Amsterdam is de nieuwe Europese koploper in cannabis- en mdma-gebruik. In de hoofdstad is het drugsgebruik vorig jaar flink gestegen, terwijl in Rotterdam het drugsgebruik juist daalde ten opzichte van 2023. In Amsterdam wordt ook de meeste ketamine gebruikt, Eindhoven staat hiermee op de tweede plaats.
Dat blijkt uit vergelijkend onderzoek naar drugsresten in rioolwater, dat woensdag is gepubliceerd door het Europees drugsagentschap EUDA. Vorig jaar voerden andere Europese steden deze lijsten aan. Toen werd in Antwerpen de meeste cocaïne, mdma en ketamine gebruikt en in Rotterdam de meeste cannabis.
De cijfers zijn gebaseerd op monsters uit rioolwaterzuiveringen die in het voorjaar van 2024 een week lang zijn genomen. Er deden 128 Europese steden in 26 verschillende landen aan mee. Van zes drugs – amfetamine (speed), cannabis, cocaïne, ketamine, mdma (de werkzame stof in xtc) en methamfetamine (crystal meth) – is vervolgens de concentratie in het afvalwater per duizend inwoners berekend. Zo kunnen steden van verschillende bevolkingsomvang met elkaar vergeleken worden.
Aan het onderzoek deden dit jaar zes Nederlandse steden mee: Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Eindhoven, Groningen en Zwolle. Leeuwarden, dat vorig jaar opviel vanwege de hoge concentraties van cocaïne, speed en cannabis in het rioolwater, ontbrak dit jaar. Deelname aan het onderzoek kan alleen als gemeenten zelf metingen aanvragen bij het wateronderzoeksinstituut KWR en toestemming geven om de resultaten te delen met het EUDA.
De metingen in Eindhoven zijn niet compleet, vanwege drugsdumpingen waren de concentraties mdma en meth niet alleen afkomstig van drugsgebruikers maar dus ook van drugsafval.
Cannabisgebruik
In veel Europese steden is het gebruik van stimulerende middelen zoals mdma, cocaïne en speed opnieuw toegenomen, rapporteert het EUDA. Amsterdam steekt met kop en schouders boven de andere steden uit wat betreft mdma-gebruik: de gemeten concentraties zijn twee keer zo hoog als in de nummers twee en drie (Antwerpen en Rotterdam). Utrecht en Groningen staan ook in de top-5.
Het gebruik van cannabis nam in 2024 over het algemeen juist iets af in Europa. Maar niet in Amsterdam, daar zijn de concentraties cannabis in het rioolwater zelfs 60 procent hoger dan in 2023. Dat is opvallend, zegt Thomas ter Laak, die als onderzoeker namens het KWR betrokken was bij de rioolwatermetingen. „Een drug als mdma wordt vooral recreatief gebruikt, waardoor de steekproef kan leiden tot grotere variatie tussen verschillende jaren. Maar bij cannabis verwacht je dat eigenlijk niet, dat wordt door veel mensen dagelijks gebruikt.”
Na Amsterdam is Groningen de tweede Europese stad wat betreft cannabisgebruik; omdat de stad vorig jaar niet meedeed aan het onderzoek is het onduidelijk of dit een stijging is.
De verschillen tussen deze twee steden zijn overigens ook niet zo groot dat er een duidelijke nummer één of twee is, zegt Ter Laak. „We meten ook wel langer dan één week in een stad en dan zien we dat metingen van verschillende weken 10 tot 20 procent van elkaar kunnen verschillen.” De metingen zijn vooral geschikt om trends over een langere periode te ontwaren.
Ook doordeweeks ketamine
Waar het gebruik van cocaïne over het algemeen is toegenomen in Europa, geldt dat niet voor de Nederlandse steden. In Rotterdam en Utrecht werden zelfs iets lagere concentraties gevonden dan in 2023. De concentraties ketamine zijn voor het eerst voor alle deelnemende Nederlandse steden gepubliceerd, en meteen staan twee Nederlandse steden bovenaan de lijst: Amsterdam en Eindhoven.
Aan de ketaminecijfers valt Trimbos-onderzoeker Laura Smit-Rigter op dat de concentraties ketamine geen piek in het weekend laten zien, zoals bij mdma wel het geval is. „Dat zou erop kunnen wijzen dat het ook op thuisfeestjes doordeweeks wordt geconsumeerd”, zegt Smit-Rigter. Ook het gebruik van crystal meth in Amsterdam houdt ze in de gaten. Die concentratie is ten opzichte van de Tsjechische steden die de top domineren nog relatief laag. „Maar we zien wel een duidelijke stijgende trend de afgelopen jaren. Ik verwacht dat er een kleine groep is die dit gebruikt, maar wel met hogere frequentie.”
Onderling zijn er grote verschillen in drugsgebruik tussen de Nederlandse steden. Zo wordt in Zwolle relatief veel speed gebruikt. Om dit soort lokale patronen te kunnen verklaren doet het Trimbos aanvullend onderzoek. „De rioolwatermetingen geven een beeld van de totale consumptie van drugs”, zegt Smit-Rigter. „Voor een completer beeld over de gebruiker doen we onderzoek op basis van vragenlijsten, het residu van gevonden spuiten en onze testservice voor drugs. Ik ben benieuwd of we daar dit jaar dezelfde trends zullen zien.”
Dit verhaal kwam tot stand in samenwerking met het Europese Urban Journalism Network.
