De verdachte van de steekpartij in de buurt van de Dam in Amsterdam is een 30-jarige man uit Oekraïne. Dat heeft de politie zaterdag bekendgemaakt. De man is afkomstig uit de Donetsk, de door Rusland bezette regio in het oosten van Oekraïne. Hij wordt op 1 april voorgeleid aan de rechter-commissaris van de rechtbank in Amsterdam, die zal beoordelen of hij nog twee weken langer vast blijft zitten.
De man wordt ervan verdacht donderdag vijf mensen te hebben neergestoken op verschillende plekken rond de St. Nicolaasstraat, in het centrum van Amsterdam. Hij werd daarna met hulp van een omstander, een Britse toerist, opgepakt.
De gewonden zijn twee Amerikanen, een Pool, een Belgische en een Nederlandse. Volgens de politie heeft de Poolse man het ziekenhuis inmiddels verlaten. De overige vier slachtoffers worden nog behandeld in het ziekenhuis, hun toestand is stabiel. De verdachte is donderdag zelf ook in het ziekenhuis behandeld aan een verwonding aan zijn been, daarna is hij overgebracht naar de Penitentiaire Inrichting in Scheveningen.
Het motief van de verdachte is nog niet bekend, het onderzoeksteam van de politie is bezig dat te achterhalen. Wel is duidelijk dat de verdachte meerdere messen gebruikte bij de steekpartij. Ook is bekend dat hij op woensdag, een dag voor de steekpartij, heeft ingecheckt bij een hotel in Amsterdam.
Lees ook
Als de vrouw zich voorover buigt, zien omstanders dat er een groot mes uit haar rug steekt
Ver voor begin vorig jaar de spreidingswet werd ingevoerd, was de gemeente Woerden al bezig met asielopvang. Na de zomer van 2022 was wethouder Jacques Rozendaal (CU/SGP) al op zoek naar manieren om de druk op Ter Apel te helpen verlichten. Een doorstroomlocatie voor statushouders bleek toch geen goede optie, maar in 2023 benaderde het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) de gemeente over een potentiële asielopvanglocatie. Het voormalig hoofdkantoor van Campina werd na een onderzoek geschikt geacht, een jaar geleden werd de overeenkomst getekend.
En toch voldoet de gemeente Woerden op 1 juli, de uiterste datum dat gemeenten genoeg opvangplekken gereed moeten hebben, niet aan de spreidingswet. De verbouwing van het pand begint pas eind dit jaar en is klaar in 2027. „Zo complex is het dus”, zegt Rozendaal.
Slechts één op de drie gemeenten (342 in totaal) is het gelukt om op tijd aan de spreidingswet te voldoen. De wet is in februari vorig jaar ingevoerd om het aantal opvangplekken te verhogen en eerlijker te verdelen over het land. Sinds de invoering is het aantal opvangplekken met zo’n 10.000 plekken toegenomen, terwijl het doel 30.000 was. Dit blijkt uit cijfers die NRC heeft opgevraagd bij het COA. Er zijn eind juni ruim 77.000 bedden beschikbaar. Ongeveer de helft daarvan staat in een tijdelijke noodopvanglocatie, zoals op cruiseschepen of in hotels. Deze zijn vaak duurder dan reguliere locaties.
Wel is de opvang sinds de invoering van de wet iets evenwichtiger verdeeld over het land. Eind juni staan er in 208 verschillende gemeenten (zes op de tien) opvanglocaties voor asielzoekers. Voor de invoering van de spreidingswet hadden 165 gemeenten (vijf op de tien) een opvanglocatie.
Het ministerie zal de wet ondertussen uitvoeren en handhaven
De drie noordelijke provincies en Flevoland, die relatief veel deden aan asielopvang, vangen iets minder, of ongeveer evenveel asielzoekers op in vergelijking met januari 2024. Andere provincies, met name Limburg, Noord-Holland en Zuid-Holland, hebben het aantal opvangplekken afgelopen anderhalf jaar weten te verhogen. Toch voldoen deze provincies nog niet aan hun wettelijke taak. Drenthe, Flevoland, Friesland en Groningen hadden voor de invoering van de spreidingswet al voldoende opvangplekken.
In de meeste gemeenten die hun wettelijke taak hebben vervuld, was al een opvanglocatie aanwezig voor de spreidingswet inging. Slechts zo’n twintig gemeenten die nu aan de opgave voldoen, deden in januari 2024 nog helemaal niets aan asielopvang.
Het voormalig hoofdkantoor van Campina in Woerden werd na een onderzoek geschikt geacht voor opvang van asielzoekers.
Foto Olivier Middendorp
Plannen
Dat wil nog niet zeggen dat gemeenten stil hebben gezeten. In de verslagen die provincies in oktober inleverden bij het ministerie van Asiel en Migratie, staat dat sommige gemeenten wel plannen hebben gemaakt, maar dat locaties, zoals in Woerden, pas in 2026 of 2027 zullen openen. Het COA is door de spreidingswet met zo’n vijftig nieuwe gemeenten in gesprek over asielopvang, zegt een woordvoerder. De anderhalf jaar die gemeenten tot nu toe voor de spreidingswet hebben gekregen is volgens het COA „heel krap”.
Dit komt door een lange zoektocht naar geschikte locaties, weerstand vanuit de omgeving, trage vergunningsprocedures, het overvolle stroomnet, stikstofregels en tekorten in de bouw, zeiden lokale bestuurders eerder tegen deze krant. Gemeenten noemden ook het gebrek aan duidelijkheid, regie en rugdekking vanuit Den Haag als obstakel. Het inmiddels demissionaire kabinet heeft altijd gezegd van de wet af te willen. In april kwam voormalig minister Marjolein Faber met de eerste stap richting afschaffing, in de vorm van een beleidsnota. Ook onder de nieuwe minister Mona Keijzer (BBB), die na vertrek van Faber samen met kabinetsgenoten David van Weel (VVD) en Eddy van Hijum (NSC) het ministerie bestuurt en die nu verantwoordelijk is voor de spreidingswet, werken ambtenaren nog aan een wetsvoorstel voor de intrekking van de wet, aldus een woordvoerder van het ministerie.
Het ministerie zal de wet ondertussen uitvoeren en handhaven. Als een gemeente niet voldoet aan de taakstelling „wordt geïnformeerd naar de reden” – de eerste stap op de ‘interventieladder van interbestuurlijk toezicht’. Een woordvoerder van het ministerie zegt veel waardering te hebben voor de inzet van gemeenten en het COA. „Het doel van de spreidingswet is om toe te groeien naar een evenwichtiger stelsel met voldoende opvang die goed gespreid is over Nederland. Dat dit tijd kost, hebben we altijd onderkend.”
Duurzame locaties
Het COA schat in dat er momenteel 120 locaties met in totaal 27.000 opvangplekken „in verschillende stadia van voorbereiding zijn”. Dit zijn met name duurzame locaties, die in sommige gevallen een bestaande noodopvanglocatie uitbreiden of vervangen.
Ook in Woerden (met een opgave van vierhonderd opvangplekken) is het op deze manier geregeld. In afwachting van de verbouwing van het voormalige kantoor, is in het pand vast een noodopvang geopend met plek voor tweehonderd asielzoekers en 150 Oekraïense vluchtelingen. De komende tijd worden de vergunningen voor de verbouwing naar een langdurige opvanglocatie gereed gemaakt.
Wethouder Rozendaal: „Wij zijn pro-actief geweest en voor de spreidingswet al begonnen met het ontwikkelen van deze locatie en toch zijn we nog niet klaar. Ik zie dat de spreidingswet werkt, maar geef het even de tijd.”
Het COA schat in dat er momenteel 120 locaties „in verschillende stadia van voorbereiding zijn”.
Foto Olivier Middendorp
HoutenCapaciteit op 1 juli: 0 van de 337 opvangplekken
Wethouder Daan Vermeulen (Houten, VVD)
Eigen foto
Wethouder Daan Vermeulen (VVD) is vijf dagen voor de spreidingswet van kracht werd begonnen als wethouder. „Mijn voorganger vond het tijd voor wat anders, toen werd ik gepeild. Vier weken later werd ik beëdigd. Houten was eigenlijk al jaren bezig met plannen voor asielopvang. In 2022 kwam de gemeente uit op een plek in Houten-Oost. Het idee was om asielopvang te combineren met woningen voor spoedzoekers en maatschappelijke organisaties zoals de voedselbank. Dit veroorzaakte veel rumoer onder omwonenden.
„In mijn eerste maanden als wethouder heb ik veel gesprekken gevoerd met ze, die soms hoog opliepen. De burgemeester is vanwege het plan bedreigd. Mij werd geadviseerd om de sleuf voor brieven in mijn huis weg te halen, voor het geval er een cobra [zwaar vuurwerk] doorheen zou worden gegooid. Als mijn vrouw de hond ging uitlaten, nam ze altijd haar mobiele telefoon mee. In april bleek dat het plan financieel toch niet haalbaar was.
„Een aantal maanden geleden kwam het COA op de lijn, ze waren in gesprek over de koop van een oud kantoorpand van het Utrechts Nieuwsblad. Twee weken terug hebben we een bewonersavond moeten annuleren, op advies van de politie. Op Facebook werd door verschillende groepen van buiten opgeroepen om deze kant op te komen voor een protest. Inwoners vragen me: ‘Waarom ben je dit aan het doen? De wet is toch ingetrokken?’ Dan moet ik ze uitleggen dat we gewoon een verdeelbesluit van minister Faber hebben gekregen. Als kers op de taart valt dan het kabinet en loopt een partij gewoon weg. Dat doen ze in Den Haag, maar wij moeten het uitleggen aan onze inwoners. Als lokale bestuurder ben je dan kop van jut.
„ Ik vind het jammer dat we nog niet voldoen aan de spreidingswet. Maar anderhalf jaar is heel kort. Dan snap ik goed dat gemeenten kiezen voor een tijdelijke opvang, zoals een schip. Dan voldoe je aan de opgave, maar onze insteek is dat we dit op een duurzame manier willen aanpakken. Dan doen we er maar wat langer over.”
ZundertCapaciteit op 1 juli: 210 van de 190 opvangplekken
Burgemeester Joyce Vermue (Zundert)
Eigen foto
Burgemeester Joyce Vermue: „Onze opvanglocatie opende de dag na de spreidingswet inging. Dat was puur toeval. We waren al een aantal jaar met het COA in gesprek, dat stond los van de wet. De eigenaar van het pand wil het herontwikkelen, maar heeft daar nog een paar jaar voor nodig. Het is nu drie tot maximaal vijf jaar beschikbaar als opvanglocatie. We vangen 140 reguliere asielzoekers en vijftig alleenstaande minderjarige asielzoekers op in een voormalige jeugdzorginstelling. Dat is meer dan we in eerste instantie hoefden te doen, maar ik vind het belangrijk dat we als gemeenten in solidariteit onze verantwoordelijkheid nemen. Dit pand paste goed bij de opvang van jongeren. En ik realiseer me dat niet elke gemeente dat heeft.
„We hebben nadrukkelijk gekozen voor tijdelijke opvang. Het pand ligt in een gebied met een verleden, tegenover de omstreden voormalige camping Fort Oranje, waar buurtbewoners in het verleden overlast van hebben ervaren. Dus heb ik met omwonenden aan hun keukentafels gezeten om in gesprek te gaan over hun zorgen. We hebben bijvoorbeeld gepraat over de straatverlichting en een vast aanspreekpunt voor bewoners. Sommige bewoners vroegen alvast of ze vrijwilligerswerk konden doen in het azc. Het gaat inmiddels goed op de opvanglocatie. Er is heus wel eens geluidsoverlast, er zijn soms zorgen over de verkeerssituatie. Maar dat is in iedere woonwijk zo.”
RaalteCapaciteit op 1 juli: 0 van de 208 opvangplekken
Wethouder Gerria Toeter (Raalte, CDA)
Eigen foto
Wethouder Gerria Toeter (CDA): „Toen het kabinet viel waren we best een eind op streek met een potentiële locatie. Maar we hebben toch besloten om de plannen even on hold te zetten. We merken dat asielopvang veel oproept, ook in de plaatsen rondom Raalte. Voor- en tegenstanders laten nadrukkelijk van zich horen, met name de tegenstanders. De val van het kabinet leidt tot extra onrust op dit gevoelige thema.
„Na de invoering van de spreidingswet zijn we eerst met de raad in gesprek gegaan en hebben we de voorwaarden opgehaald waar asielopvang in Raalte aan zou moeten voldoen. Wij hebben geen vrijstaande gebouwen in onze gemeente die we makkelijk kunnen inrichten voor asielopvang. Dus we moesten op zoek naar een plek waar we iets nieuws kunnen bouwen. We hebben een locatie op het oog en waren al in gesprek met het COA over de grootte, maximale duur en een tijdslijn.
„Het bekendmaken van zo’n locatie is spannend. Je treedt pas naar buiten als er een kans van slagen is. Als dat zo is, hebben we daar best wel goede ervaringen mee. Bij de inloopavond heerst er vaak nog een sentiment van: dit willen we niet, we voelen ons overvallen. Maar als de eerste emoties eenmaal bezonken zijn, kun je met de omgeving echt wel een goed gesprek voeren. Als we nu door zouden gaan met de voorbereiding en de locatie blijkt geschikt en haalbaar, zouden we dit in het najaar bekend kunnen maken. Dat is midden in de periode voor de gemeenteraadsverkiezingen.
„We willen niet dat de opvanglocatie onze inwoners polariseert. Dat heeft mogelijk ook effect op stemgedrag. Als middelgrote gemeente hebben we draagvlak nodig onder inwoners, wil je dit tot een succes maken. De nieuwe raad zal nog moeten instemmen met de omgevingsvergunning van het azc. Op 1 juli opent bij ons een opvanglocatie voor 35 Oekraïense vluchtelingen. Daarvoor was helemaal geen weerstand uit de omgeving. Die groep voelt voor mensen toch meer vertrouwd, denk ik. Daar zit meer positief sentiment in de samenleving.”
De verbouwing van het pand in Woerden begint eind dit jaar en zal klaar zijn in 2027.
Foto Olivier Middendorp
Lees ook
Een verdeelde Kamer wil de asielwetten afzwakken én aanscherpen, en daarom blijft het spannend of de PVV nog voor zal stemmen
Goedkoop is het niet, maar in april 2024 meent een 70-jarige Amerikaan uit de staat Virginia online de liefde van zijn leven te hebben gevonden. De man, die zich Nathan noemt, heeft inmiddels dik achthonderd berichten met zijn geliefde uitgewisseld, de 33-jarige Sariah, een vrouw met donkere wenkbrauwen, lange wimpers, en een hoofddoek.
Sariah: Denk je dat het lang zal duren tussen ons, lieverd?
Nathan: Ik hou zoveel van je dat ik de rest van mijn leven met je wil doorbrengen.
Ze hebben elkaar ontmoet via een datingsite. De Amerikaan heeft zogeheten credits gekocht om met zijn date berichten te kunnen uitwisselen. Een bericht kost een credit, die rond een dollar per stuk kost. Als hij meer credits uitgeeft, stuurt ze zelfs naaktfoto’s. De site biedt ook voordeelpakketten aan: 250 credits voor 230 dollar, of een premium lidmaatschap, waarmee hij voor een vast bedrag per maand onbeperkt kan chatten.
Maar terwijl Nathan zichzelf blijft, is Sariah de ene keer Cristel, de andere keer Gil, Chan, soms Masih of Seher (deze namen zijn vanwege privacyredenen aangepast), of een andere werknemer van het callcenter Dripdesk Asia uit een voorstadje van de Filipijnse hoofdstad Manila. Om de beurt kletsen de werknemers met klanten, zoals Nathan. Het callcenter is altijd bemand, zodat ze 24 uur per dag bereikbaar zijn. Ze moeten de klanten zo lang mogelijk aan de praat houden zodat die zo veel mogelijk berichten versturen.
Soms loopt het overnemen tussen de collega’s niet zo soepel. Dan gebruikt de ene werknemer een ander koosnaampje voor Nathan. Of springt het gesprek ineens over op een ander onderwerp; terwijl Nathan het nog heeft over filmvoorkeuren begint zijn chatpartner over favoriete seksuele handelingen.
Nathan lijkt het weinig uit te maken, blijkt uit screenshots van het gesprek die NRC heeft gezien. Hij is smoorverliefd op een vrouw die niet bestaat, maar waarbij gebruik wordt gemaakt van gestolen foto’s van een echte vrouw.
Dirty Payments
Het callcenter in het voorstadje van Manila is onderdeel van het bedrijf Aether uit Dubai.
Het afgelopen jaar hebben NRC en twintig internationale media onderzoek gedaan naar dubieuze betalingen die zijn verwerkt door Worldline, een van ’s werelds grootste betalingsproviders. In dit onderzoek Dirty Payments, gecoördineerd door het netwerk European Investigative Collaborations (EIC), dook ook Aether op, dat wereldwijd opereert met meer dan duizend scamwebsites en daarnaast ook tenminste vijf datingsites runt. Die sites staan vol met honderden vrouwen van wie de foto’s gekopieerd zijn van bijvoorbeeld Instagram, Facebook en andere socialemediakanalen.
Met behulp van gezichtsherkenningssoftware zijn veel van deze vrouwen door NRC te achterhalen.
Sariah is in werkelijkheid Sana Khan, een voormalig Bollywoodster uit India, die in 2020 haar filmcarrière bewust opgaf en nu een devoot moslima en influencer is met bijna 7 miljoen volgers op Instagram. Werknemers op het callcenter combineren in een chat haar portret met pornomateriaal van vrouwen die op haar lijken. Dat halen ze uit een ander bestandje.
Lees ook
Klik, klik en ineens heb je een abonnement, zonder dat je het weet – dit is het verdienmodel van multinational Aether
Voor het datingprofiel van een glimlachende Bethany zijn foto’s gebruikt van Trine Munkholm uit het Deense plaatsje Slagelse, lerares op een middelbare school. Een Vlaamse interieurarchitect en deelnemer aan tv-realityshows staat op een van de datingsites, net als een Amerikaanse actrice en model.
Zo zijn er honderden vrouwen die niet weten dat hun foto’s op deze datingsites worden gebruikt. De sites dragen namen als www.searchingforsingles.com, www.mydirtyneighbour.com en www.buurtavontuurtje.nl. Een ander deel van de profielfoto’s is afkomstig van pornosites, ook van sites waarop zonder toestemming seksuele foto’s van vrouwen zijn gedeeld, zogeheten wraakporno.
Op papier zijn deze datingsites eigendom van brievenbusmaatschappijen, met stromannen als directeur en eigenaar. Zo is het bedrijfje Hellerman Limited uit het Verenigd Koninkrijk eigenaar van drie datingsites, waaronder www.searchingforsingles.com. Het bedrijfje was tot voor kort eigendom van een gezondheidstherapeut uit een kustplaatsje uit Oost-Engeland. Zij nam het bedrijfje in 2023 over van een andere katvanger, die kort daarvoor twee jaar celstraf had gekregen. Haar voorganger had een vals alibi opgegeven voor haar zoon, die iemand na een ruzietje op Snapchat had doodgestoken.
Als NRC de directeur benadert over de datingsites van Hellerman, zegt ze niets te weten van de activiteiten van haar bedrijf. Ze was naar eigen zeggen bereid op papier directeur te worden omdat haar verteld was dat zo kleine, onafhankelijke familiebedrijven in het Verenigd Koninkrijk handel konden drijven. Voor 200 pond per maand moest ze af en toe wat documentjes tekenen. Dat het om een bedrijf gaat met nepdatingsites, hoort ze nu pas van NRC. Ze schrikt hiervan, zegt ze en kondigt aan direct ontslag te nemen. „Ik ben gewoon saai. Deze smerige wereld staat mijlenver van mij af. Als ik dit allemaal had geweten, had ik er nooit mee ingestemd om CEO te worden.” Ze wil er niet verder op ingaan.
Een paar weken later blijkt ze daadwerkelijk uitgeschreven te zijn als aandeelhouder en directeur.
Catfishing
Uit onderzoek van NRC en partners blijkt dat deze datingsites worden gemaakt en beheerd vanuit Amsterdam en Dubai. Vanuit het callcenter in Manila worden de datingklanten wereldwijd non-stop bediend. Het bedrijf in Amsterdam dat de sites maakt en bedenkt is HOI Agency, zo vertellen meerdere ex-werknemers. Dit bedrijf is in de Kamer van Koophandel ingeschreven als Nordiqes bv., dat weer opgericht is door een bedrijf in Dubai.
Tot voor kort hield HOI Agency kantoor in een pand twee nummers naast de ambtswoning van Femke Halsema. Maar het bedrijf is een paar maanden geleden vertrokken, bevestigen andere huurders in dit pand aan de Herengracht. De bestemming is onbekend. Het callcenter in Manila opereerde tot voor kort onder de naam Dripdesk Asia, wat recentelijk werd gewijzigd in Telrcom Solutions.
Uiteindelijk wordt alles aangestuurd vanuit Dubai, zegt een voormalige werknemer met kennis van het werk van het management, die anoniem wil blijven. „Ik denk dat dit verschillende doelen heeft, waaronder het verdoezelen van de werkelijke band tussen Aether en de andere bedrijven.” NRC heeft mails gezien die de beweringen van de bron ondersteunen.
Het callcenter in Manila werd in 2021 opgericht door ene Emil Eriksen, een onbekende Deense zakenman en investeerder. Volgens betrokkenen heef hij zich een paar jaar geleden teruggetrokken uit het bedrijf, nadat hij een relatie kreeg met een Filipijnse beroemdheid – met ruim 4,4 miljoen volgers op Instagram. Daarmee katapulteerde hij zich naar de zichtbare wereld. Met haar leeft hij nu een jetset-leven, met bijvoorbeeld tripjes naar het filmfestival in Cannes per privéjet.
Vanuit een kantoorgebouw in een voorstadje van Manila chatten 24 uur per dag medewerkers van een callcenter met klanten van nepdatingsites
Beeld Sebastian Stryhn / Politiken, beeldbewerking Lynne Brouwer
Op een lange reeks vragen over het callcenter en het stelen van foto’s van nietsvermoedende vrouwen wil Eriksen geen antwoord geven. „Ik heb al jaren niets meer met het bedrijf te maken. Ik heb geen kennis van de huidige activiteiten en kan daarom geen uitspraken doen over de beschuldigingen.”
De huidige directeur, John Sarabia, gaat nog een stapje verder met ontkenningen als hij door een verslaggever van het Deense dagblad Politiken wordt aangesproken in de lobby van het kantoor in Manila waar het callcenter zit. „We zijn een legaal bedrijf met klanten over de hele wereld. Ik ken geen Denen. Wij zijn een Filipijns bedrijf.” Dat terwijl op documenten uit de Kamer van Koophandel op de Filipijnen blijkt dat er Denen betrokken waren bij de oprichting en het bedrijf nu eigendom is van een brievenbusfirma in Dubai. Sarabia zegt er allemaal niets van te weten. „Wij zijn een volstrekt normaal callcenter.”
Wij zijn een volstrekt normaal callcenter
‘Heel expliciete beelden’
NRC en de partners in het journalistieke onderzoek hebben ook contact gehad met meerdere ex-werknemers en huidig werknemers van de callcenterdivisie. Zij schetsen een ander beeld. Ze willen alleen anoniem hun verhaal doen, omdat ze een geheimhoudingsverklaring hebben getekend die hun verbiedt informatie te delen over het bedrijf.
Een van de medewerkers vertelt dat het personeel onderling vaak discussieerde over de aard van het werk. „Dat er mogelijk sprake was van catfishing, je online anders voordoen, met behulp van andermans identiteit.” Maar zodra ze die zorgen uitten bij het management, kregen ze telkens te horen dat er niets aan de hand was. „We deden niets verkeerds, want de gebruikers kochten vrijwillig credits.”
Een ict-medewerker vertelt wat het met hem deed door de hele dag met indringende beelden bezig te zijn. „Ik dacht aanvankelijk, ach het is maar porno, ik doe dit slechts een paar maanden. Maar om eerlijk te zijn, het was vanaf het begin te heftig, te veel om te zien. Want iedere dag zie je hele expliciete beelden. Het was als een bom in je hersenen.”
Een chatmedewerker uit de Filipijnen trekt het op een gegeven moment niet meer om eenzame mensen te misleiden. „Toen ben ik gestopt met het sturen van seksuele berichten naar klanten en ging ik ze vragen stellen over hun dag. Gewoon om me een beetje beter te voelen. Sommige gebruikers geloofden daadwerkelijk dat ze met echte mensen praatten. Eén verkocht zelfs zijn bezittingen om te kunnen blijven chatten. Een ander richtte zijn huis in alsof we daar samen zouden gaan wonen.” De chatmedewerker is inmiddels vertrokken.
Ik dacht aanvankelijk, ach het is maar porno, ik doe dit slechts een paar maanden
Wie tot de kleine lettertjes komt op de datingsites kan lezen dat het om fictieve profielen gaat, die door anderen beheerd worden. Maar veel van de vrouwen die er op staan, zijn levensecht en hebben nooit toestemming gegeven voor het gebruik van hun foto’s.
Zoals de Deense lerares Trine Munkholm. Ze heeft er wakker van gelegen, vertelt ze aan de Deense krant Politiken, toen uit het onderzoek van NRC en partners bleek dat haar foto’s op een van de datingsites misbruikt werden. „Ze hebben niet alleen mijn foto’s gestolen, maar ook mijn identiteit. Er zitten daar mannen die denken dat ze met mij praten. Ze fantaseren over mij en denken misschien dat we een relatie hebben. Het is zowel ziek als erg jammer voor de mannen dat ze op deze manier worden bedrogen.”
Consumenten overal ter wereld klaagden over sites uit het Aether-imperium. Hun ervaringen zijn vrijwel identiek, blijkt uit onderzoek van NRC. Ze klikten op een advertentie, kochten een product en zaten ineens vast aan een abonnement.
De toch al slechte betrekkingen tussen Rusland en Azerbeidzjan zijn verder verzuurd na invallen van de Russische veiligheidsdienst FSB bij Azerbeidzjanen in de Russische stad Jekaterinburg. Bij de actie kwamen twee verdachten om het leven en werden volgens lokale media ongeveer vijftig etnische Azerbeidzjanen opgepakt en verhoord. Het incident heeft de toorn gewekt van de Azerbeidzjaanse regering, die een onderzoek eist en Rusland beschuldigt van moord.
Aanleiding voor de invallen is volgens Russische media een gerechtelijk onderzoek naar zeker twee moorden en een poging tot moord, begaan tussen 2000 en 2011 in de stad in de Oeral. Afgelopen vrijdag deed de lokale FSB invallen in de woningen van ongeveer vijftien verdachten, onder wie zeker negen broers en neven uit één familie. De FSB-agenten gingen zo gewelddadig te werk, dat de twee broers en hoofdverdachten, Hoessein en Zijaddin Safarov, om het leven kwamen.
Hoewel de Russische autoriteiten en pro-Kremlin media stellen dat de twee aan „hartfalen” zijn gestorven, zeggen familieleden, de Azerbeidzjaanse autoriteiten en media dat hun dood het gevolg is van excessief politiegeweld. „Ze hebben mijn broers doodgemarteld”, verklaarde een familielid tegenover journalisten. Die lezing wordt gestaafd door het feit dat drie andere familieleden in het ziekenhuis belandden en de overige verdachten bij hun voorgeleiding in de rechtbank ernstig toegetakeld bleken.
De twee gedode broers runden een café in Jekaterinburg, waar zij zich volgens de autoriteiten bezighielden met criminele activiteiten. In 2001 zou een Azerbeidzjaanse zakenman in het café zijn vermoord. Op Telegram schreef het Russische OM, dat het „de activiteiten van een etnische criminele groep, die verdacht wordt van een aantal moorden en pogingen tot moord, heeft beëindigd.” Waarom de Russische autoriteiten bijna een kwart eeuw na de moord het onderzoek heropenden, is onduidelijk. In de Russische wet geldt voor moordzaken geen verjaringstermijn.
Zwaargewond in de rechtbank
Excessief politiegeweld door arrestatieteams is in Rusland eerder regel dan uitzondering, zeker als de zaak gelieerd is aan activiteiten van criminele organisaties, verdachten uit migrantengemeenschappen komen, of terrorisme als motief wordt gezien. Na een terroristische aanslag, vorig jaar op de Crocus City concertzaal in Moskou, werden enkele Centraal-Aziatische verdachten dusdanig mishandeld dat zij zwaargewond de rechtbank in moesten worden gedragen.
Lees ook
Waarom werd de bloedige aanslag in Moskou niet verijdeld, verklaringen van Kremlin wekken scepsis
Het lijkt erop dat de FSB zich dit keer heeft misrekend en zich de woede van het herkomstland van de slachtoffers op de hals heeft gehaald. Alle verdachten zijn van Azerbeidzjaanse afkomst, sommigen hebben Russisch staatsburgerschap. In een verklaring veroordeelde het Azerbeidzjaanse ministerie van Buitenlandse Zaken het incident in felle bewoordingen en veroordeelde het de „opzichtige, opzettelijke en buitengerechtelijke moorden” en het „geweld van Russische wetshandhavers tegen Azerbeidzjanen op basis van hun etnische achtergrond.” Maandag werden de lichamen van de broers Safarov overgebracht naar Bakoe.
Passagierstoestel neergehaald
Ondanks langjarige strategische samenwerking zijn de betrekkingen tussen Moskou en Bakoe de afgelopen maanden flink verzuurd. In januari dit jaar kwam het tot een fikse diplomatieke botsing nadat Rusland eind december een Azerbeidzjaans passagierstoestel uit de lucht had geschoten. Volgens Azerbeidzjaans onderzoek werd het toestel ter hoogte van de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny geraakt door een Russische raket, die was afgevuurd om een Oekraïense drone-aanval af te weren. Het toestel stortte in Kazachstan neer, 38 van de 67 inzittenden kwamen om.
Azerbeidzjan was woedend en eiste excuses en compensatie van de Russische regering. Drie dagen bleef het stil vanuit het Kremlin, toen ging de Russische president Vladimir Poetin door het stof en bood zijn excuses aan.
De relatie bleef verstoord; de Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev beschuldigde Rusland ervan de zaak te willen verdoezelen. In mei liet Aliyev verstek gaan bij de viering van Overwinningsdag op het Rode Plein in Moskou en beschuldigde Bakoe Rusland van een grootschalige cyberaanval.
Ook deze keer lijkt het er niet op dat Aliyev de zaak snel zal vergeten. Azerbeidzjan eist een onderzoek naar het geweld en de dood van de broers Safarov en ontbood zaterdag de Russische zaakgelastigde in Bakoe op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Daarnaast heeft Azerbeidzjan aangekondigd alle culturele evenementen van Rusland op te schorten en werd een gepland bezoek van de Russische vicepremier Aleksej Overtsjoek aan Bakoe afgelast. Azerbeidzjaanse media spreken onomwonden van „moord” op „onschuldige” burgers; de Azerbeidzjaanse staatstv zag een „herhaling van 1937”, het piekjaar van de Stalin-repressie.
‘Toedracht verduidelijken’
President Poetin heeft nog niet gereageerd op de verwijten, zijn woordvoerder Dmitri Peskov zei maandag dat Rusland het annuleren van evenementen door Azerbeidzjan betreurt. „Het is belangrijk dat wij de toedracht van de gebeurtenissen verduidelijken, die voor Azerbeidzjan reden vormen voor dergelijke stappen”, zei Peskov tegen persbureau TASS. Volgens Peskov is er geen telefoongesprek tussen Poetin en Aliyev gepland. Voor Aliyev biedt het conflict de gelegenheid te onderstrepen dat hij niet bang is voor Poetin. Maandag deden Azerbeidzjaanse autoriteiten een inval bij het kantoor van de Russische propagandazender Sputnik in Bakoe, meldden Azerbeidzjaanse media.
Terwijl de relatie tussen Poetin en Aliyev verslechtert, probeert de Oekraïense regering zijn betrekkingen met het steenrijke en militair sterke Azerbeidzjan te versterken. In mei bracht de Oekraïense minister van Buitenlandse Zakeneen bezoek aan Azerbeidzjan. Kort daarop zei Aliyev de territoriale integriteit en soevereiniteit van Oekraïne te steunen en de Azerbeidzjaanse regering gaf 1 miljoen dollar voor onderhoud aan het Oekraïense elektriciteitsnetwerk. Zoals gebruikelijk neemt Poetin de tijd om zijn reactie te bepalen. Maar als hij niet nog een bondgenoot wil verliezen, zal hij snel moeten handelen.
