Een „zorgwekkende trend” houdt het Meldpunt Kinderporno bezig: een derde van de afbeeldingen van seksueel kindermisbruik die het meldpunt in 2024 verwerkte, is door kinderen zelf gemaakt, vaak onder dwang. Dat blijkt uit het woensdagavond verschenen jaarverslag van expertisecentrum Offlimits, waar het meldpunt onder valt. Bij driekwart van die zelfgemaakte beelden gaat het bovendien om kinderen jonger dan twaalf en opvallend vaak zelfs om kinderen tussen de zes en de negen jaar.
Vaak lijkt het er sterk op dat sprake is van druk of dwang van volwassenen. „Bijvoorbeeld bij hele jonge kinderen waarbij seksspeeltjes in beeld zijn of omdat ze bepaalde seksuele poses aannemen.” De cijfers zijn alarmerend, maar het blijft voor Madeleine van der Bruggen van het meldpunt grotendeels speculeren over wat er achter de zorgwekkende beelden zit. „Veel onderzoek over bijvoorbeeld het doorsturen van naaktbeelden richt zich op puberende kinderen of oudere tieners, daar weten we best wat van. Maar over de leeftijdsgroep daaronder weten we heel weinig.”
Naar aanleiding van de cijfers roepen Offlimits en het Centrum Seksueel Geweld op tot onderzoek naar „de aard, omvang en impact” van het online misbruik. „We moeten niet vergeten dat er echt veel kinderen zijn die fysiek worden misbruikt”, zegt Eva Verlinden, coördinator bij het Centrum Seksueel Geweld. „Dat kan leiden tot het maken van beeldmateriaal door dwang of omdat de seksuele ontwikkeling verstoord is. Maar het kan ook zo zijn dat kinderen online via sociale media, chatrooms of videogames onder druk worden gezet of gechanteerd om beelden te maken. Of kinderen worden online gegroomed door volwassenen, die zich soms zelfs voordoen als leeftijdsgenoot.”
Puberteit
Van alle onderzochte gevallen werd een derde door kinderen zelf gemaakt. „Dat zien we bijvoorbeeld doordat beelden met een smartphone in de spiegel zijn gemaakt”, zegt Van der Bruggen. In drie van de vier gevallen door kinderen van onder de twaalf die nog niet in de puberteit zitten, van wie het nauwelijks voorstelbaar is dat ze zelf besluiten zulke beelden te maken.
De gemiddelde leeftijd van de kinderen op de zelfgemaakte misbruikbeelden in 2024 wordt tussen de vijf en twaalf geschat, en het meldpunt ziet daarnaast „schrikbarend veel” zes- tot negenjarigen op de beelden. In bijna alle gevallen (96,5 procent) gaat het om meisjes.
Een „zorgwekkende trend”, vindt Van der Bruggen, al is cijfermatig nog niet vast te stellen of er echt sprake is van een trend. Cijfers van eerdere jaren zijn er niet, want pas sinds halverwege 2023 houdt het meldpunt bij of beelden door kinderen zelf gemaakt zijn. „Omdat ons, en ook onze contacten in de behandelpraktijk en bij de politie, opviel dat dat soort meldingen leek toe te nemen.”
Online misbruik op steeds lagere leeftijd
Eva Verlinden van het Centrum Seksueel Geweld noemt het „niet nieuw dat misbruik bij zulke jonge kinderen voorkomt”. Dat centrum helpt slachtoffers om medische, forensische, juridische of psychologische hulp te krijgen en werkt met Offlimits samen. „We weten dat gemiddeld twee kinderen per basisschoolklas fysiek seksueel misbruik meemaken. Ook het online misbruik zien we zich nu verplaatsen van pubers en adolescenten naar jonge kinderen. Er ging altijd al beeld rond van jonge kinderen, maar dat ze nu ook zelf beelden maken, is iets wat we tien jaar geleden echt nog niet zagen.”
„Dat fysieke misbruik, waarbij soms ook beeld wordt gemaakt, blijft een groot probleem, dat te vaak niet door de omgeving wordt gezien. Daar komt nu die online wereld bij, waarin kinderen steeds jonger in aanraking komen met mensen met kwade bedoelingen.”
„De gevolgen van online misbruik kunnen net zo groot zijn als die van fysiek misbruik”, benadrukt Verlinden. „Bij online misbruik kan de verwerking zelfs moeilijker zijn, omdat de beelden blijven ronddwalen en je niet weet wanneer ze weer opduiken of wie ze ziet.”
In plaats van kinderen online aan hun lot over te laten, moet wat Verlinden betreft „online opvoeden” een vanzelfsprekend deel van de opvoeding worden. „Kinderen kunnen uit angst, schaamte of schuldgevoel heel veel verbergen. Ze moeten weten dat ook online misbruik niet hun schuld is, ook als ze de beelden zelf verstuurd hebben. Daarom moet je met je kind, passend bij de leeftijd, in gesprek gaan over seksuele ontwikkeling en online veiligheid en écht luisteren als het iets vertelt. Als je je kind toegang geeft tot de online wereld, praat er dan over en kijk mee. Wees nieuwsgierig en stel vragen.”
Lees ook
Deze zes mensen zien het vuilste van wat op internet rondgaat
