Oorlogsschade, geldtekorten en aanhoudende sancties. De wederopbouw van Syrië is een gigantische klus

Posted on March 10, 2025 by admin

Na de val van het regime van Bashar al-Assad durven Syriërs weer te dromen van een nieuwe start en de wederopbouw van hun land. Maar makkelijk wordt dat niet. Grote delen van het land liggen in puin. Meer dan 90 procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Miljoenen mensen zitten zonder werk of zijn gevlucht naar het buitenland.

Als de huidige economische groei aanhoudt – de afgelopen vijf jaar gemiddeld 1,3 procent – bereikt Syrië pas in 2080 weer het bruto binnenlands product van vóór de oorlog. Dat liet de ontwikkelingsorganisatie van de Verenigde Naties UNDP vorige maand weten. Pogingen van het nieuwe regime om de Syrische economie aan te zwengelen, brengen tegelijk weer eigen problemen met zich mee.

Terwijl de wereld nog speculeert over wie de nieuwe Syrische leider Ahmed al-Sharaa nu precies is – democraat, autocraat of toch jihadist – ontpopt de voormalige rebellenleider zich tot pleitbezorger van de vrije markt. „Het socialistische systeem kent veel nadelen”, zei Al-Sharaa onlangs in een interview met de Syrische televisie. Zijn regering begint in ieder geval met de privatisering van de vele staatsbedrijven uit het tijdperk-Assad. Het doel is buitenlandse investeringen aan te trekken. Die boodschap bracht ook de Syrische minister van Buitenlandse Zaken Asaad Hassan al-Shabani begin dit jaar op het World Economic Forum in Davos.

Strafmaatregelen

De liberalisering van de nationale economie gaat intussen niet zonder pijn. Duizenden ambtenaren zijn ontslagen, en brood is tien keer zo duur nu de staat het niet meer subsidieert. Wel zijn ingevoerde producten goedkoper geworden doordat de hoge importheffingen uit het Assad-tijdperk veelal geschrapt zijn. Daar staat tegenover dat lokale producenten die met zulke spullen moeten concurreren het moeilijker hebben gekregen.

Ook is het niet zo dat producten toegankelijker zijn geworden voor Syriërs. De prijs van importgoederen mag zijn gedaald, er is een nijpend tekort aan contant geld. Daarom mogen consumenten dagelijks niet meer dan 200.000 Syrische pond (circa 14 euro) in cash opnemen. Vooral in de dure ramadanmaand is dat lastig.

Enig soelaas kwam vorige maand uit Rusland in de vorm van een vliegtuiglading vers gedrukt geld. Weliswaar huisvest het land de gevluchte Assad, van wie het een goede bondgenoot was, maar Syrische ponden worden nog steeds in Rusland geproduceerd. En daarvan is ook het nieuwe Syrische regime afhankelijk. Analisten waarschuwen dat Rusland zich mogelijk ook voor de nieuwe machthebbers als bondgenoot kan opwerpen, nu het Westen blijft treuzelen met verlichting van de sancties die de Syrische economie nog steeds gijzelen.

Analisten waarschuwen dat Rusland zich als bondgenoot kan opwerpen

Ofschoon de Europese Unie vorige week begon met versoepeling van sancties tegen Syrische banken, energie- en transportbedrijven, is het Westen nog argwanend tegenover de nieuwe machthebbers. De sancties van de VS zijn nog nagenoeg intact. En van die Amerikaanse maatregelen, ooit bedoeld om het Assad-regime op de knieën te krijgen, heeft Syrië het meest last. Op grond van de zogeheten Caesar Act riskeert iedereen die zaken doet met Syrië strafmaatregelen. Zo kunnen bedrijven hun toegang tot de Amerikaanse markt verliezen – voor de meeste ondernemingen een stuk belangrijker dan de Syrische. En dus blijven buitenlandse investeerders weg, het nieuwe privatiseringsbeleid in Syrië ten spijt.

Drugseconomie

Vóór de oorlog kende Syrië een relatief diverse economie, die leunde op landbouw, industrie, olieproductie en toerisme. Vanaf 2011 raakte die ontwricht door oorlog en sancties. De familie Assad en de rest van de Syrische elite zochten daarop hun toevlucht tot productie en export van de synthetische drug captagon. Miljarden pillen uit tientallen Syrische drugslabs overspoelden de regio. Volgens de Amerikaanse denktank The New lines Institute leverde dat de toenmalige machthebbers jaarlijks 2,4 miljard dollar op. Daarmee was het volgens de Wereldbank „de meest waardevolle sector binnen de Syrische economie”.

Het nieuwe regime is inmiddels druk bezig de drugsfabrieken en smokkelnetwerken op te rollen. Maar terugkeer naar het vooroorlogse economische model gaat niet zomaar, al zouden de sancties snel verdwijnen en buitenlandse investeerders over de brug komen. Dertien jaar burgeroorlog heeft Syrië ook moeilijk bestuurbaar gemaakt. Verscheidene delen van het land waren in handen van verschillende strijdgroepen, met elk hun eigen economisch model, regels en ambtenaren. Het is aan de nieuwe regering om er een geheel van te smeden.

Daarvoor zal ze bovenal tot een akkoord moeten komen met de Koerdische strijdgroepen die het voor het zeggen hebben in het noordoosten. In dat gebied, dat meer dan een kwart van Syrië beslaat, bevinden zich vruchtbare landbouwgrond en het merendeel van de nationale olievelden. Onderhandelingen met de Koerden over samenvoeging van deze gebieden bij de rest van het land verlopen moeizaam.

Dat is een probleem voor Damascus. Het regime kan de olie goed gebruiken, zegt Mohamad Ahmad, econoom bij adviesbureau Karam Shaar Advisory. Tijdens de oorlog viel de productie ervan terug tot een tiende van wat het was. Assad moest daardoor olie laten leveren uit Iran.

Sommige media presenteren olie onterecht als een geneesmiddel tegen Syrië’s economische problemen, stelt Ahmad. Als Syrië zijn olie-infrastructuur herstelt, kan het weer zelfvoorzienend worden, aldus de econoom. Maar een grote olie-exporteur zal het land niet snel meer worden: „daar is de realiteit niet naar”.

Hoe Amalia en andere vrouwen in de Gouden Eeuw aan de touwtjes trokken

admin
March 10, 2025
0

Hun namen: Sophia, Amalia, Maria en Albertine. Hun banen: gemalin van de Nassau-stadhouders die Nederland in de Gouden Eeuw door woelige wateren moesten loodsen. Hun levens: niet altijd even makkelijk. Hun invloed op de vaderlandse geschiedenis: aanzienlijk.

De Republiek der Verenigde Nederlanden claimde tijdens de zeventiende eeuw een plekje op het wereldtoneel – en met succes. Een belangrijke rol in deze geschiedenis speelden de mannen uit de familie van Nassau, die als stadhouders de scepter zwaaiden over de provincies van de jonge staat. Hun positie was ongewoon: officieel was hun functie niet erfelijk, maar in de praktijk bleef de betrekking binnen de familie. Ze werden met argusogen in de gaten gehouden door de burger-politici in de statenvergaderingen.

Omdat de Nassau’s een semi-dynastieke positie bekleedden, was de rol van hun echtgenotes belangrijker dan gebruikelijk is in een republiek: zij moesten immers erfopvolgers produceren en hun familiebanden waren nuttig in het internationale diplomatieke verkeer. Lidewij Nissen, docent geschiedenis aan de Radboud Universiteit, promoveert deze dinsdag op het proefschrift Powerful Partners. The Female Consorts of the Nassau Stadtholders in the Seventeenth-Century Dutch Republic, waarin ze het leven van Sophia, Amalia, Maria en Albertine beschrijft.

Portret van Sophia Hedwig, de hertogin van Brunswijk-Wolfenbüttel.

Slechts 9 jaar oud

Sophia was 15 jaar oud toen ze in het huwelijk trad met met de 33-jarige Ernst Casimir, de stadhouder van Friesland. „Ze was een stevige tante, qua persoonlijkheid”, zegt Nissen. „Uit haar brieven krijg je het idee dat ze ook grappig was. Van de vier ben ik op haar misschien wel het meest gesteld.”

Amalia, meest invloedrijke vrouw uit Nissens dissertatie, was hofdame van een koningin die uit Duitsland naar Nederland moest vluchten. Daar trouwde ze, min of meer gedwongen door prins Maurits, met diens broer Frederik Hendrik – de man die voor de Republiek de Tachtigjarige Oorlog won. „Het werd al gauw duidelijk dat je niet om haar heen kon als je iets gedaan wilde krijgen in de Republiek. Amalia’s optreden drukte ook een stempel op wat de andere vrouwen – Maria was haar schoondochter, Albertine haar dochter – konden bereiken.”

Maria (Mary) Stuart was slechts 9 jaar oud toen zij het ja-woord gaf aan Amalia’s zoon Willem II (14). Nissen: „Zij was een koningsdochter – en van die status was ze zich zéér bewust. Haar leven verliep bijzonder turbulent: haar vader Karel I werd in 1649 onthoofd en Willem II pleegde in 1650 een mislukte staatsgreep en overleed later dat jaar aan de pokken. Maria’s eerste kind, de latere koning-stadhouder Willem III, werd een week na zijn dood geboren.”

Albertine tenslotte bracht de twee takken van de Nassau’s in de Republiek samen. Nissen: „Ze was een dochter van Amalia en trouwde met de zoon van Sophia. Ook háár man overleed toen hun kinderen nog jong waren, en ze heeft als regentes een belangrijke rol gespeeld tot haar zoon de functie van stadhouder van Friesland op zich kon nemen.”

Buitenlandse hoven

Het verhaal van de Republiek in de zeventiende eeuw zoals we dat kennen, is een verhaal van mannen, zegt Nissen, en een verhaal over regenten die in vergaderkamers bij elkaar komen en daar een burgerlijke politieke cultuur vormden. „Maar als je door de lens van deze vier gemalinnen naar de geschiedenis kijkt, ontdek je dat het niet alleen om mannen draaide én dat niet al het belangrijks in vergaderkamers gebeurde. Het hof rondom de stadhouder speelde ook een belangrijke rol – en binnen dat hof probeerden deze vrouwen hun invloed te laten gelden.”

Historici hebben al langer aandacht voor de rol die koninginnen en maîtresses speelden aan het hof van koningen als Lodewijk XIV, maar omdat het stadhouderschap pas laat in de zeventiende eeuw officieel erfelijk werd, is de Nederlandse geschiedenis minder door deze lens bestudeerd, zegt Nisssen. „En dat terwijl de gemalinnen zich eigenlijk met dezelfde zaken bezighielden als vrouwen aan buitenlandse hoven: ze bekommerden zich om de positie van hun kinderen en trachtten hun invloed in te zetten voor hun families.”

Portret van Albertine Agnes met haar drie kinderen.

De stadhoudersvrouwen moesten zich – net als de Nassau-mannen – wel aanpassen aan de politieke context waarbinnen ze opereerden, zegt Nissen. „Dat zie je goed bij de belangrijkste taak die zo’n gemalin had: het produceren van een opvolger. Dat betekende niet alleen het baren van een mannelijk kind, maar ook het opvoeden ervan. Daarin moest ze zich schikken naar wat de staatsinstellingen wilden met zo’n jongen: wie mocht ’m opvoeden, wat ging hij leren, waar ging hij studeren? Bij het beantwoorden van die vragen hadden de stadhoudersvrouwen minder te zeggen dan een koningin. Er stond voor hen ook meer op het spel als het misging.”

Nieuw leven

De vier vrouwen kregen allen te maken met de dood van hun echtgenoot. Het overlijden van de stadhouder zorgde niet alleen voor een politieke crisis in het leven van de gemalin, ontdekte Nissen. „Het gaf hen ook de kans om hun macht verder uit te breiden. Er begon een nieuw leven toen hun man er niet meer was. Zo machtig als een koningin werden ze nooit – omdat ze met hun lichaam niet de staat belichaamden, zoals dat in een monarchie het geval is.”

Portret van Maria Stuart, de weduwe van stadhouder Willem II.

De ‘biologische levenscyclus’, zoals Nissen het in haar proefschrift noemt, speelde een belangrijke rol in het leven van Sophia, Amalia, Maria en Albertine. „Als ze in verwachting waren, werd hun bewegingsruimte veel beperkter. Een goed voorbeeld daarvan zie je bij Maria Stuart, die hoogzwanger was toen haar man Willem aan de pokken leed. Zij had geen toegang meer tot hem, maar haar schoonmoeder Amalia nog wel. In een dagboek van een hoveling las ik dat bijna iedereen aan het hof al wist dat Willem dood was, maar dat Maria daarvan nog niet op de hoogte was gesteld. Dat is natuurlijk heel pijnlijk.”

Dit waren de momenten dat Nissen haar vrouwen niet alleen zag als onderzoeksobject, maar ook als mens, zegt ze. „Je bent als historicus al snel geneigd om te denken: hoe gaan ze strategisch om met dat weduweschap, hoe gebruiken ze dat politiek? Neem een brief die Albertine Agnes aan raadpensionaris Johan de Witt schreef na het overlijden van haar echtgenoot Willem Frederik. Daarin heeft ze het over haar ‘overmatig met verdriet overstelpt gemoed’ en haar jonge zoontje. Mijn eerste idee was: ah, ze zet hier een bepaald discours neer. Maar ze was natuurlijk ook gewoon écht verdrietig om haar man en bezorgd om haar kind.”

Echtgenote, dochter, zus, moeder

Al met al moesten de vier stadhoudersgemalinnen een ingewikkelde balanceeract opvoeren, concludeert Nissen. „Ze waren politicus, wánt ze waren lid van een familie. Ze waren echtgenote, dochter, zus, moeder – en al die rollen tegelijk. En in deze rollen hadden ze verschillende politieke belangen. Het vergde veel inzicht om die goed tegen elkaar af te wegen. Dat hadden ze allemaal, de een wat meer dan de ander.”

Zelensky hoopt met een gedeeltelijk bestand de Amerikanen te bewegen tot hervatting van hun militaire steun

admin
March 10, 2025
0

De regering van president Volodymyr Zelensky wil gesprekken met vertegenwoordigers van de Amerikaanse president Trump deze week gebruiken om de stroom van Amerikaanse wapens en militaire inlichtingen richting Oekraïne weer op gang te brengen. Met een Oekraïens voorstel om tot een gedeeltelijk staakt-het-vuren te komen hoopt Zelensky de Amerikanen ervan overtuigen dat Oekraïne concessies wil doen om de oorlog met Rusland snel te beëindigen, zoals Washington eist.

Dinsdag spreekt het team van president Zelensky in de Saoedische stad Jeddah met vertegenwoordigers van Trump. Serhy Lesjtsjenko, een hoge adviseur van Zelensky, zei maandag voor de Oekraïense televisie dat Zelensky’s voorstel een staakt-het-vuren op de Zwarte Zee behelst, en een einde aan de wederzijdse drone- en raketaanvallen. Oekraïne en Rusland bestoken elkaar vrijwel dagelijks met tientallen projectielen, veelal gericht op de energiesector – de stroomvoorziening in Oekraïne en de olie-industrie in Rusland.

Het voorstel van Zelensky voorziet volgens Lesjtsjenko niet in een einde van de gevechten langs de frontlinies, omdat dat Moskou in de kaart zou spelen; het zou de Russen de gelegenheid geven de krijgsmacht te laten herstellen en nieuwe aanvallen te beramen.

Afhankelijk van de VS

Hoezeer Oekraïne afhankelijk is van Amerikaanse militaire steun en inlichtingen bleek de afgelopen dagen in de Russische regio Koersk, waar Russische en Noord-Koreaanse troepen kilometers aan grondgebied heroverden. Daarbij zou de omsingeling van duizenden Oekraïense soldaten dreigen.

Zondagavond zei Trump tegen verslaggevers dat de VS de inlichtingenstroom richting Oekraïne „bijna” heeft hervat, en dat hij positief is over de komende gesprekken met Kyiv. Of Trump daadwerkelijk opdracht geeft tot hervatting van het verstrekken van militaire inlichtingen zou afhangen van de houding van de Oekraïners tijdens de gesprekken in Jeddah.

De Amerikaanse gezant voor het Midden-Oosten, Steve Witkoff, een van de onderhandelaars in Jeddah, zei maandag tegen Fox News dat hij deze week „substantiële vooruitgang” verwacht in de gesprekken met Oekraïne. Ook zei Witkoff te hopen dat deze week de zogenoemde grondstoffendeal tussen de VS en Oekraïne wordt ondertekend.

Het bezoek dat Zelensky eind februari bracht aan het Witte Huis voor de ondertekening van die overeenkomst over de Amerikaanse rol bij de winning van zeldzame aardmetalen ontaardde in een knallende confrontatie. Die ruzie met Trump leidde enkele dagen later tot het intrekken van alle Amerikaanse wapen- en munitieleveranties aan Kyiv.

Oekraïne in het nauw

Als gevolg van een radicale Amerikaanse koerswijziging onder president Trump wordt Oekraïne steeds verder in het nauw gedreven in de oorlog tegen Rusland. Vorige week stopten de Amerikanen plotseling met het delen van militaire inlichtingen met Oekraïne. Dat gebeurde kort nadat Washington op last van Trump al even abrupt alle militaire hulp aan het belegerde land had ingetrokken. Onder president Biden waren de VS met afstand de belangrijkste wapenleverancier van Oekraïne.

Hoewel Oekraïne inmiddels veel wapens en munitie zelf produceert, zoals ruim een miljoen drones per jaar, is het land in de oorlog tegen Rusland grotendeels afhankelijk van kwalitatief hoogwaardige Amerikaanse wapens en inlichtingen.

De abrupte onderbreking van de Amerikaanse hulp was volgens militaire analisten de afgelopen dagen zichtbaar op het slagveld en in Oekraïense steden, waar vooral het elektriciteitsnetwerk werd bestookt met honderden Russische aanvalsdrones en raketten. In Koersk, waar de Oekraïners vorige zomer een verrassend offensief begonnen, rukten Russische eenheden, gesteund door Noord-Koreanen, razendsnel op.

Instorting van het front

Het verband tussen het stopzetten van de Amerikaanse inlichtingenstroom en de instorting van het Oekraïense front in Koersk is volgens het Institute for the Study of War (ISW) „opmerkelijk”, al blijft onduidelijk op welke manier de Russen precies voordeel haalden uit de Amerikaanse intrekking van de steun. De ondervoorzitter van de Russische Veiligheidsraad, Dmitry Medvedev, zei vorige week wel dat het de „voornaamste taak” van Rusland is „zoveel mogelijk schade op de grond” toe te brengen aan Oekraïne zolang de Amerikaanse wapenstop duurt.

Een Oekraïense militair lanceert op 19 december een drone op een positie bij de frontlinie in de buurt van de stad Toretsk, in de regio Donetsk.

Rond de diplomatieke bewegingen tussen Washington en Kyiv blijft één cruciale factor in nevelen gehuld: de plannen die president Poetin heeft met Oekraïne. Rusland, dat de grootschalige oorlog tegen zijn buurland in 2022 begon met een massale invasie, heeft zich de afgelopen jaren op geen enkele manier uitgelaten over plannen voor vrede.

Des te schrijnender is het volgens tal van militaire analisten dat Trump op diverse manieren druk uitoefent op Oekraïne om het land te dwingen tot een staakt-het-vuren, terwijl de Amerikaanse president het Kremlin volledig buiten schot houdt. In tegendeel: Trump wil de diplomatieke en economische banden met Rusland herstellen en legt de schuld van de oorlog bij Oekraïne.

Eisen van Trump en Poetin

De voorwaarden die Trump aan Kyiv stelt komen grotendeels overeen met die van Poetin: Oekraïne zou bezet grondgebied moeten afstaan aan Rusland, waaronder de Krim en een aanzienlijk deel van zijn oostelijke en zuidelijke regio’s, Oekraïne wordt de toegang tot de NAVO ontzegd en het land krijgt niet de Amerikaanse veiligheidsgaranties die noodzakelijk worden geacht om een eventueel bestand te handhaven.

Koersk als ‘onderpand’

In Koersk verslechterde de situatie voor de Oekraïense strijdkrachten de afgelopen dagen in hoog tempo. Oekraïne viel de Russische regio in augustus vorig jaar verrassend binnen, en bezette op het hoogtepunt een gebied ter grootte van ongeveer 1.300 vierkante kilometer. Kyiv zou de bezetting van Koersk willen gebruiken als ‘onderpand’ voor eventuele onderhandelingen met Moskou over een bestand.

Hoewel de Oekraïense bezetters lang stand hielden worden zij afgelopen maanden langzaam maar zeker verdreven uit Koersk, mede dankzij de hulp van meer dan tienduizend Noord-Koreaanse soldaten. Half februari was van dat bezette gebied nog zo’n 500 vierkante kilometer over – en sinds afgelopen weekeinde is daarvan een kleine 300 over.

De Russen lanceerden de afgelopen dagen vanuit verschillende richtingen tegenaanvallen in een kennelijke poging de aanvoerlijnen vanuit Oekraïne – en de vluchtroutes náár Oekraïne – af te snijden.

Leven
NIEUWS

Hoe weet ik bij wie mijn dochter speelt?

admin
March 10, 2025
0

Moeder: „Onze dochter (6) vraagt vaak als we haar ophalen van school of ze bij een klasgenootje mag spelen. Mijn partner zegt meteen dat het niet uitkomt als hij die ouders nog niet kent, maar ik vind dat moeilijker als ik kinderen en ouders tegenover me heb die dat allemaal heel leuk vinden. Het is al een paar keer gebeurd dat ik ‘ja’ zei en achteraf merkte dat ik die huishoudens niet zo fijn vind. Laatst was de moeder van een speelvriendinnetje boodschappen gaan doen, en had haar tienerzoon laten oppassen. De meisjes hadden volgens die moeder in de tussentijd de snoepkast geplunderd. Ik kwam er ook een keer achter dat het bij ouders thuis onveilig was, bijvoorbeeld door een dienblad gloeiend hete thee. Wat meespeelt is dat ik als kind buitenshuis door verschillende mannen ongepast behandeld ben. Hoe weet je aan wie je je kinderen meegeeft? Hoe bied ik weerstand aan de druk van mijn dochter op het schoolplein, wat kan ik daarover met haar afspreken?”

Naam en woonplaats zijn bij de redactie bekend. De rubriek Opgevoed is anoniem, omdat moeilijkheden in de opvoeding gevoelig liggen. Wilt u een dilemma in de opvoeding voorleggen? Stuur uw vraag of reacties naar [email protected]

Eerst bij u thuis

Marga Akkerman: „U hoeft niet bij elkaar thuis te zijn geweest om te weten of u uw dochter aan bepaalde ouders durft toevertrouwen. Als u uw kind geregeld zelf van school haalt, en daar met andere ouders praat, merkt u al met wie het klikt.

„Als u van de ouders een positief beeld hebt, laat uw dochter dan meegaan. Heeft u dat beeld niet, vraag het vriendinnetje mee naar uw huis. Zeg tegen uw dochter: ‘Ik ken haar ouders niet, dus ik heb liever dat ze bij ons speelt.’ Houd voet bij stuk als ze protesteert.

„Uw dochter lijkt nieuwsgierig naar wat er bij anderen thuis gebeurt. Die eigenschap helpt bij haar sociale ontwikkeling. Het is juist goed om te zien dat het in andere gezinnen anders gaat.

„Dat een ouder kind even oppast als de moeder van huis is, lijkt me geen probleem. Op kinderen van deze leeftijd hoef je niet meer voortdurend te letten. Als ze al spelend kattenkwaad uithalen, gebruiken ze hun creativiteit en hebben ze een hoop lol. Een mate van onveiligheid is er altijd, ook bij u thuis kunnen kinderen zich bezeren.”

Kennismaken met ouders

Tischa Neve: „Het is belangrijk dat u uw eigen vervelende ervaringen goed verwerkt, anders geeft u uw dochter onnodig gevoelens van wantrouwen en spanning mee. Het is voor haar juist verrijkend om buitenshuis te spelen, en zo de buitenwereld te leren kennen.

„Dat wil niet zeggen dat u haar zomaar hoeft mee te geven. Het is heel normaal om op die leeftijd eerst de ouders te leren kennen. Zeker in een grote stad waar je de ouders van de klasgenootjes mogelijk zelden tegenkomt. U kunt op het schoolplein rustig tegen de ouders zeggen: ‘Ik vind het fijn om elkaar eerst even te leren kennen. Komen jullie volgende week langs, we hebben een zwembadje in de tuin?’

„Als het niet de ouders zijn die komen ophalen, kunt u zeggen: ‘Ik vind het fijn als we altijd eerst even bij ons spelen.’

„Zolang uw kind het er leuk heeft, is het niet erg dat in andere huishoudens dingen anders gaan, bijvoorbeeld als er alleen maar gegamed wordt. Beperk de afspraken dan gewoon, en stuur thuis bij: ‘Jij hebt vandaag al zoveel schermtijd gehad dat we de iPad nu even uitlaten.’

„Laat het andere gezin in z’n waarde. Zeg tegen uw kind: ‘Zo doen zij de dingen, en dat is helemaal prima, maar wij doen de dingen net een beetje anders’.”

Marga Akkerman is niet-praktizerend klinisch jeugd- en kinderpsycholoog. Tischa Neve is kinderpsycholoog en opvoedkundige.

Reageren op dit artikel kan alleen met een abonnement.
Heeft u al een abonnement, log dan hieronder in.