Archeologen vinden een Romeinse houten penis ‘met gebruikssporen’

De fallus is 16 centimeter lang en heeft aan de basis een diameter van 44 millimeter. Hij is bijna tweeduizend jaar oud en van hout. Wellicht is hij daardoor gekrompen, maar vaststaat dat deze penis intensief gebruikt is in de Romeinse nederzetting Vindolanda, in het noorden van Engeland. Daar was hij in 1992 gevonden in een greppel, en door archeologen in een doos gedaan met het label ‘naaigereedschap’ (daring tool). Nieuw onderzoek dat maandag werd gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Antiquity toont echter aan dat het een fallus is die voor rituele én praktische doeleinden kan zijn gebruikt.

De fallus, een object in de vorm van een erecte penis, was alomtegenwoordig in de Romeinse wereld. Er zijn afbeeldingen gevonden op mozaïeken, maar het was vooral een voorwerp dat mensen bij zich droegen, vaak aan een hanger om de nek, om geluk te brengen. Deze fallussen zijn van steen, en om die reden in redelijk grote hoeveelheden bewaard gebleven. Een houten fallus is nog nooit gevonden, omdat hout, net als ander organisch materiaal, makkelijk vergaat. In de zuurstofarme grond bij Vindolanda hebben archeologen echter al tweeduizend houten gebruiksvoorwerpen gevonden, waaronder dus ook ’s werelds oudste houten fallus.

Kwade geesten

Dat het hier niet om een stuk gereedschap gaat dat gebruikt werd bij het stoppen van gaten in kleding, blijkt wel uit het feit dat er een duidelijke eikel zichtbaar is die met een inkeping is afgescheiden van de rest van het instrument. De auteurs van artikel in Antiquity komen tot drie mogelijke manieren waarop de fallus gebruikt kan zijn.

Ten eerste zou het een object kunnen zijn dat in de buurt van een deur in de muur geplaatst was, desgewenst om over te wrijven. De fallus moest zo geluk brengen en kwade geesten buiten houden. Daarnaast is het mogelijk dat de houten penis gebruikt is al vijzel. Dan zou de gebruiker de eikel in de hand hebben gehad en met de brede basis in een mortier materie hebben fijngemalen.

De derde optie is dat vorm en functie samenvallen en dat hier om een dildo gaat. Naast de basis is vooral de vier centimeter rond de eikel door veelvuldig gebruik glad geworden. De auteurs schrijven daarom dat als de Vindolanda-fallus inderdaad seksgereedschap was, hij niet per se bij penetratie is gebruikt. „Handelingen zoals clitorale stimulatie passen beter bij de vorm en de geconstateerde slijtage.”

Ook een dildo kan overigens met een magische of symbolische betekenis geladen zijn, benadrukken de auteurs. Ze spreken daarom liever niet van ‘seksspeeltjes’, omdat deze Romeinse fallus ook gebruikt kan zijn „om machtsverschillen in stand te houden”.