Niemand weet precies wat de bedoeling is van Trumps hoge importheffingen. Maar wat nu: moeten landen niks doen of keihard terugslaan? Eén ding is in elk geval duidelijk voor economieredacteur Maarten Schinkel: de economische wereldorde zoals we die kenden is voorbij.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
Om kwart voor vier ’s nachts hoort Edgar Roozemaal (37) de bel meermaals gaan. Het zullen wel weer een paar „zatlappen” zijn, denkt de Arnhemmer die in de binnenstad woont. Pas als de hulpdiensten aanstalten maken om met een stormram de deur te forceren, komt hij door de herrie in actie, in de veronderstelling dat hij de nachtbrakers zal aantreffen. „Maar toen ik de deur opendeed, kwamen de brandweermannen en de rook al binnen.” Als hij eenmaal buiten is en langs de SoLow loopt, ziet hij dat deze feestwinkel waar de brand begonnen zou zijn, „in een grote vuurzee” is veranderd.
De oorzaak van de brand is nog niet bekend; bronnen melden aan De Gelderlander dat er „sterke aanwijzingen zijn” dat de brand aangestoken zou zijn. Zo zouden er, vlak voor de brand uitbrak, personen gezien zijn. De schade is enorm. Van circa 25 woningen en winkels, waaronder panden uit de achttiende en negentiende eeuw, weet de brandweer dat ze niet meer te gebruiken zijn. „We beginnen met slopen, maar we weten niet waar het eindigt”, laat de brandweer donderdag aan persbureau ANP weten. Rond twee uur ’s middags is de brand onder controle, maar het vuur is nog niet uit. Verder is er geen asbest vrijgekomen tijdens de brand.
Lees ook
Geen melding van vermisten bij grote brand in Arnhem, vermoedelijk geen slachtoffers
Samen met andere geëvacueerde bewoners meldt Roozemaal zich donderdagochtend eerst bij de nabijgelegen McDonald’s. Maar ook die plek blijkt te gevaarlijk. Ondertussen trappen hulpdiensten ook de deuren van andere woningen in, ziet Roozemaal. Donderdagmiddag zit hij samen met tachtig tot honderd Arnhemmers in de kantine van het stadskantoor. Voor hem op tafel ligt een tasje van de gemeente met verzorgingsproducten, zoals een tandenborstel. Rond het middaguur krijgen de bewoners van de huizen die niet zijn afgebrand, te horen dat ze pas in of na het weekend naar huis mogen.
Twee gedupeerden van de brand in de binnenstad van Arnhem, Harald Deenen (r) en Maxime Jacobs. Foto John van Hamond
Kitten
Maxime Jacobs (28) staat op de binnenplaats van het stadskantoor. Om haar heen staan verschillende cameraploegen en journalisten. Ze mogen niet naar binnen, om zo de slachtoffers rust te geven. Jacobs wil wel uitleggen wat er is gebeurd. Ze woont een huizenblok bij de SoLow vandaan. „Ik hoorde ‘politie, opendoen!’ en overal sirenes buiten.” Ze komt meteen in actie: schoenen aan, handtas mee. Het lukt haar om een kat mee te grijpen, maar haar kitten schiet uit schrik weg. Gelukkig lukt het haar later alsnog om ook de kitten mee te krijgen, zegt ze zichtbaar ontroerd. De katten zitten inmiddels veilig in een kooitje in de kantine.
De slachtoffers op het stadskantoor zoeken steun bij elkaar. Het helpt om stomme grappen te maken, zegt Jacobs. Het allerbelangrijkste is dat iedereen in leven is, zegt ze, maar ze zou het ook „zuur en kut” vinden als haar laptop het niet meer doet. „Mijn scriptie voor de studie toegepaste psychologie staat op mijn laptop en ik heb geen back-up.”
Ook Ilana ten Have (21) studeert nog. Ze woont in een studentenhuis iets verderop, twee blokken van de plek van de brand. Haar huisgenoot werd wakker van de rook en liep haar kamer in om het raam dicht te doen. „Ik zag een vurige bol, echt niet normaal, maar ik hoorde verder niks, dus ben maar weer gaan slapen.” Even later ontruimt de politie het studentenhuis, waarna Ten Have voor haar gevoel in een soort oorlogsgebied terecht kwam. „Een huisgenoot grapte nog dat we onze mooiste kleren aan moesten doen voor als het huis zou affikken.” De studenten krijgen de vraag van de hulpdiensten of ze buurtbewoners wakker kunnen bellen, maar ze hebben eigenlijk alleen het nummer van de buren, die al naar een hotel zijn gevlucht. „We gaan morgen op wintersport, maar we weten überhaupt niet of we onze spullen mogen ophalen. Al maak ik me vooral zorgen over een slaapplek voor vanavond.”
De brandweer aan het werk in de binnenstad van Arhem. Foto John van Hamond
Vliegtuig
In de buurt van het stadskantoor ligt de Lauwersgracht, een stadsmeer, waar drie brandweermannen water uitpompen voor de bluswerkzaamheden. „We pompen 4000 liter per minuut op”, zegt de jongste brandweerman, die nog niet eerder betrokken was bij „zo’n grote inzet”.
Sander Wind is projectleider van platform binnenstad Arnhem. Hij denkt al na over wat er moet gebeuren als alles straks is opgeruimd. „De panden zijn helemaal uitgebrand. Dus ik vrees dat de gevels gesloopt gaan worden. Maar het is ook een kans. Op andere plekken in de stad zijn ook echt heel mooie oude panden die opnieuw worden opgebouwd.”
Maar, zo geeft hij toe, snel zal het herbouwen niet gaan. Eerst moeten verzekeraars onderzoek doen. „Maar jaren? Dat gaan we niet toelaten. Alle betrokken partijen en de gemeente zitten op een lijn. Zelfs onze burgemeester heeft het eerste vliegtuig terug naar huis genomen, want die was met vakantie.”
De Arnhemse brandweer heeft geen meldingen ontvangen over vermisten of gewonden, en gaat er vooralsnog niet vanuit dat er dodelijke slachtoffers zijn gevallen bij de grootschalige brand in de binnenstad. Dat zei Albert-Jan van Maren van de Veiligheidsregio donderdagmiddag tijdens een speciaal ingelaste persconferentie in de raadszaal van Arnhem. Vermoedelijk zijn er wel huisdieren omgekomen bij de brand, die in de nacht van woensdag op donderdag uitbrak.
Inmiddels is de brand beperkt, maar nog altijd niet uitgedoofd. Volgens Van Maren gaat het om een complexe brand, omdat het gaat om oude panden die vertakt zijn met elkaar. De brandweer sloopt een deel van de panden om de laatste brandhaarden te doven, zij hij. Er zijn een aantal panden in de Jansstraat die de brandweer nog niet heeft kunnen betreden, dus kan nog niet volledig worden uitgesloten of daar slachtoffers zijn, al is er „geen aanleiding” volgens Van Maren om dat te denken. „Er waren geen gewonden tussen alle mensen die geëvacueerd zijn.”
‘Berichten over opzet serieus genomen’
Verder liet Van Maren bewoners weten dat er geen asbest is vrijgekomen en dat deeltjes van verbrande gebouwen „veilig” met zeep en water kunnen worden weggepoetst.
Politiechef van Arnhem Erik Bomhof vond het nog te vroeg om conclusies te trekken over mogelijke opzet. Hij sluit niks uit, zei hij, maar kan ook nog niks bevestigen. Volgens lokale media gaan er verhalen rond over personen die gesignaleerd zouden ten tijde van de uitbraak van de brand. „Alle berichten worden serieus genomen en er is een rechercheteam dat daarmee aan de slag gaat”, beloofde de politiechef. Omdat de afgebrande panden door instortingsgevaar nog niet betreden mogen worden, is sporenonderzoek niet mogelijk en is het nog „te vroeg” voor antwoorden.
‘Niet alle bewoners terug’
Locoburgemeester Cathelijne Bouwkamp (GroenLinks) spreekt van een zwarte dag voor Arnhem. „Verschillende woningen liggen in puin, bewoners moesten op stel en sprong hun woning verlaten. Ondernemers zagen hun zaak verloren gaan. Het verdriet is groot.”
Vanmiddag wordt er met de geëvacueerde bewoners van huizen die niet zijn afgebrand besproken wanneer ze kunnen terugkeren naar hun huizen. „Een aantal bewoners kunnen niet terug, een aantal wel”, zei de locoburgemeester daar over.
Sommige passagiers klagen erover: Air France, KLM en Transavia verlagen zich tot het niveau van de echte prijsvechters in de luchtvaart. Extra betalen voor het kiezen van een stoel, meenemen van handbagage of voor eten en drinken aan boord? Dat verwacht je van Ryanair, Wizz Air en easyJet. Niet van de luchtvaartmaatschappijen van de Frans-Nederlandse groep.
Voor Air France, KLM en Transavia zijn het vooral welkome inkomsten in onzekere tijden. Sterker, het is nieuw beleid bij de groep. Air France-KLM haalde in 2024 1,7 miljard euro aan omzet uit ‘aanvullende activiteiten’. Dat is bijna een kwart meer dan in 2023, meldde het concern donderdag bij de presentatie van de jaarcijfers.
Voor KLM moeten de betaalde broodjes, maar ook zaken als luxere stoelen en extra diensten voor vrachtaanbieders dit jaar nog 120 miljoen euro extra opbrengen. Dit maakt deel uit van het programma ‘Back on track’. KLM wil in 2025 zijn resultaat verbeteren met 450 miljoen euro, door extra inkomsten dus, door bezuinigingen en door het personeel (5 procent) efficiënter te laten werken. Zo moet de brutowinstmarge naar 6 tot 8 procent. Vorig jaar bleef KLM steken op 3,3 procent.
Havengelden
President-directeur Marjan Rintel van KLM noemde 2024 een „tegenvallend jaar” bij haar toelichting op de jaarcijfers. De luchtvaartmaatschappij was meer geld kwijt aan onderhoud van zijn vliegtuigen, salarissen en havengelden. Die laatste kostenpost kan dit jaar nog verder stijgen als Schiphol de tarieven voor het gebruik van de Amsterdamse luchthaven verhoogt met 41 procent. Die stijging noemde Air France-KLM-topman Ben Smith donderdag „belachelijk”. Voor 1 april doet de Autoriteit Consument & Markt (ACM) vermoedelijk uitspraak in een beroepsprocedure die Air France-KLM heeft aangespannen tegen de hogere havengelden.
Lucratieve routes
In 2024 vloog KLM nog niet op zijn maximale capaciteit, door een tekort aan piloten, vliegtuigen en onderdelen voor zijn vliegtuigen. Daarmee loopt de maatschappij inkomsten mis op onder meer de lucratieve routes naar Noord-Amerika. Concurrent IAG, moederbedrijf van British Airways en Iberia, haalt juist op trans-Atlantische routes hoge marges.
Air France-KLM zag zijn winst vorig jaar meer dan halveren, naar 489 miljoen euro. De omzet bedroeg 31,5 miljard euro. Dat was 5,3 procent meer dan in het jaar ervoor. KLM zette voor 12,7 miljard euro om (plus 5,4 procent) en behaalde een brutoresultaat van 416 miljoen, 234 miljoen minder dan het jaar ervoor. Air France zag zijn omzet 3,8 procent stijgen naar 19,2 miljard euro. Zowel de Nederlandse als de Franse luchtvaartmaatschappij zit met een marge van 3,3 procent respectievelijk 5,1 procent nog ver af van het doel voor de komende jaren. Dat ligt op 6 tot 8 procent.
Topman Smith was donderdag tijdens de presentatie van de cijfers vooral trots op het herstel van zijn bedrijf in het vierde kwartaal. Beleggers gaven hem gelijk. Air France-KLM was donderdag de sterkste stijger op de beurs in Amsterdam; het aandeel werd een kwart meer waard.
