Greenpeace moet honderden miljoenen dollars aan schadevergoeding betalen aan het Amerikaanse energiebedrijf Energy Transfer. Dat heeft de jury van een rechtbank in de Amerikaanse staat North-Dakota woensdag geoordeeld, melden internationale media, waaronder The New York Times en The Guardian.
De zaak draaide om de rol van Greenpeace in wat bekend staat als de ‘Standing Rock-protesten‘ van 2016 en 2017. Het ging om grootschalige demonstraties tegen de aanleg van een grote oliepijpleiding door Energy Transfer. De protesten verliepen grotendeels vreedzaam maar ontaardden op sommige momenten in vandalisme. Volgens Energy Transfer zou Greenpeace een sleutelrol hebben gespeeld in de kosten die het bedrijf heeft gemaakt rondom de protesten. De organisatie zou de demonstraties hebben „aangewakkerd” met een „misinformatie campagne”.
Greenpeace, die de rechtszaak tegenover onder andere The Guardian omschrijft als „een aanval op het recht op vreedzame demonstraties”, ontkent deze aantijgingen. „Ze doneerden spullen, zoals warme slaapzakken voor de activisten en gaven geld om actievoerders te trainen om geweldloos te demonstreren”, zei een jurist van Greenpeace International eerder tegen NRC.
‘Voortbestaan Greenpeace USA bedreigd’
Tijdens de rechtszaak was een groep observerende juristen aanwezig, bestaande uit prominente advocaten die zich zorgen maakten over onder andere de samenstelling van de jury. Uit onderzoek van The Guardian bleek eerder al dat een meerderheid van de jury banden had met de fossiele industrie. Greenpeace heeft tijdens de zittingen bezwaar proberen te maken tegen de samenstelling van de jury, uit angst dat deze niet onpartijdig zouden zijn.
Een van de observerende advocaten, Marty Garbus, zei tegen The Guardian dat dit „een van de meest belangrijke zaken in de Amerikaanse geschiedenis is” met mogelijk grote gevolgen voor de „demonstratievrijheid” in het land.
Wat precies de gevolgen voor Greenpeace zullen zijn, moet nog blijken. Volgens de jurist van Greenpeace International die NRC eerder sprak zou met de zaak „het voortbestaan” van de Amerikaanse tak van de milieuorganisatie op het spel komen te staan.
Deskundigen kwalificeerden de zaak als een Strategic Lawsuit Against Public Participation (SLAPP), een juridische procedure aangespannen door een private partij, tegen bijvoorbeeld journalisten, mensenrechtenverdedigers of (klimaat)activisten. Het doel van dit soort zaken is de aangeklaagden via slepende juridische procedures en met disproportionele financiële claims onder druk te zetten, te intimideren of zelfs het zwijgen op te leggen, zodat ze stoppen met hun activiteiten.
Lees ook
Opeens een stortvloed aan claims; journalisten en activisten krijgen vaker te maken met SLAPPs
Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) heeft een nieuwe voorzitter: Kirsty Coventry uit Zimbabwe. De oud-topzwemster werd donderdagmiddag verkozen tijdens het IOC-Congres in Griekenland. Coventry wordt met 41 jaar de jongste voorzitter, is de eerste vrouw en eerste persoon uit Afrika die de olympische beweging mag gaan aansturen. Ze wordt daarmee in een klap de invloedrijkste sportbestuurder in de wereld.
In een verrassende verkiezingsuitslag wist Coventry al in de eerste stemronde haar zes tegenkandidaten te verslaan. Toen duidelijk werd dat er direct na stemronde 1 een meerderheid was voor één van de kandidaten, laste het IOC-congres een korte pauze in. Daarna was het huidig IOC-voorzitter Thomas Bach die, met een tevreden gezichtsuitdrukking, een A4’tje omdraaide met Coventry’s naam.
Onder luid applaus hield Coventry geëmotioneerd een korte speech. „Ik had als jong meisje nooit verwacht dat ik hier ooit zou staan. Dit is een grote eer, en ook een herinnering aan mijn toewijding aan jullie allemaal”, zei ze tegen de aanwezigen in de zaal. „En nu hebben we werk te doen.”
Lees ook
‘Het is belangrijk dat sporters als Caster Semenya beter beschermd worden’
Als Coventry in juni als nieuwe IOC-voorzitter aantreedt, wachten haar grote dossiers: hoe om te gaan met agressor Rusland, met de Amerikaanse president Trump die de gastheer is van de volgende Olympische Spelen in 2028 in Los Angeles, met de toelatingseisen voor transgender- en intersekse sporters, en met de impact van klimaatverandering op de Olympische Zomer- en Winterspelen? Ook zal Coventry de olympische beweging (financieel) toekomstbestendig moeten maken en staat ze voor de uitdaging jongere generaties te blijven interesseren voor sport.
Protegé van Bach
In de aanloop naar de verkiezing hadden de zeven kandidaat-voorzitters maandenlang gelobbyd om hun mede-IOC-leden te overtuigen dat zij het meest geschikt waren om de olympische beweging te leiden. Tijdens de campagne leek zich een kopgroep van drie kandidaten te vormen: de Brit Sebastian Coe, dankzij zijn geweldige cv, de Spanjaard Juan Antonio Samaranch junior, dankzij zijn familienaam en goede netwerk, en Coventry. Zij had haar goede papieren vooral te danken had aan het feit dat Bach haar kandidatuur omarmde; omdat onder zijn 12-jarige voorzitterschap meer dan de helft van de huidige IOC-leden zijn benoemd, is zijn invloed nog altijd levensgroot.
Coventry had zelf een vrij kleurloze campagne. Voorafgaand aan de verkiezingsdag zei ze tegen NRC dat ze via één-op-één videogesprekken stevige gesprekken met veel IOC-leden had gevoerd. Maar ook zij zal niet verwacht hebben dat ze maar één stemronde nodig had om met al haar concurrenten af te rekenen. Juist omdat er geen uitgesproken favoriet was, in tegenstelling tot eerdere verkiezingen, werd er gerekend op een lange strijd waarin meerdere rondes en afvallers nodig waren voor er een nieuwe voorzitter werd verkozen.
Uniek als Afrikaanse vrouw
Haar verkiezing is meteen uniek vanwege haar geslacht en haar Afrikaanse afkomst, maar daar zei Covertry in gesprek met NRC weinig waarde aan te hechten: „Uit de vele discussies die ik met IOC-leden heb gevoerd, krijg ik niet de indruk dat sekse een bepalende rol speelt bij het stemgedrag. Ze gaan voor iemand aan wie ze het ambt toevertrouwen.”
Als voormalig zwemkampioen, met zeven olympische medailles waaronder twee gouden, zei ze te hopen met een sportersblik te kijken naar haar werkzaamheden als voorzitter. „Dat is niet onbelangrijk, want de olympische beweging is in de eerste plaats voor hen bedoeld.”
Nu zal moeten blijken of Coventry die woorden ook in de praktijk brengt. Onder voorzitter Bach kregen de IOC-leden en sporters steeds minder te zeggen over de manier waarop de olympische beweging wordt aangestuurd. Hen meer macht geven, was een belangrijk verkiezingsonderwerp waarmee onder meer de Brit Coe zich probeerde te onderscheiden. Coventry liet juist blijken het beleid van haar voortganger Bach te willen voortzetten.
Daarnaast viel Coventry op door haar standpunten op het gebied van gender- en diversiteitsbeleid. Zo zei ze in reactie op de uitspraak van Trump om visa-aanvragen van transgenders af te zullen wijzen dat de olympische beweging „een aantal fundamentele principes kent, waarover niet valt te onderhandelen”. Ook stelde ze quota voor om het aantal vrouwelijke bestuurders en trainers op de Olympische Spelen te vergroten.
In gesprek met NRC raakte Coventry geëmotioneerd toen het over intersekse sporters ging, omdat het haar goede vriendin, de atlete Caster Semenya betrof. Terwijl veel kandidaten zich uitspraken voor strengere regels die deze atleten zouden moeten uitsluiten, in hun ogen ter bescherming van de vrouwensport, zei Coventry dat het andersom zou moeten zijn. „Ik vraag me af of we genoeg doen om deze sporters te steunen en te beschermen. Ik vond het heel pijnlijk dat de wereldatletiekbond publiekelijk meedeelde wie of wat Caster is.”
Zelf is Coventry niet vrij van kritiek. Als minister van Sport in het kabinet van president Emmerson Mnangagwa, die op Amerikaanse en Europese sanctielijsten staat vanwege corruptie en mensenrechtenschendingen, werd haar verweten dat ze meewerkt aan een dictatoriaal regime. Volgens Coventry was de enige manier om daar verandering af te dwingen van binnenuit. Dat mag ze nu ook bij het IOC gaan doen.
VVD-leider Dilan Yesilgöz bracht een bezoek aan Oekraïne en dat heeft haar geraakt, zei ze dinsdag in een Kamerdebat over de Europese top van eind deze week. Ze had gesproken met „burgers, veteranen, de president, een winnaar van de Nobelprijs voor de vrede”. Ze heeft de „oorlog van dichtbij kunnen voelen, de verwoesting, het verdriet, de vastberadenheid van de Oekraïners”.
Het bezoek was goed getimed, want terwijl Yesilgöz handen schudde met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en hem bedankte voor zijn verzet tegen Rusland, lag de rechtse coalitie in Den Haag met premier Dick Schoof – en zichzelf – overhoop over de Europese herbewapening. Maar haar afwezigheid in de hofstad was toeval, bezworen haar woordvoerders. Zo’n trip is niet op korte termijn geregeld.
Toch kwam het de VVD bijzonder goed uit. De partij had niet duidelijker kunnen maken achter Oekraïne te staan en belang te hechten aan defensie. En Yesilgöz kwam naar voren als staatsvrouw, niet als leider van de derde partij van het land.
Sinds de Amerikaanse president Trump meer afstand van Oekraïne en Europa nam, is de Nederlandse politiek zich rap aan het herschikken. Niet langer is migratie het belangrijkste thema, maar defensie. En veiligheid associëren veel kiezers met de VVD; haar leden zijn ook niet verdeeld over de steun aan Oekraïne.
Lees ook
Ruzie in coalitie over 3,5 miljard voor Oekraïne: PVV en BBB voelen zich overvallen en willen nu uitleg van Schoof
PVV
Bij de PVV, de grootste electorale rivaal van de VVD, ligt dat anders. Van de PVV-kiezers is 41 procent vóór de Europese defensieplannen, 38 procent tegen. Bovendien gold Wilders jarenlang als een Rusland-sympathisant en tot een paar weken geleden als fan van Trump.
Ook BBB en NSC, die kritisch zijn over de Europese herbewapeningsplannen en bijbehorende gezamenlijke Europese leningen, zitten in een ongemakkelijke positie.
De VVD vaart niet op gevoel, maar op kiezersonderzoek en peilingen. Tot voor kort waren die niet gunstig. Een maand terug stonden de liberalen volgens opiniepeiler Ipsos I&O nog op twintig zetels, vier minder dan hun zetelaantal. Terwijl de PVV op 34 zetels stond.
Maar sinds defensie hét politieke onderwerp is, begint het te schuiven voor de VVD: in de nieuwe peilingen van Ipsos I&O is de partij met 5 zetels gestegen naar 25, de PVV is wegzakt naar 30. PVV’ers met onvrede over Wilders’ pro-Russische imago lopen weg naar de VVD, concluderen de onderzoekers.
PVV’ers met onvrede over Wilders’ pro-Russische imago lopen weg naar de VVD, concluderen de onderzoekers
Als die trend zich voortzet en de VVD de PVV in de peilingen inhaalt, dan pakt dat goed uit mocht het kabinet vallen, zeggen VVD’ers achter de schermen. Dan zit de partij eindelijk in de positie die ze al langer wil. Want dat de VVD moe is van het geruzie en de schandaaltjes in de coalitie, weet heel Den Haag.
De eerste maanden na het aantreden van het kabinet probeerde de VVD de PVV, met name minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie), weg te zetten als schreeuwlelijk, terwijl de liberalen zichzelf presenteerden als resultaatgericht en realistisch. Dat was een boodschap die kiezers niet registreerden of niet interessant vonden: de PVV bleef onverminderd hoog in de peilingen staan, de VVD klom niet.
Geopolitiek
Begin februari probeert de partij zich anders te onderscheiden: met een ‘agenda voor werkend Nederland’ wilde de VVD de middenklasse tot het centrale thema maken. Of dat werkte, bleef onduidelijk. En al snel daarna werd Den Haag overdonderd door Trumps onvoorspelbare invloed op de geopolitiek.
De VVD bleek de enige duidelijk pro-Europese factor in de coalitie, daar wordt ze – zo lijkt het nu – voor beloond. Volgens Ipsos I&O „waarderen kiezers de stabiliteit die de VVD uitstraalt in een verder rommelig kabinet”. Precies zoals bedoeld: Yesilgöz heeft het al weken over „volwassenheid”. Zíj is de adult in the room, de andere coalitiepartijen ruziën als kinderen, is het idee.
Daarbij grijpt de VVD defensie aan om de Voorjaarsnota-onderhandelingen op scherp te zetten. Maandag kondigde Yesilgöz aan dat ze de defensie-uitgaven wil verhogen van 2 naar 3,5 procent van het bbp. Kostprijs: een extra 15 miljard euro. Een dekking had Yesilgöz niet, de vraag is of de huidige, verdeelde coalitie deze wel kan vinden.
Oppositie
Maar hoe pro-Oekraïens en pro-defensie de VVD ook is, de partij blijft samenwerken met de PVV. Dat maakt haar kwetsbaar voor kritiek vanuit de oppositie. Volgens GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans heeft Yesilgöz zelf gekozen om „het paard van Troje de regering binnen te rijden”, zei hij dinsdag in het Kamerdebat. „Dat zorgt ervoor dat Nederland op dit vlak niet geloofwaardig is en in Brussel niet kan doen wat nodig is”, zei hij.
De trend lijkt: hoe instabieler het wereldtoneel, hoe groter het verlangen van kiezers naar het midden
D66-leider Rob Jetten zei: „Hoelang blijft Dilan Yesilgöz het land uitleveren aan Wilders en Van der Plas, met een veto op Europees- en veiligheidsbeleid? Terwijl nú daadkracht en leiderschap nodig zijn voor onze vrijheid en veiligheid.”
Harde woorden, maar ook Timmermans en Jetten weten dat ze de VVD waarschijnlijk nodig zullen hebben om een coalitie van middenpartijen te smeden, mocht het kabinet-Schoof ten val komen. Bij de vorige verkiezingen haalden GroenLinks-PvdA, D66 en VVD, samen met bijvoorbeeld het CDA, 63 zetels. Nu staan ze in de peilingen samen op zo’n 81 zetels.
Hoe instabieler het wereldtoneel, hoe groter het verlangen van kiezers naar het midden, dat lijkt de trend. Voor de VVD zou dat betekenen: er is ook nog een politiek leven ná de PVV.
Lees ook
Zijn het nou Eurobonds of niet, waar de Europese Commissie de defensieplannen mee wil financieren? En was de VVD daar niet tegen?
Hoe voorkomen duikende zeehonden dat ze verdrinken? Dat onderzochten mariene biologen van de Schotse University of St Andrews. De zeezoogdieren kunnen direct het zuurstofgehalte in hun bloed waarnemen, suggereren de resultaten die deze donderdag in Science verschenen.
En dat is best bijzonder, want de meeste zoogdieren, inclusief mensen, gebruiken vooral het CO2-gehalte als indicator voor de hoeveelheid zuurstof in hun bloed. Wanneer iemand zijn adem inhoudt – onder of boven water – neemt de hoeveelheid zuurstof in het bloed af en de hoeveelheid koolstofdioxide toe. Zodra het CO2-gehalte te hoog oploopt, registreren chemoreceptoren van cellen dat. Receptoren zijn eiwitten die gevoelig zijn voor chemische prikkels – CO2 in dit geval – in onder andere de halsslagaders. Die sturen daarop via de hersenen een signaal naar de ademhalingsspieren: ademhalen!
Normaal gesproken werkt dit mechanisme goed, maar voor duiken is de CO2-registratie niet onfeilbaar. Neem bijvoorbeeld freedivers, schrijven de onderzoekers: mensen die zonder duikuitrusting op een enkele ademteug minutenlang en tientallen meters diep duiken. Door bewust te hyperventileren voor een duik, kunnen ze het CO2-niveau in hun bloed omlaag brengen. Hierdoor stellen ze de ademprikkel uit, die ingegeven wordt door een hoge hoeveelheid CO2 in het bloed. Dat is handig om langer te kunnen duiken, maar het brengt wel het risico op bewusteloosheid en verdrinking met zich mee. De duiker merkt namelijk niet op tijd dat het zuurstofgehalte gevaarlijk laag is.
Alleen vertrouwen op het koolstofdioxidegehalte is dus niet genoeg, aldus de onderzoekers. Integendeel: de mariene biologen vermoedden dat zuurstof een belangrijkere rol speelt dan koolstofdioxide bij het duikgedrag van zeehonden.
Zes grijze zeehonden
Om dit te testen, bestudeerden ze zes jonge, in het wild gevangen, grijze zeehonden. De zeehonden zwommen zestig meter onder water in een basin van een ademhalingskamer naar een sprot-eetstation onder water en terug. Alleen in de kamer konden ze naar boven komen om adem te halen. De zeehonden konden zelf de duur en frequentie van hun duiken te bepalen. Tussen de duik-reeksen door veranderden de biologen de percentages O2 en CO2 in de kamer.
Wat bleek? De zeehonden pasten hun duikgedrag aan aan de hoeveelheid ingeademde zuurstof, maar niet aan het gehalte koolstofdioxide. Met meer zuurstof beschikbaar dan in normale omgevingslucht doken de zeehonden langer, met minder korter. Maar zelfs een CO2-gehalte dat tweehonderd keer hoger was dan normaal, had geen invloed op de duur van de duik. Dat is een indicatie dat de zeehonden direct de hoeveelheid zuurstof in hun bloed kunnen waarnemen in plaats van afgaan op het CO2-gehalte. Het onderzoek toont dit mechanisme alleen voor grijze zeehonden, benadrukken de onderzoekers. Toch vermoeden ze dat eenzelfde soort O2-waarneming ook bij andere soorten voorkomt. Dat is een belangrijke evolutionaire aanpassing om verdrinking te voorkomen voor de freedivende zeedieren, aldus de biologen.
