Op het eerste gezicht lijkt het een sympathiek onderzoek. De Deense wetenschappers van de Universiteit van Kopenhagen en de Novo Nordisk Foundation willen in een tweejarig project op zoek naar een alternatieve definitie voor (ultra)bewerkt voedsel. Een nieuw classificatiesysteem zou consumenten kunnen helpen gezondere keuzes te maken. Bovendien zou het huidige systeem gebreken vertonen en aan verandering toe zijn.
Maar het onderzoek dreigt juist de publieke gezondheid te ondermijnen, schrijven meer dan negentig onafhankelijke voedingswetenschappers in een open brief. Het oorspronkelijke systeem, genaamd Nova, is een standaard in de voedingswetenschap en populariseerde de term ‘ultrabewerkt voedsel’. Deze voedingsmiddelen worden industrieel samengesteld met diverse toegevoegde stoffen, en bevatten doorgaans meer vetten, suiker en zout, en minder voedingsstoffen dan onbewerkte producten. Nova wordt in tal van studies gebruikt om een verband te leggen tussen ultrabewerkt voedsel en gezondheidsproblemen als obesitas, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en psychische aandoeningen. Daarnaast wordt Nova door de Wereldgezondheidsorganisatie en de Verenigde Naties gehanteerd om de wereldwijde dieetkwaliteit te monitoren.
De Deense onderzoekers willen de nieuwe classificatie Nova 2.0 noemen. „Die naam suggereert ten onrechte dat hun classificatie een verbeterde versie is van Nova”, zegt voedingswetenschapper Jaap Seidell, die de brief ondertekende. De nieuwe classificatie zou de legitimiteit van het eerdere onderzoek kunnen ondermijnen, en twijfel zaaien.
Verwarring als doel
Volgens de bezorgde wetenschappers is verwarring juist het doel van het Deense project. Het lijkt op een poging om een systeem te promoten waar producenten van ultrabewerkt voedsel van profiteren, schrijven ze. „De Deense onderzoekers hebben warme banden met de farmaceutische- en voedingsindustrie”, zegt Seidell. „Het is alsof door de voedingsindustrie gesponsorde wetenschappers een Schijf van Vijf 2.0 zouden uitbrengen, zonder dat het Voedingscentrum of de Gezondheidsraad daarbij betrokken zijn.”
Het onderzoek wordt medegefinancierd door Novo Nordisk, de farmareus die dankzij de verkoop van afslank- en diabetesmedicijnen Wegovy en Ozempic onlangs tot het waardevolste bedrijf van Europa uitgroeide. Volgens de onderzoekers is het „uiterst problematisch” dat een bedrijf met financiële belangen in obesitas en diabetes het classificatiesysteem wil herdefiniëren.
De voedingsindustrie levert al langer kritiek op het Nova-systeem. Critici vinden de classificatie te simplistisch en arbitrair. Zo zou sojamelk evengoed in de categorie ‘ultrabewerkt’ vallen als gefrituurde snacks of cookie-dough ijs, terwijl deze producten qua voedingswaarden sterk verschillen. Belangenorganisaties pleiten al langer voor een nieuw systeem.
Het is onzeker of dit nieuwe systeem er gaat komen. In reactie op de open brief verwijderden de Deense onderzoekers alle verwijzingen naar Nova 2.0 en de term ‘ultrabewerkt voedsel’ van hun website. Het onderzoek wordt onder een andere naam voortgezet.
