Wat begon met een niet-pluis-gevoel bij een groep gynaecologen in Amsterdam UMC, werd dinsdag in een onderzoek samen met het Integraal Kankercentrum Nederland bevestigd: minder dan één op de zes jonge vrouwen met baarmoederhalskanker is gevaccineerd met het HPV-vaccin, dat beschermt tegen deze vorm van kanker. Dat blijkt uit de medische dossiers van 135 vrouwen die de diagnose kregen, allemaal geboren tussen 1993 en 2010.
Daarmee ligt hun vaccinatiegraad aanzienlijk lager dan in de héle populatie vrouwen uit diezelfde leeftijdsgroep. Van hen was 55 procent op hun veertiende volledig gevaccineerd tegen HPV.
Als puber kon ik me geen voorstelling maken van een potentieel gevaar tien of twintig jaar later
De studie legt een pijnlijke vraag bloot: beseften de vrouwen die al voor hun dertigste de diagnose baarmoederhalskanker kregen als puber dat een vaccin dat misschien had kunnen voorkomen? Uit een rondgang langs vrouwen die zo’n vijftien jaar geleden als eerste een oproep kregen voor dit vaccin – ze zijn nu rond de dertig – blijkt dat de keuze van toen om de prik niet te nemen hen inmiddels zorgen baart. Zeker nu verhalen rondgaan over leeftijdsgenoten met slecht nieuws. Dat overkomt per jaar zo’n vijftig vrouwen onder de dertig.
Zo maakte zangeres Emma Heesters deze winter bekend dat ze baarmoederhalskanker heeft en chemotherapie krijgt. Nu valt bij deze groep voor de eerste keer de uitnodiging op de mat voor het jaarlijkse uitstrijkje, om zo te screenen op een voorstadium van die kanker.
Onstuimig
De vaccinatiecampagne voor de HPV-prik begon in 2009 nogal onstuimig, omdat in de samenleving weinig bekend was over deze nieuwe prik. Alle meisjes tussen de dertien en zestien kregen een oproep voor het vaccin. Ze mochten zelf beslissen of ze dat wilden krijgen, onafhankelijk van de mening of overtuiging van hun ouders. De campagne viel ten prooi aan complottheorieën en angst voor bijwerkingen op de lange termijn. In het land waar de vaccinatiegraad voor het Rijksvaccinatieprogramma destijds ver boven de 90 procent lag, kwam in de eerste jaren slechts de helft van de meisjes de HPV-prik halen.
„Als puber kon ik me geen voorstelling maken van een potentieel gevaar tien of twintig jaar later”, zegt Nathalie Schram-Wesselink (28). Op haar dertiende ging ze met haar beste vriendin mee naar de vaccinatielocatie. Ter plekke twijfelde ze nog of ze niet toch mee zou doen met haar vriendin, maar ze hield voet bij stuk. „Er gingen complotverhalen rond, dat je juist kanker kreeg van die prik.”
Mijn zusje bleef zeggen: kanker is erg, maar kanker waartegen je iets had kunnen doen, is nog veel erger
Nu knaagt haar besluit. Sinds een paar jaar komt kanker meer voor in haar familie. „Dat was destijds niet zo, nu maakt het me ongerust. Met de kennis van nu had ik toen anders gekozen, maar sterfelijkheid is nog zo ver weg voor een kind.”
Ook Kaylee Plette (31) kan zichzelf wel voor haar hoofd slaan, zegt ze, dat ze niet is gegaan. „Ik zat in de klas met meiden van een jaar ouder. Zij kregen geen oproep en ik wel, dus trok ik de conclusie dat de prik niet nodig was.” Lange tijd dacht ze dat op latere leeftijd vaccineren geen zin meer had, omdat haar werd verteld dat je daarvoor nog niet seksueel actief moet zijn. „Nu blijkt dat helemaal niet te kloppen. Als ik dat had geweten, was ik eerder naar een herhaalcampagne gegaan.”
Lees ook
Vaccinatiegraad in Haagse wijken daalt verder, gemeente neemt maatregelen
Naalden
Onrustige cellen. Dat was tweeënhalf jaar geleden de uitslag van het uitstrijkje van Viola Prevoo (29). Ze ging naar de dokter vanwege buikklachten en nu wordt ieder halfjaar gecontroleerd of de cellen in haar baarmoeder zich niet verder ontwikkelen tot kanker.
„Ik was dertien toen ik de prikoproep kreeg”, vertelt ze . „Mijn moeder maakte de associatie met softenon, een antimisselijkheidsmiddel dat zwangere vrouwen in de jaren zestig slikten en dat bij baby’s misvormde ledematen veroorzaakte. En ik was bang voor naalden, dus dat waren genoeg redenen om er verder niet over na te denken en die prik niet te nemen”, zegt Prevoo.
Steeds blijven de dokters vragen of ze is ingeënt. Ze vindt het een pijnlijke vraag. „Want met de kennis van nu wilde ik dat ik dat gedaan had.” Behalve de angst voor naalden en een puberale drang zich af te zetten tegen haar vriendinnen die de prik wel namen, kan Prevoo eigenlijk geen goede reden verzinnen voor haar weigering. „De informatie was toen vooral gericht op ouders, maar het had mij geholpen als ze ons in de klas iets hadden verteld in begrijpelijke taal.”
Beter laat dan nooit, dacht Vera van der Laan (31) dinsdag. Ze deelde haar besluit gelijk op Instagram. „In de wachtkamer voor de vaccinatie HPV, die ik als puber heb overgeslagen”, een foto van het gele vaccinatieboekje op haar schoot. De reacties van leeftijdsgenoten stroomden binnen.
„Al een paar jaar werd ik met baarmoederhalskanker geconfronteerd, door verhalen van vrienden en in podcasts.” Maar tijdens herhaalcampagnes was ze steeds net te oud om de prik gratis te mogen krijgen.
„Nadat ik vorig jaar mijn eerste uitstrijkje moest maken, vertelde mijn huisarts dat vaccineren nog steeds zin heeft. Toen heb ik me toch maar over dat bedrag heen gezet en een afspraak gemaakt.” 175 euro is veel geld, vindt ze. „Maar mijn zusje, die het vaccin wel gelijk nam, bleef steeds zeggen: kanker is erg, maar kanker waartegen je iets had kunnen doen, is nog veel erger. Daar had ik niks tegenin te brengen.”
Lees ook
Oké, dan toch een vaccin – maar van harte gaat het niet
