Weigering over te gaan naar fase twee van Gaza-bestand en blokkade van hulp toont dat Israël zich niet committeert aan afspraken met Hamas

Gaan Arabische landen erin slagen Trumps etnische-zuiveringsplan voor Gaza af te wenden? Dinsdag houdt de Arabische Liga in de Egyptische hoofdstad Caïro een nood-top over Gaza. Met een gezamenlijk plan voor de wederopbouw van Gaza hopen zij een alternatief te formuleren waarbij de Palestijnen op hun land kunnen blijven.

In reactie op de uitspraken van de Amerikaanse president Donald Trump vorige maand – dat hij Gaza wil ombouwen tot „Rivièra van het Midden-Oosten” na verdrijving van de Palestijnse bevolking naar Arabische landen –  hebben de leiders van onder andere Egypte, Jordanië en Saoedi-Arabië gezegd achter de vestiging van een Palestijnse staat te blijven staan.

Trump dreigde ook Amerikaanse financiële steun voor Egypte en Jordanië – die zij ontvangen in ruil voor vredesverdragen met Israël – in te trekken als zij geen Palestijnen uit Gaza opnemen. Het resulteerde in een ongemakkelijk bezoek van de Jordaanse koning Abdullah aan het Witte Huis. Ook de Egyptische president Abdel Fattah al-Sisi zal het benauwd hebben gekregen. Sterker, volgens politiek analist Maged Mandour, auteur van het recent verschenen boek Egypt under El-Sisi. A Nation on the Edge, vormen Trumps uitspraken de „ernstigste bedreiging voor het Egyptische regime sinds Sisi in 2013 aan de macht kwam”.

De top in Caïro past in een historisch patroon

Maar de top in Caïro is ook een kans voor Egypte om „politieke legitimiteit te verkrijgen door zichzelf te presenteren als de voorvechter van Egyptische soevereiniteit en Palestijnse rechten”, vertelt Mandour telefonisch vanuit Zürich. „Het regime wil niet gezien worden als medeplichtig aan de onderdrukking van de Palestijnen. Er is een zeer sterk pro-Palestijns sentiment in Egypte, ook al is dat gevarieerd.” Op een persconferentie afgelopen weekend zei Badr Abdelatty, de Egyptische minister van Buitenlandse Zaken, dan ook opnieuw dat een Palestijnse staat de enige oplossing is voor de Palestijnse zaak.

Hoewel Egypte en andere Arabische landen zich officieel opwerpen als verdedigers van de nationale rechten van de Palestijnen, hebben zij in de praktijk niet veel kunnen betekenen voor Gaza, behalve afkeurende woorden over Israëls oorlogsvoering en die kenmerken heeft van genocide, en het sturen van hulpgoederen. Wat dat betreft past de top in Caïro in een historisch patroon, waarbij de Arabische betrokkenheid bij de Palestijnse zaak vooral gestuurd wordt door binnenlandse en geopolitieke overwegingen, over de hoofden van Palestijnen.

De uitkomsten van de top zullen hoe dan ook voorlopig bij plannen blijven. Nu het bestand tussen Israël en Hamas opnieuw dreigt te imploderen vanwege Israëls weigering over te gaan tot fase twee – waarin het zich volledig zou moeten terugtrekken uit Gaza –  is ook de naoorlogse planning van de wederopbouw van Gaza uit fase drie nog uit het zicht.

Plan voor wederopbouw

Hoewel de details nog onbekend zijn, staat vast dat het Arabische initiatief bestaat uit een plan voor de wederopbouw van Gaza. De onafhankelijke Egyptische nieuwswebsite Mada Masr schreef deze week, op basis van gesprekken met onder meer Egyptische functionarissen, dat Egyptische en Turkse bouwbedrijven een met name door de Golfstaten gefinancierde wederopbouw zouden moeten uitvoeren, terwijl de Palestijnse bevolking naar ‘veilige zones’ wordt gedelegeerd.

Het plan zou daarnaast behelzen dat Hamas niet langer Gaza bestuurt en, net als andere militante Palestijnse groepen in Gaza, de wapens overdraagt aan een Arabisch toezichtscomité. Zowel Saoedi-Arabië, de VAE als Egypte zien islamistische groeperingen als de Moslimbroederschap en Hamas als een bedreiging. In plaats daarvan zou er een bestuur komen van prominente Palestijnse families en voormalige leden van de Palestijnse Autoriteit, aldus Mada Masr, die onder meer de distributie van hulp en toekenning van reisvergunningen zou moeten overzien.

Hoe de wederopbouw volgens het Arabische plan precies zou worden gefinancierd, is niet bekend. Een onderzoeksgroep van de EU, de VN en de Wereldbank schatte onlangs dat voor de wederopbouw van Gaza bijna 51 miljard euro nodig zal zijn. Vanuit Egypte zal er geen geld komen, wel uit de Golfstaten. Egypte verkeert in een zware economische crisis en heeft diepe staatsschulden. Het land leunt niet alleen op Amerikaanse militaire steun (zo’n 1,3 miljard dollar per jaar), maar is ook afhankelijk van leningen van het IMF.

Ook de Golfstaten houden het regime van Sisi overeind. Zo investeerden de Verenigde Arabische Emiraten vorig jaar ruim 33 miljard euro in bouwprojecten aan de Egyptische noordkust. Het is nog maar de vraag of zij bijspringen als Trump daadwerkelijk besluit de financiële steun voor Egypte te blokkeren.

Voordelen voor Egypte

Volgens Mandour is het plan voor de wederopbouw van Gaza voor Egypte dan ook een manier „om snel geld te verdienen”. Het regime zal daarvan profiteren, omdat waarschijnlijk is dat (bouw)bedrijven in handen van het leger – dat een groot deel van de Egyptische economie in handen heeft – daarvoor worden ingezet. Het afgelopen jaar verdiende het Egyptische ‘reisbureau’ Hala, dat nauwe banden met de regering heeft, al miljoenen aan de vlucht van Palestijnen uit Gaza naar Egypte.

Een andere reden tot zorg voor Egypte is Israëls blijvende militaire aanwezigheid in de Philadelphi-corridor aan de grens van Gaza met Egypte, zoals Israël vorige week aankondigde. Maar volgens Mandour is de controle over de corridor van secundair belang vergeleken met de vrees voor Trumps voorstellen.

Die zorgen over Amerikaanse steun voor etnische zuivering door Israël zijn overigens niet nieuw. In oktober 2023, kort na het begin van Israëls aanvallen op Gaza, probeerde de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken Arabische landen, waaronder Egypte, ervan te overtuigen om Palestijnse vluchtelingen op te nemen. President Sisi heeft sindsdien steeds gezegd niet bij te willen dragen aan de verdrijving van Palestijnen en een herhaling van de Nakba uit 1948.

Volgens Mandour is het onwaarschijnlijk dat Trump nu wel succes heeft: de Egyptische regering zal nog eerder verdere economische instabiliteit riskeren, dan een bevolking die zich tegen hen keert vanwege medeplichtigheid aan etnische zuivering. „De belangrijkste obsessie van het regime in Egypte is het behoud van de macht. Het hele repressieve staatsapparaat is zo gestructureerd om het regime veilig te stellen tegenover het eigen volk.”

Delen

Mail de redactie

Op de zesde verdieping van een kantoortoren in Amsterdam-Zuidoost zit Epione, een centrum voor seksuele gezondheid dat ook abortusbehandelingen doet. Er hangt geen logo aan de gevel, er is geen bewegwijzering. Hier werkt Monique Opheij, ze is sinds 1997 abortusarts en werd in 2018 bestuurslid van het Nederlands Genootschap van Abortusartsen. In de bedrijfskantine op de begane grond beschrijft ze de zorgen die in haar beroepsgroep leven, nu de politiek zich opnieuw roert over abortus.

Deze dinsdag wordt in de Kamer gestemd over drie moties. Diederik van Dijk (SGP) verzoekt samen met Caroline van der Plas (BBB) en Mirjam Bikker (ChristenUnie) tot registratie van redenen voor abortussen. Op dit moment checkt een arts of het besluit „weloverwogen en vrijwillig” wordt genomen, maar de antwoorden worden niet geregistreerd.

Hetzelfde trio heeft ook een motie ingediend voor een onderzoek naar de gevolgen van het afschaffen van de verplichte bedenktijd van vijf dagen, in 2023. Een ander discussiepunt is aangedragen door Ria de Korte (NSC) en Bikker. Ze willen dat de Wet afbreking zwangerschap eerder dan gepland wordt geëvalueerd.

De moties worden onder meer ingegeven door het toegenomen aantal abortussen. Sinds 2012 schommelden die jaarlijks tussen de 30.000 en de 33.000, sinds 2022 stijgt dat aantal, tot 39.000 in 2023. Ook in andere Europese landen neemt het aantal toe.

De kleine christelijke of conservatieve groep van tegenstanders bepaalt het publieke gesprek

In een brief roept het Nederlands Genootschap van Abortusartsen Kamerleden, de maandag voorafgaand aan de stemming, op tegen de moties te stemmen. „We zien in andere landen hoe stap voor stap reproductieve rechten worden ingeperkt, vaak onder het mom van registratie en zogenaamd neutrale regelgeving”, schrijven de artsen. „Politici presenteren zichzelf als voorvechters van vrouwenrechten, terwijl zij gelijktijdig beleid voeren dat de toegang tot abortus bemoeilijkt.” Alleen al door het stellen van vragen wordt gemorreld aan het fundament van de abortuszorg, vinden ze.

Opheij is een van de veertig abortusartsen in Nederland. Ze voeren gesprekken met mensen die een zwangerschap willen afbreken, maken echo’s om de zwangerschap te bevestigen, adviseren over anticonceptie en voeren de abortus uit. Voorafgaand aan het gesprek heeft Opheij acht mensen behandeld. Ze maakt tijd om te praten over een ontwikkeling die veel oproept bij haar en anderen die in de abortuszorg werken.

Waardoor komt die stijging van abortussen?

„Het klinkt misschien raar, maar wij weten de oorzaak niet.”

Is het aantal mogelijk toegenomen door het verdwijnen van de verplichte bedenktijd van vijf dagen?

„We denken het niet. De stijgende lijn was al ingezet voordat die termijn eraf ging. In de praktijk zien we dat mensen het fijn vinden dat we ze niet eerst weer naar huis moeten sturen om na te denken. Ze hebben er allang goed over nagedacht voordat ze bij ons komen.

„Je kunt je ook afvragen: is het erg dat het aantal abortussen stijgt? Het is ook erg als iemand die een zwangerschap wil afbreken dat niet doet.”

Uit onderzoek van Rutgers blijkt dat 14 procent van de jonge vrouwen ‘natuurlijke anticonceptie’ gebruikt. Ze rekenen hun vruchtbare dagen uit. Kan de toename daarmee te maken hebben?

„We zien inderdaad dat mensen geen of natuurlijke anticonceptie gebruiken, maar we weten geen aantallen en we kunnen de stijging hier niet mee verklaren.”

In de abortuszorg is de laatste jaren de keuzevrijheid vergroot: de verplichte bedenktermijn van vijf dagen is afgeschaft en sinds dit jaar mag de huisarts ook een abortuspil verstrekken bij zwangerschappen tot negen weken. Eerder was dat voorbehouden aan abortusklinieken. Nu willen diverse politici dat de abortuszorg onder de loep wordt genomen.

„Een groot deel van de Nederlandse bevolking – zo’n 80 procent, blijkt uit allerlei onderzoeken – vindt dat het recht op abortus er moet zijn en moet blijven. Maar de kleine christelijke of conservatieve groep die ertegen is, bepaalt het publieke gesprek over dit onderwerp. Die groep probeert nu aan de stoelpoten te zagen, door nieuwe regeltjes te initiëren. We kregen vrijdag alweer nieuwe abortusgerelateerde Kamervragen binnen – het gaat maar door. Vandaar mijn boosheid en mijn verdriet. Uiteindelijk willen ze allemaal hetzelfde.”

Wat willen ze volgens u?

„Toch de rechten inperken. Deze partijen zijn gewoon tegen abortus, als ze straks de redenen weten voor de toename, gaan ze echt niet zeggen: oké, dan vinden wij abortus nu ook een goed idee. Bovendien is al heel veel bekend over de redenen. Er loopt al een groot onderzoek, nota bene in opdracht van de vorige staatssecretaris. Een deel daarvan is gepubliceerd in het rapport Dit is mijn verhaal. Daaruit blijkt dat meestal meerdere redenen spelen: intuïtie, gevoelens, een voltooid gezin, geen geld, geen relatie, geen huis, geen kinderwens. De vrouwen hebben vooral allemaal met elkaar gemeen dat ze niet zwanger willen zijn. En daar moeten we naar luisteren.

Wat is uw bezwaar tegen registreren?

„Wij vrezen dat dan rijtjes gaan circuleren van redenen. De angst is dat dat uiteindelijk leidt tot regels over wanneer een abortus wel en wanneer die niet mag.”

Zo’n onderzoek kan bijdragen aan stigmatisering en het recht op abortus ondermijnen, schreven maatschappelijke organisaties – waaronder Rutgers – vrijdag in een brief aan de Kamer.

„Vrouwen vrezen nu al dat ze een preek van ons krijgen, veroordeeld worden – laat staan als het verplicht is. Alleen al het verantwoorden, het verplicht noemen van een reden, ondermijnt mensen die een abortus willen. Overigens praten we nu ook al met iedereen over hun motieven als ze dat willen. Hoelang weet je het al? Heb je erover nagedacht? Is het jouw keuze? Weet je het zeker? Soms wordt gedaan of we een afhaalbalie zijn, maar we gaan altijd in gesprek. Zat vrouwen gaan zonder abortus naar huis.”

Soms worden we afgedaan als afhaalbalie, maar we gaan altijd in gesprek. Zat vrouwen gaan zonder abortus naar huis

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk zei in een gesprek met u op de radio dat het bij de toegenomen abortussen gaat om „tienduizenden jongetjes en meisjes die het zonlicht nooit zullen zien”.

„Dan gaat het over wat iets kan worden. Dat hij dat zo zei, vond ik heel storend, dat is framing. Feitelijk zijn het geen jongetjes en meisjes, en door het zo te noemen, suggereer je iets. Er zijn soms wel mensen die zwanger in een kliniek komen en dat zelf zo zien en noemen, dat mag, maar de meeste zeggen gewoon: ik ben drie dagen overtijd en ik wil niet zwanger zijn. Bijna 80 procent komt hier in de eerste acht weken.”

Weegt het perspectief van de zwangere en haar recht op zelfbeschikking voor u zwaarder?

„Wij werken volgens de wet en die stelt dat er een balans moet zijn tussen het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen aan de ene kant en de beschermwaardigheid van het ongeboren leven aan de andere kant. Wij zien hier de gehele persoon, die vrouw. Waarom zou een beginnend embryo meer rechten hebben dan degene die eromheen zit, die een heel leven heeft en een verhaal? Je kunt sinds de komst van de echo zien wat er zit, je kunt luisteren naar het hartje dat klopt. Maar de persoon die eromheen zit, is een bestaand persoon met een leven en rechten. Zij mag beslissen over haar eigen lijf en mag zelf nadenken over de beschermwaardigheid. Dat moeten we niet uit het oog verliezen.”

In diverse landen wordt het recht op abortus ingeperkt. Kan dat hier ook gebeuren?

„Vorig jaar stemde BBB nog tegen dezelfde motie die zij nu samen met de SGP indient. Als deze moties worden aangenomen, verandert er iets. Ik ben geen visionair, maar het lijkt alsof er elke keer iets opschuift in de hoofden van mensen. Dat baart me grote zorgen.”

Delen

Mail de redactie