47 jaar) uit Nijmegen geven hun twee kinderen van 13 en 10 jaar thuis les.

Zij: „We zitten niet de hele dag aan de keukentafel te blokken hoor. Leren gaat hier spelenderwijs de hele dag door. Onze zoon wilde Rubiks kubussen kopen. Nou, ga op Marktplaats advertenties lezen en schrijf zelf een oproep. Onze dochter leert koken door naar Engelstalige video’s te kijken. Op zondag zei onze zoon opeens: ik heb zin in geschiedenis. Hij zette het programma Het Klokhuis maakt Geschiedenis op en deed ondertussen push-ups. Hij wil liggend op de grond op één arm en één been kunnen opdrukken.

„Om de kinderen veel kennis te laten opdoen en met andere kinderen te laten opgroeien, hebben we een gestructureerd programma. Zo spreken we elke maandag af met 25 andere gezinnen die thuisonderwijs geven. Op een privéterrein in de bossen geven ouders met verschillende expertises verschillende gethematiseerde lessen. Laatst leerden de kinderen over wilgen, welke soorten er zijn en wat je er allemaal mee kunt. Op een boerderij mochten ze wilgen knotten en van het hout hutten bouwen en manden vlechten.

„Een dinsdag per maand reizen naar Den Haag om mee te doen aan een biologiepracticum met andere tieners. Op woensdag volgen de kinderen met een klein clubje hoogbegaafden lessen over wetenschap, technologie, techniek en wiskunde. Op donderdag geef ik hen en leeftijdsgenootjes uit Zaandam online les. Ik heb een lesmethode gekocht voor thuisonderwijs en daar zit alles in; taal, biologie, programmeren, noem maar op. Op vrijdag krijgen ze wiskunde op havo-niveau van mijn man.

Naast de kinderen die ze kennen van thuisonderwijslessen, hebben ze ook andere vrienden en vriendinnen. Die kennen ze van buitenspelen of naailes of van jumpschool. Ze zijn heel sociaal.”

Hij: „Onze levensovertuiging is heel persoonlijk. En we voelen niet de behoefte om dat per se te delen. In de kern vinden wij dat mensen gelijkwaardig zijn aan elkaar. En dat ze respect moeten hebben voor zichzelf, voor een ander en de natuur. We zijn zielen die onderdeel zijn van een groter geheel en hier op aarde zijn om te leren. Via artikel 5B hebben we een vrijstelling van de Leerplichtwet. Dat is heel waardevol voor ons. Van andere ouders in andere steden weten we dat het niet altijd even soepel gaat.”

Zij: „Mensen leren van nature door het leven te leven en te ervaren. Thuis leren voelt voor ons logischer en natuurlijker. Kleine kinderen leren niet lopen en praten op school, dat doen ze thuis, in hun eigen tempo. En dat zetten wij voort.

„We willen dat de kinderen uitgroeien tot volwaardige, evenwichtige mensen. Die iets betekenen voor een ander. Het is belangrijk om te ontdekken wie ze zijn en wat bij hen past. En waar hun talenten liggen. Om hun horizon verder te verbreden, gaan we vaak naar musea, daar zijn de kinderen dol op. En ik organiseer ontmoetingen met vakmensen. Laatst gingen we langs bij een fotograaf en een patissier. En we kregen een rondleiding bij een bedrijf gespecialiseerd in microchips.

„We kijken ook heel erg naar de intrinsieke motivatie. Wat wil het kind leren? Tegelijk moeten ze een stevige basis hebben. Dus goed kunnen spellen en de Nederlandse en Engelse taal beheersen. Kunnen rekenen. En weten hoe de wereld eruit ziet, zowel topografisch als historisch.”

Als taakstraf ‘snoeien, snoeien, snoeien’ in voedseltuin De Kleine Aarde: ‘Dit kost mij ook mijn vrijheid, acht uur per dag’

admin
April 21, 2025
0

Tussen het kukelen en tjilpen door klinkt geschraap. Drie mannen staan in de lentezon aarde te scheppen. In de voedseltuin achter ze zijn oudere vrijwilligers aan het wieden en zaaien. De Kleine Aarde in Boxtel verbouwt groenten voor de lokale voedselbank. Een vrolijk beschilderde barometer leert dat daarmee jaarlijks zo’n vijfhonderd monden worden gevoed.

In tegenstelling tot de wiedende ouderen, zijn de drie mannen hier niet uit vrije wil. Onder toezicht van een ‘werkmeester’ van Reclassering Nederland voeren ze een taakstraf uit. „Dit is mijn eerste dag. Hierna heb ik nog anderhalve dag te gaan”, vertelt de boomlange Nordian (25) met een zachte g.

In 2021 of 2022, helemaal zeker weten doet Nordian het niet, werd hij gepakt voor rijden zonder rijbewijs. Het was niet voor het eerst dat Nordian – zwarte hoodie, joggingbroek en stevige werkschoenen – met justitie in aanraking kwam. Hij kreeg twee keer eerder een taakstraf en zat ook vast. Dat een taakstraf geen echte straf is, zoals in de politieke en maatschappelijke discussie soms wordt gesteld, wuift hij weg. „Dit kost mij ook mijn vrijheid, acht uur per dag.”

Afgelopen tweeënhalve week combineerde Julian een reguliere baan met de taakstraf en maakte hij werkdagen van zestien uur

De Kleine Aarde is een werkstrafproject van Reclassering Nederland. „Zij doen al vanaf begin af aan het zware werk voor ons”, vertelt tuinleider Maria van der Hoogen. Toen vrijwilligers in 2017 een voedseltuin wilden maken van het overwoekerde terrein van een ter ziele gegaan centrum voor duurzaamheidsadvies, schoot de reclassering te hulp met „snoeien, snoeien, snoeien”.

Tegenwoordig voeren veroordeelden vier dagen per week, 52 weken per jaar, bij De Kleine Aarde taakstraffen uit. Spannend om met veroordeelden te werken, vinden de voedseltuinvrijwilligers het al lang niet meer. Dat wende snel, zegt Van der Hoogen, die zeer positief is over de hulp van de reclassering. „Tussen werkgestraften en vrijwilligers hebben we niet één incident gehad.”

Vetbollen

Jaarlijks worden in Nederland zo’n dertigduizend taakstraffen opgelegd voor allerlei strafbare feiten: van verkeers- en geweldsdelicten tot drugs- en zedenzaken. Naar verwachting groeit dat aantal komende jaren aanzienlijk. Vanwege de vastgelopen rechtspraak en overvolle gevangenissen, zette het Openbaar Ministerie in februari de nieuwe koers in om zo veel mogelijk ‘lichte’ zaken zelf, zonder tussenkomst van de rechter, af te doen. Gezien het OM geen celstraffen maar wel boetes en taakstraffen mag opleggen, valt te verwachten dat de bijna zesduizend taakstraffen die het in 2023 via strafbeschikkingen oplegde, flink stijgt.

Daar komt bij dat ook de politiek taakstraffen ruimer wil inzetten. Zo nam de Tweede Kamer in maart een amendement van Joost Sneller (D66) aan om een vervangende taakstraf in te voeren voor mensen die hun boete niet betalen. Nu belanden om die reden jaarlijks nog duizenden mensen in de cel.

In een loods van de Reclassering Oost-Brabant op een industrieterrein in Rosmalen wordt medewerker werkstraffen Mariska Monk van die extra taakgestraften niet warm of koud. „Dat maken we passend.” Op haar beeldscherm is een rooster met kleuren geopend. De reclassering kent naar eigen zeggen geen wachtlijsten. „Binnen twee weken na de intake kan iemand aan het werk.”

Mensen met een werkstraf hebben de maatschappij iets aangedaan en doen vervolgens iets terug

Marthe Halvemaan
teamleider Reclassering Nederland

Een glazen wand scheidt Monks kantoor van een werkhal, waar de radio schalt en zeven taakgestraften met doosjes en stickers vetbollen en vogelhuisjes labelen voor een faunabedrijf. Net zoals het ‘buitenproject’ De Kleine Aarde is dit een eigen werkproject van de reclassering. Voor dit ‘binnenproject’ komen vooral veroordeelden met fysieke en mentale beperkingen in aanmerking.

Naast deze eigen projecten telt Oost-Brabant zo’n 160 werklocaties waar taakgestraften zonder begeleiding van de reclassering werken, van kringloopwinkels, verzorgings- en buurthuizen tot een dierenasiel. „Voor die externe projecten is lang niet iedereen geschikt”, vertelt Monk. Zedendelinquenten en plegers van geweldsmisdrijven zijn bijvoorbeeld een no go. Dat geldt ook voor mensen met een beperkte intelligentie of bepaald voorkomen – zoals tatoeages in het gezicht.

Per jaar voeren in Oost-Brabant zo’n 1.750 mensen een taakstraf uit. Monk en haar collega’s proberen hen de straf af te laten ronden – dat percentage ligt landelijk op 74 procent. „Ik zeg altijd: het zijn voor mij mijn kinderen, ik hou alleen niet van ze. Ik geef ze een stukje rust, ritme, regelmaat en heel duidelijke kaders.”

Het allerbelangrijkste is dat de taakgestraften ’s ochtends op tijd komen: niet later dan acht uur. „Die regel is keihard”, zegt Monk. Daarnaast moeten veroordeelden zich beleefd en respectvol gedragen onderling en tegen de reclasseringsmedewerkers. „Dat kan niet iedereen, maar dat proberen we ze wel bij te brengen.”

Recidive

In de ruim twintig jaar dat ze bij de reclassering werkt, heeft Monk geleerd om cliënten te lezen. De een heeft baat bij autoritair gedrag, de ander niet. De een kun je het best de hele dag met rust laten, de ander heeft juist een schouderklopje nodig. Monk is, zegt ze, verliefd geworden op de werkstraf. Qua werk is het dynamisch: elke dag verloopt anders. En ze gelooft in het nut. „Als iemand een gevangenisstraf krijgt, is dat niet alleen het probleem van diegene. Mensen hebben kinderen en zijn kostwinner, of ze hebben een woning en werk die ze kwijt kunnen raken. Als je dat met een werkstraf kunt voorkomen, is dat winst.”

Voor de samenleving kent de taakstraf twee voordelen ten opzichte van een gevangenisstraf. Allereerst: lagere kosten. Zo becijferde de Universiteit Leiden dat een taakstraf 73 euro per dag kost tegenover 259 euro voor een dag in de cel. Bovendien gaan taakgestraften minder vaak opnieuw in de fout dan mensen die een gevangenisstraf hebben uitgezeten. Uit cijfers van onderzoeksinstituut WODC van het ministerie van Justitie blijkt dat 47 procent van de personen met een celstraf binnen twee jaar recidiveert, versus 28 procent van degenen die een taakstraf voltooiden.

Universiteit Leiden becijferde dat een taakstraf 73 euro per dag kost; een dag in de cel 259 euro

Tegen die achtergrond pleit Reclassering Nederland sinds enkele jaren voor verdubbeling van de maximale taakstraf, van 240 naar 480 uur. Dat pleidooi is geland in een initiatiefwetsvoorstel – dat 360 uur voorstelt.

De Kleine Aarde in Boxtel verbouwt groenten voor de lokale voedselbank, waarmee ze jaarlijks zo’n vijfhonderd monden voeden. Foto Merlin Daleman

„Recidive voorkomen is ons hoofddoel”, vertelt teamleider Marthe Halvemaan, die voorheen werkte bij de Rabobank. Ze wilde iets met meer maatschappelijk nut doen en werkt tegenwoordig naar alle tevredenheid bij de reclassering in Oost-Brabant. „Cliënten die een delict hebben gepleegd zijn geen onderdeel van een team, geen onderdeel van de maatschappij, die zijn de weg een beetje kwijt”, zegt Halvemaan. „Als ze hier komen, op tijd moeten zijn, onderdeel worden van de groep waarmee ze werken en een band met de werkmeester krijgen, lopen ze anders naar buiten.”

Dat herkent projectbeheerder Charif Souhail. Hij wijst erop dat veroordeelden bij de reclassering een straf ondergaan, maar dat het doel wel is om „ zo veel mogelijk mensen positief door de werkstraf heen te helpen”. Zo wordt ook geluisterd naar wat een veroordeelde het liefst zou doen. „We kunnen iemands werkstraf makkelijk laten mislukken door diegene iets te laten doen waar hij een hekel aan heeft of wat hij niet kan. Maar daar staan wij niet voor.”

Zwaar

Neem de twintiger Julian. Hij kreeg een taakstraf van vijftig uur voor een delict dat hij voor zichzelf wil houden. Onlangs werden de twee jaar die hij onder toezicht van de reclassering zou staan, omgezet in een taakstraf van nogmaals vijftig uur. Op eigen verzoek mocht hij die op dezelfde plek uitvoeren als de eerste: bij het buurthuis van de Brede Bossche School, waarin ook een basisschool, kinderopvang en theater zijn gevestigd.

„Omdat ik het hier fijn vond, heb ik gevraagd of ik hier weer terechtkon”, vertelt Julian. „Maar dat voelt nog steeds als straf, want het is zwaar.” Afgelopen tweeënhalve week combineerde hij een reguliere baan in de logistiek met de taakstraf en maakte hij werkdagen van zestien uur. Dat was „doorbijten”, zegt hij. „Ik heb hier geholpen met zalen opbouwen voor evenementen, zemen, de bar vullen en het schoolplein vegen.”

In de kantine van het buurtcentrum vertelt teamleider Halvemaan dat dit een schoolvoorbeeld is van het nut van taakstraffen. „Mensen met een werkstraf hebben de maatschappij iets aangedaan en doen vervolgens iets terug. Of ze nu hier staan te werken, voedsel verbouwen of langs de weg afval prikken.”

Nederlandse, katholieke vrouwen over de paus: ‘Hij gaf vrouwen meer inspraak’

admin
April 21, 2025
0

In de zomer van 2024 zag de 22-jarige studente geneeskunde Symelle Driessen paus Franciscus. Hij sloot toen zijn bezoek aan België af met een dienst in een Brussels voetbalstadion. „Ik vond het mooi om te zien dat we met zo’n 40.000 mensen superenthousiast waren om de paus te zien.”

Het geloof kan best ingewikkeld zijn, vindt Driessen. Het is daarom belangrijk en fijn dat ze naar de paus kon kijken voor sturing. „Wat geloven wij? Hoe handelen wij? Hoe hoort een katholiek zich te gedragen?” Driessen merkte dat Franciscus geliefd was bij veel mensen. „Hij wist mensen echt in hun hart te raken, met de manier waarop hij praatte en dingen schreef: hij was best wel een gevoelspersoon en wist zijn boodschap mooi over te brengen.”

Wat vindt ze van wat de paus voor vrouwen heeft gedaan? „Alles dat hij deed, deed hij voor de mannen en vrouwen”, zegt Driessen. „In die zin heeft hij veel voor ons gedaan, gewoon omdat we katholiek zijn. Niet zozeer omdat we vrouwen zijn.”

Vaticaanse revolutie

Maria van Schaijik, voorzitter van het Netwerk Katholieke Vrouwen Nederland, zag dat de paus een lans brak voor meer bestuurlijke invloed van vrouwen binnen de katholieke kerk. „Hij zei dat vrouwen gewaardeerd moeten worden, want ze dragen de kerk. Dat hij dat zei is heel belangrijk.” Vrouwen kregen inspraak bij verschillende rondetafelgesprekken in het Vaticaan, vertelt Van Schaijik: „En er werd echt geluisterd, zonder oordeel. Dat klinkt niet revolutionair, maar dat is het voor Vaticaanse begrippen wel.”

De afgelopen jaren heeft Franciscus ook wat progressievere kardinalen aangesteld, zegt ze. „Het aandeel kardinalen dat wat opener is, is daardoor gegroeid.” Kardinalen jonger dan tachtig kiezen de nieuwe paus.

„De katholieke kerk is te belangrijk om alleen aan mannen over te laten.”

Theoloog Tanja van Leeuwen zag hoe paus Franciscus „de geesten van mensen heeft veranderd”. Zij doelt onder meer op de bestuurlijke functies die de paus aan vrouwen heeft toebedeeld. „Hij moest ergens beginnen. Je kunt niet van bovenaf zeggen: we gooien de heleboel om. Dat werkt vaak niet.” Van Leeuwen publiceerde vorig jaar het boek Tot spreken heb je mij gehoord, waarvoor ze onderzoek deed naar vrouw- en geloofgroepen in de jaren zeventig en tachtig. Dat waren groepen waarin vrouwen samenkwamen om te praten over de rol van de vrouw in het geloof. De katholieke kerk leek toen nog niet klaar voor de inspraak van vrouwen.

Paus Franiscus in Colombo, Sri Lanka, januari 2015. Foto Ettore Ferrari

Twaalf apostelen, twaalf mannen

Student geneeskunde Lisanne de Bruijn (20) heeft veel gebeden voor de paus de afgelopen tijd. Ze zag hem als een voorbeeld en als teken van eenheid in de kerk. En ze vond het mooi hoe hij zorgde voor de zwakkeren en langsging bij de armen. „Dat is iets waar ik veel van kan leren.” Ze volgde wat paus Franciscus deed, vindt dat hij goed doorhad wat er in de maatschappij speelde, ook onder jongeren. Ze is tevreden met wat hij heeft gedaan voor vrouwen in de katholieke kerk, door ze inspraak te geven en in bestuursfuncties te benoemen. „Het liet me zien dat hij de kracht van de vrouw waardeerde.”

Zowel Lisanne de Bruijn als mede-student Symelle Driessen vindt het niet perse nodig dat vrouwen ook gewijde ambten mogen uitvoeren. Driessen: „Jezus heeft twaalf apostelen gekozen. Twaalf mannen. Die hebben de autoriteit doorgegeven, de eerste paus was een van de apostelen. Die autoriteit is terug te leiden naar Christus. Als ik nu zou zeggen dat er vrouwen bij moeten, dan is het net alsof ik vind dat Jezus dat niet goed gedaan heeft.”

‘Je hebt vrouwen nodig’

Maar als het aan Maria van Schaijik en Tanja van Leeuwen ligt, wordt de rol van de vrouw groter. En hoewel die ontwikkeling dankzij Franciscus langzaam de goede kant op ging, sprak Van Leeuwen voor haar boek met Nederlandse, vrouwelijke gelovigen die haar vertelden dat hun geduld op is. Zij haken daardoor teleurgesteld af. „Ze hébben al zo lang gewacht, zeiden ze dan.” Nu de paus is overleden, is de vrees dat er een ander komt die alles terugdraait, zegt Van Leeuwen. Als de kerk toekomst wil hebben, dan moet er naar vrouwen geluisterd worden, vindt ze. „Je hebt vrouwen nodig, met hun eigen kracht en spiritualiteit.”

Maar of dat gaat gebeuren? Voor Nederland heeft Van Leeuwen niet veel hoop, Van Schaijik evenmin. De paus heeft goed werk gedaan, maar in Nederland is er nog veel te doen. Van Schaijik: „We hebben een heel behoudende bisschoppenconferentie, met uitzondering van de bisschop van Den Bosch. Ze moedigen deze ontwikkelingen niet bepaald aan.”

Van Leeuwen hoopt dat de volgende paus verder gaat met waar Franciscus mee is begonnen. Dat er gesprekken komen over het toelaten van vrouwen tot de gewijde ambten. Ze verwijst naar een citaat van oud-minister Els Borst (D66). Zij zei dat politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten. Precies, zegt Van Leeuwen: „De katholieke kerk is te belangrijk om alleen aan mannen over te laten.”

Surinaamse cold case over moord op politieman maakt wandaden uit het militaire verleden weer actueel

admin
April 18, 2025
0

De hele nacht ligt zijn lijk op het Onafhankelijkheidsplein, midden in Paramaribo. Een man in een groen hemd en grijze broek, een schotwond in zijn achterhoofd. Het is politie-inspecteur Herman Gooding, de bekendste narcotica-rechercheur van Suriname. Hij is in de nacht van 4 op 5 augustus 1990 door onbekenden doodgeschoten.

Duizenden Surinamers gaan in de dagen erna de straat op. Ze bonken op de deuren van het parlementsgebouw, scanderen ‘wi no wan moro’ (‘we willen het niet langer’). De moord, een van de meest geruchtmakende in de recente Surinaamse geschiedenis, volgt op een reeks andere gruweldaden. In 1982 zijn vijftien tegenstanders van legerleider Desi Bouterse gedood, de Decembermoorden. In 1986 zijn 39 burgers vermoord in het Marrondorp Moiwana, voornamelijk vrouwen en kinderen. Begin 1990 nog zijn vier inheemse jongeren verdwenen na door de militaire politie te zijn opgepakt. Moeders demonstreerden maandenlang voor het parlementsgebouw om opheldering te krijgen – tevergeefs.

Rechercheur Herman Gooding, 47 jaar, onderzocht als coördinator van de afdeling bijzondere delicten het bloedbad in Moiwana. Ook leidde hij grote drugsonderzoeken.

Desi Bouterse, vorig jaar overleden, werd in 2000 in Nederland bij verstek veroordeeld tot elf jaar cel wegens cocaïnesmokkel, en kreeg eind 2023 twintig jaar voor de Decembermoorden. Maar voor ‘Moiwana’ is nooit iemand vervolgd, noch voor de verdwijning van de vier jongeren – volgens binnenlandbewoners werden zij omgebracht met kettingzagen. Ook de moord op Herman Gooding bleef altijd onopgelost. Het onderzoek in zijn zaak stuitte op „een blinde muur”, aldus de toenmalige minister van Justitie.

Mogelijk komt daar verandering in. Een cold case-team in Suriname heeft het onderzoek naar de moord op Gooding ruim een jaar geleden heropend. Dat gebeurde nadat een van zijn dochters een open brief had gestuurd aan de Surinaamse president Chan Santokhi, voormalig politiechef en destijds naaste collega van Gooding. Met dit onderzoek staat Suriname – kort voor de verkiezingen van 25 mei – voor de vraag of het opnieuw de confrontatie met het verleden aan wil gaan.

In dit artikel reconstrueert NRC de moord op de rechercheur. Ten minste tien naar Nederland gevluchte Surinamers legden in 1990 verklaringen af over de moord – vastgelegd in een vertrouwelijke rapportage in bezit van NRC (zie kader). Verder sprak NRC de weduwe van Herman Gooding, twee van zijn dochters en drie naar Nederland uitgeweken oud-rechercheurs die nauw met hem samenwerkten. De getuigenissen wijzen in de richting van hoge militairen, die in de jaren na de moord sleutelposities bekleedden in het Surinaamse staatsappraat – in een enkel geval tot op de dag van vandaag.

Herman Gooding

Foto familiearchief

Over dit artikel

In dit artikel reconstrueert NRC de moord op de 47-jarige Surinaamse politie-inspecteur Herman Gooding in 1990 in Paramaribo. De reconstructie is gebaseerd op interviews met zijn weduwe Marie Gooding-Wolfjager, zijn dochters Sharon Gooding en Ruth Sival-Groenveld en zijn collega’s Cyril Harkisoon, Hendrik Jasadirana en Roy Kogeldans. Ook is telefonisch gesproken met toenmalig officier van justitie Armand van der San in Paramaribo.

Daarnaast is informatie ontleend aan een vertrouwelijke rapportage waarin verhoren zijn samengevat van ten minste tien Surinamers die na de moord naar Nederland vluchtten – onder hen ook de drie genoemde oud-rechercheurs.

De rapportage werd in 1990 gemaakt in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken, op verzoek van een met Gooding bevriende Nederlandse ambtenaar (zijn naam is bij de redactie bekend) die wilde laten „onderzoeken hoe en door wie Gooding was vermoord”. De rapportage is opgesteld door een medewerker van de directie vreemdelingenzaken van het ministerie van Justitie, omdat veel Surinamers die iets van de moord konden weten zich daar meldden voor een tijdelijk verblijf in Nederland of een asielaanvraag.

Vakantie in Nederland

Herman Gooding was in 1964 als 21-jarige in dienst getreden van de politie, waar hij zich geliefd maakte door zijn onverschrokkenheid. Al waren er ook die vreesden dat hij te veel oprakelde met zijn onderzoeken.

Een jaar voor zijn dood, in augustus 1989, praat Gooding tijdens een vakantie in Nederland over de precaire situatie waarin hij zich dan al bevindt. In Suriname loopt de spanning hoog op tussen de burgerregering van president Ramsewak Shankar en de militaire top onder leiding van Bouterse, die het na een coup in 1980 acht jaar lang voor het zeggen had gehad. Aan een bevriende Nederlandse ambtenaar, die zijn verhaal optekent, vertelt Gooding dat hij door de legertop wordt bedreigd. Zijn huis wordt permanent door vier politiemensen bewaakt.

Gooding had vooruitgang geboekt in het onderzoek naar de 39 moorden in Moiwana. Bij het verhoren van enkele arrestanten, onder wie een militair, waren namen van betrokkenen naar voren gekomen. Dit leidde tot een reactie van de militaire top, die de aangehouden militair begin 1989 liet bevrijden uit zijn cel.

Het huis van Gooding wordt permanent door vier politiemensen bewaakt

Een afschrift van het proces-verbaal van de verhoren door Gooding is naar legerleider Bouterse gegaan. Sindsdien nemen de bedreigingen toe. „Gooding wordt meegedeeld dat hij moet oppassen, daar de militairen iets van plan zijn tegen zijn persoon”, staat in het relaas. Gooding besluit het Moiwana-onderzoek „op een laag pitje” te zetten.

Niet veel later krijgt hij „twee waarschuwingen dat hij nummer 1 staat bij de BVD om gedood te worden”. ‘BVD’ was de naam waarmee velen in Suriname destijds de Centrale Inlichtingendienst (CID) aanduidden. Deze dienst, vertelt Gooding aan de Nederlandse ambtenaar, zet veelal criminele burgers in om „diverse vuile zaken” op te knappen.

Gooding vertelt met naam en toenaam door welke militairen hij wordt bedreigd: Rupert Christopher (hoofd van de CID), Melvin Linscheer (functionaris bij de CID) en commandant van de militaire politie Iwan Graanoogst. Gooding vraagt de ambtenaar zijn best te doen om zijn gezin naar Nederland te laten komen als hem iets overkomt.

Discotheek

Het geweld tegen politie en justitie houdt aan als Gooding is teruggekeerd in Suriname. Op 8 december wordt brand gesticht in het Kantongerecht. Vanaf eind december worden politiebureaus beschoten.

In de nacht van 3 op 4 augustus 1990 is er in een discotheek in Paramaribo een incident tussen een militair en een rechercheur, Goodings collega Cyril Harkisoon. De militair zou handtastelijk zijn geworden tegen Harkisoon, waarna hij werd overgebracht naar politiebureau Nieuwe Haven. De kwestie escaleert als de militair, zo is de lezing van de politie, enkele agenten met zijn pistool bedreigt en vervolgens zelf door een agent in zijn been wordt geschoten.

Die zaterdagochtend verschijnt het hoofd van de recherche van de militaire politie op het politiebureau om het wapen van de gewonde militair op te eisen. Gooding weigert het over te dragen. De bewuste militair is intussen door militairen overgebracht van een burgerziekenhuis naar het militair hospitaal.

De ruzie loopt op als Gooding rond 12 uur een telefoontje krijgt van de ondercommandant van de militaire politie, Cliff Ganpat. Rechercheur Hendrik Jasadirana is getuige van dit gesprek, dat ook voorkomt in de vertrouwelijke rapportage over de getuigenissen van naar Nederland gevluchte Surinamers. Ganpat eist dat de politieman die op de militair heeft geschoten wordt vastgezet. Gooding zegt dat daar geen gronden voor zijn. „Vanaf vanmorgen bent u al bezig met bedreigingen”, zegt Gooding volgens de rapportage. „Ik zoek geen ruzie, maar ga er ook niet voor uit de weg. Ik ben niet bang voor u.”

Tegen 15 uur rijdt Gooding volgens afspraak naar het bureau van de militaire politie om stukken over het incident aan Ganpat te overhandigen. Cyril Harkisoon vergezelt hem. Het onderhoud verloopt zakelijk, maar eindigt abrupt als Ganpat een telefoontje krijgt van Melvin Linscheer van de CID.

„Zeg aan Baas dat ik onderweg ben”, zegt Ganpat tegen hem, zo hoort Harkisoon. Met ‘Baas’, weet iedereen in Suriname, wordt Desi Bouterse bedoeld. Melvin Linscheer mailt desgevraagd zich niet te herinneren of hij Ganpat die dag heeft gesproken.

Na het gesprek vertrekt Gooding in zijn witte Isuzu (een politie-pick-up) naar Lelydorp, vertelt Cyril Harkisoon aan NRC. Gooding is de rest van die zaterdag vrij en gaat uit met een vriendin. In de vertrouwelijke rapportage staat zijn outfit beschreven: groen overhemd met lange mouwen, grijze broek met blauwe motieven, een halssnoer met gekleurde kralen.

Harkisoon wordt thuis door Ganpat gebeld dat hij opnieuw naar de militaire politie moet komen. „Hij zei dat Gooding al onderweg was. Toen gingen bij mij alle alarmbellen af. Ik wist dat hij loog.” Harkisoon hoort ook dat „gewapende mannen” op politiebureau Nieuwe Haven naar hem op zoek zijn.

De gebeurtenissen raken in een stroomversnelling. Militairen duiken op bij het huis van de agent die op de militair heeft geschoten. Militairen omsingelen politiebureau Geyersvlijt in Paramaribo waar een lichtgekleurde politie-pickup geparkeerd staat – ze lijken te denken dat Gooding zich daar bevindt. Met AK’s gewapende leden van de militaire politie eisen rond 20.00 uur dat Gooding naar buiten komt. Ze vertrekken als een dienstdoende inspecteur het hoofdkwartier van de militaire politie inlicht dat Gooding er niet is.

Omstreeks 22.00 uur wordt een witte politieauto door militairen klemgereden op de weg tussen Lelydorp en Paramaribo. De inzittenden, een brigadier en een agent, worden vastgezet. Hun wordt gezegd dat die avond vanuit een witte auto op een militair voertuig is geschoten.

Tegen middernacht rijdt Herman Gooding nietsvermoedend met zijn vriendin van Lelydorp terug naar Paramaribo. Onderweg hoort hij wat er allemaal aan de hand is, en dat militairen twee politiemensen hebben vastgezet. Op politiebureau Keizerstraat, in het centrum van Paramaribo, belt hij Ganpat. Aanwezigen horen hem zeggen: „Dit kan toch niet, wat gebeurt er in dit land?”

Kort na dit gesprek wordt Gooding opnieuw aan de telefoon geroepen. Aan het eind van dit gesprek zegt hij: „Oké, dan kom ik gelijk naar u toe.” Vermoedelijk, zo denken zijn oud-collega’s, wilde hij overleggen over de aanhouding van de agenten. Ze zijn ervan overtuigd dat die bedoeld was om Gooding naar het hoofdkwartier van de militaire politie te lokken.

Gooding vraagt een brigadier met hem mee te gaan. Ze vertrekken direct, met in de auto ook nog steeds de vriendin.

Oud-politieman Roy Kogeldans.

Oud-politieman Cyril Harkisoon.

Oud-politieman Hendrik Jasadirana.

Foto’s Mona van den Berg

‘Jullie zijn gek geworden’

De militaire politie is gehuisvest in een oud koloniaal gebouw in Paramaribo, pal naast het militaire hoofdkwartier Fort Zeelandia. Na aankomst moet Gooding zijn wapen afgeven. Protest helpt niet. De meegereden brigadier („geef hier dat strontwapen”, krijgt hij toegebeten) moet ook z’n portofoon afgeven. De sfeer is vijandig.

Terwijl Gooding in het kantoor van ondercommandant Ganpat is, zitten de brigadier en de vriendin van Gooding in een wachtruimte. Ze krijgen te horen dat „het langer gaat duren” en de deur gaat op slot. De vriendin hoort, door de muur heen, dat Gooding op zeker moment roept: „Jullie zijn gek geworden.” Na een half uur worden Gooding, de vriendin en de brigadier gemaand te vertrekken. De vriendin ziet Ganpat op de gang met een glas whisky in de hand en hoort hem zeggen dat hij later „niet meer bereikbaar is”. De wapens worden teruggegeven. De portofoon niet, die zou zijn zoekgeraakt.

Het moet inmiddels na 01.00 uur zijn geweest. Vanaf de uitrit van het gebouw van de militaire politie slaat Gooding met de witte Isuzu-pick-up linksaf de Kleine Combéweg op. De brigadier zit op de achterbank, de vriendin voorin. Wat Gooding en zijn metgezellen verbaast, is dat er geen verkeer meer is op de weg. Toen ze een half uur eerder aankwamen was het nog tamelijk druk geweest met auto’s.

Daarna wil Gooding rechtsaf slaan, via het Onafhankelijkheidsplein richting de Lim A Po-straat, langs de Nederlandse ambassade. Maar er staat een militaire VW-combi dwars over de weg geplaatst. Op circa zestig meter van Fort Zeelandia, voor het gebouw van het kabinet van toenmalig legerleider Bouterse – waar nu het Surinaamse parlement is gehuisvest – staat een groep van vier à zes personen. Ze zijn gewapend en dragen burgerkleding.

Gooding stopt de pick-up en draait het raampje omlaag. „Wat voor stront is dit?”, vraagt hij een van de mannen, die zijn gezicht verborgen heeft achter een sjaal. In de vertrouwelijke rapportage wordt hij aangeduid als een „bekende van de BVD”, waarmee in de volksmond de inlichtingendienst wordt aangeduid. De brigadier en de vriendin geven later in een verhoor een signalement van de man.

Volgens de rapportage heeft een niet nader genoemde militair kort voor de aankomst van Gooding bij de militaire politie „medewerkers van de BVD voor een spoedopdracht thuis opgehaald”. De verantwoordelijke persoon van de inlichtingendienst die doorgaans met zulke groepen werkt, is Melvin Linscheer. Hiernaar gevraagd laat deze weten: „Ik denk niet dat er enige reden was om personeel van de BVD op te roepen voor een spoedopdracht. BVD was een civiele inlichtingendienst.”

Toenmalig officier van justitie Armand van der San, stelt op basis van verhoren destijds dat „de organisatie in handen was van Linscheer, de hele voorbereiding”. Volgens hem is er een verband met het eerdergenoemde overleg van Bouterse, Linscheer en Ganpat. „Dan komen er nieuwe opdrachten. Die kwamen van Bouterse”, aldus Van der San telefonisch vanuit Paramaribo.

„Laten we hopen dat hij deze zaken ook bij proces-verbaal heeft vastgelegd of onder ede verklaard bij de Surinaamse justitiële autoriteiten”, aldus Melvin Linscheer in een reactie aan NRC. „Dat is waar deze verklaringen thuis horen.”

Wapen op het dashboard

„Meneer Gooding, u moet uitstappen, we hebben u nodig”, zegt de BVD’er nadat Gooding met zijn pickup bij het Onafhankelijkheidsplein is gestopt. Gooding: „Wat is dit voor een onzin, ik ben net bij de leiding geweest.” De BVD’er richt zijn wapen op Gooding: „Daar hebben we niks mee te maken, direct uitstappen.” Het portier gaat open en Gooding wordt beetgepakt. Zijn wapen ligt op het dashboard, de vriendin schuift het in zijn richting. Terwijl Gooding uit de auto wordt getrokken gooit hij het wapen op de achterbank. De brigadier krijgt, onder dreiging van een wapen, opdracht uit te stappen, het stuur over te nemen en weg te rijden.

Dan gebeurt het. In de vertrouwelijke rapportage staat: „Terwijl Gooding liggend op straat wordt vastgehouden, schiet de burger-BVD’er hem dood. Als de brigadier en de vrouw vertrekken, horen ze twee schoten.”

De brigadier rijdt naar politiebureau Keizerstraat en slaat alarm. Daar is men zo bang, dat niemand durft te gaan kijken. De lampen in het bureau worden gedoofd.

Agenten treffen Goodings lichaam aan vlak voor het monument van de gevallenen

Om zes uur die ochtend komt een eerste telefonische melding binnen bij politiebureau Keizerstraat dat er een lijk ligt aan de Waterkant, niet ver van het kabinet van legerleider Bouterse. Enkele politieagenten die dan gaan kijken, treffen Goodings lichaam aan vlak voor het monument van de gevallenen, ongeveer tien meter van de plek waar hij uit de auto is getrokken. Een deel van zijn achterhoofd is weggeschoten, aan de andere zijde van de weg liggen stukjes van zijn kaakbot.

Gooding moet, zo staat in de rapportage, door één schot zijn gedood. Het wapen moet op minder dan tien centimeter van z’n hoofd zijn afgevuurd. Bij technisch onderzoek worden delen van hagelkorrels gevonden, waaruit wordt geconcludeerd dat een jachtgeweer is gebruikt.

Eerder die nacht hebben agenten op het portofoonnet van de politie enkele opvallende uitlatingen gehoord – die overduidelijk niet afkomstig waren van politieagenten. Ook rechercheur Roy Kogeldans, die geen dienst heeft en op een feestje is, vangt het bericht op. Een onbekende stem zegt: „POG, POG, hier president Shankar”. POG is de afkorting voor Politie Ondersteuningsgroep, ofwel het arrestatieteam van de politie. Het lijkt een pesterij. En vervolgens klinkt het in het Surinaams: „Wan foe den e trim k’ba”, wat betekent: „Een van hen is al aan het trimmen.” Kogeldans: „Daarmee werd bedoeld dat Gooding de pijp uit was.”

Het kan volgens Kogeldans niet anders dan dat voor die mededeling de ‘zoekgeraakte’ politieportofoon van de brigadier is gebruikt, die hij bij de militaire politie moest inleveren. Kogeldans zelf kreeg die nacht van een collega de waarschuwing niet naar huis te komen, omdat daar militairen waren. „Er moesten drie politieofficieren worden vermoord.” Uit kringen van leger en inlichtingendienst kregen hij en Harkisoon informatie dat hiervoor plannen bestonden, zo zeggen ze.

‘Vertel dit aan niemand’

Die nacht wordt ook politiebureau Nieuwe Haven zwaar onder vuur genomen. De schoten zijn zo luid, dat Goodings echtgenote Marie Gooding-Wolfjager wakker schrikt. Ze was er al niet gerust op na de drie keer dat ondercommandant Ganpat van de militaire politie haar die avond had gebeld om naar haar man te vragen. „Ik heb mijn zoon Roy wakker gemaakt en gezegd dat we tot vijf uur zouden wachten”, vertelt ze. „Toen belde iemand me die zei dat iemand aan de Waterkant lag. Hij zei te vermoeden dat het Herman was.” Met haar zoon neemt ze een taxi naar bureau Keizerstraat en rent met hem naar de Waterkant. „We stopten toen ik een wit laken zag. Ik tilde het op en zag dat het Herman was. Hij lag op zijn gezicht. Ik zag z’n hersens op het asfalt. Ik zei tegen hem: ‘Dit heb je me verteld’.”

De brigadier en de agent die de avond tevoren zijn opgepakt door de militaire politie, komen die dag weer vrij. Ondercommandant Ganpat laat weten dat in het militaire voertuig geen kogelgaten zijn aangetroffen, zo staat in de vertrouwelijke rapportage.

Enkele weken na de uitvaart van Herman Gooding spreekt zijn dochter Sharon in Paramaribo twee BVD-burgers. Ze kennen elkaar. Sharon Gooding: „Een van hen zegt: ‘Vertel dit aan niemand door. Linscheer heeft de opdracht gehad om Herman te liquideren’.”

**Foto van Herman Gooding** in de handen van zijn dochter Sharon.

In reactie laat Linscheer aan NRC weten dat „er voorzover mij bekend geen enkel probleem was met wijlen de heer Gooding met ondergetekende en of de legerleiding welke aanleiding zou kunnen zijn tot het geven van een opdracht hem te liquideren”. Hij spreekt ook tegen dat hij Gooding zou hebben bedreigd, zoals die in 1989 liet optekenen door een Nederlandse ambtenaar. Linscheer: „Ik denk niet dat er enige aanleiding of een belang was om de heer Gooding te bedreigen.”

De conclusie van de vertrouwelijke rapportage luidt dat het „nagenoeg zeker” is dat de Surinaamse inlichtingendienst „van Christopher en Linscheer daadwerkelijk betrokken is geweest bij de dood van Gooding”.

Rupert Christopher maakte in 2007 op 51-jarige leeftijd een eind aan zijn leven. Melvin Linscheer was van 2010 tot 2016 de hoogste man van de Nationale Veiligheid onder Desi Bouterse. In 2020 is hij benoemd tot veiligheidsadviseur van de huidige president Chan Santokhi – tot verbazing van velen, gezien zijn reputatie van ‘beul van het binnenland’. „Ik heb een rein geweten”, zei Linscheer in 1997 tegen NRC, tijdens een receptie in het presidentieel paleis in Paramaribo voor de viering van de onafhankelijkheid, „en de man hierboven kan ik recht in de ogen zien”.

Reacties

NRC heeft veiligheidsadivseur Melvin Linscheer en toenmalig ondercommandant van de militaire politie Cliff Ganpat ruim een week voor publicatie een aantal vragen toegezonden. De reacties van Linscheer zijn verwerkt in de tekst. Ganpat heeft niet gereageerd.

Ganpat en zijn directe chef Iwan Graanoogst gaven op 6 augustus 1990, de dag na de moord op Gooding, een persconferentie in Paramaribo. Een verslag staat in een publicatie ter ere van Herman Gooding, uitgegeven door mensenrechtenorganisatie Moiwana 86. Ganpat gaf aan dat hij een klacht bij de procureur-generaal indiende, omdat de politie hem valselijk beschuldigd zou hebben van betrokkenheid bij de moord.

Volgens Graanoogst waren de moord en de aanslag op het politiebureau Nieuwe Haven gepleegd door „elementen die de Surinaamse samenleving willen ontregelen”. Hij sloot hierbij niet uit dat „de elementen” zich bevinden in het Nationaal Leger en bij de politie. Graanoogst sprak tegen dat politiefunctionarissen door militairen waren bedreigd. Ook was het volgens hem „niet logisch’’ te veronderstellen dat leden van de militaire politie Gooding hadden doodgeschoten bij het verlaten van het bureau van de militaire politie om vervolgens het lijk vlakbij te dumpen en getuigen te laten gaan. Volgens hem was Goodings lijk na 6.00 uur gelegd op de plek waar het werd aangetroffen.