Nederland zet opnieuw Russische diplomaten uit

Aan boord van een onderzoeksschip op de Noord-Atlantische Oceaan kreeg deze verslaggever een golf zeewater over zich heen. Koud en zout! Oceanografen weten dat dit gedeelte van de oceaan, de Atlantische, de zoutste is van alle vijf oceaanbekkens op de wereld. In de Noord-Atlantische Oceaan regent het weinig en is er veel verdamping – wat de oceaan relatief zout maakt. De Perzische Golf is relatief zout doordat er nauwelijks zoet water in stroomt uit rivieren. Zoutgehalte varieert ook met diepte: over het algemeen zinkt zout water naar beneden door de hoge dichtheid ervan. In de Noord-Atlantische Oceaan zorgen stromingen voor subtiele variaties.

Tegenstrijdige uitkomsten

Dat roept de vraag op of mensen eigenlijk het verschillen in zoutgehalte van zeewater kunnen proeven? Experimenten geven tegenstrijdige uitkomsten. Erik van Sebille, oceaanwetenschapper aan de Universiteit Utrecht, mailt naar het schip dat hij zeven jaar geleden voor zijn studenten twee karaffen water met twee concentraties zout had gemaakt: „Eén representatief voor de Atlantische Oceaan (ongeveer 37 gram keukenzout per liter water) en één voor de Stille Oceaan (ongeveer 35 gram per liter).” Vervolgens liet de oceanograaf 24 studenten de verschillende mengsels proeven. De studenten konden het verschil van 2 gram zout per liter niet proeven. Oceaanwater is te zout om zo’n klein verschil van 6 procent in zoutgehalte te kunnen onderscheiden, denkt Van Sebille.

Een herhaling van zo’n smaakproef aan boord van het onderzoeksschip – en dan met echt zeewater van verschillend zoutgehalte – leverde wel resultaat op. Op de proeflocatie midden op de Atlantische Oceaan verschilt het zoutgehalte met de diepte: op 1.300 meter is het het minst zout, op 500 het zoutst en op de bodem bijna even zout als op 500 meter. De verslaggever vulde flessen met oceaanwater van de drie dieptes en schonk dat vervolgens in wijnglazen voor een groep van zeven zeelieden en onderzoekers. Alle zeven proefden inderdaad dat het water uit 1.300 meter het minst zout was. Dat is gek, want het verschil in zoutgehalte was hier minder groot dan in de proef van Van Sebille.

Kunnen mensen nu wel of niet het verschil in zout proeven in oceaanwater? Reuk- en smaakwetenschapper Sanne Boesveldt van de Wageningen Universiteit mailt van niet. „Net als bij een zoete smaak proef je het pas als het verschil 10 tot 15 procent is, ongeacht de concentratie.” Het verschil in zoutconcentratie in de oceaanbekkens van 6 procent is voor mensen dus niet waar te nemen.

De relatie tussen zoutconcentratie en onze subjectieve waarneming ziet er volgens Boesveldt uit als een curve. Volgens smaakexpert Wender Bredie van de Universiteit van Kopenhagen bestaat er ook een „plateau in zoutsmaak”, waarbij de zoutconcentratie zó hoog is dat meer zout toevoegen niets meer uitmaakt. Het is dan te zout om nog verschil te proeven. „Maar, bij zeewater heb je dat plateau nog niet bereikt.” Hij denkt, net als Boesveldt, dat de verschillen in zoutgehaltes van de oceaan te klein zijn om ze te proeven.

Alg-achtige smaak

Waarom proefden de proefpersonen aan boord dan toch een verschil? Volgens Broesveldt kan dat te maken met een „effect dat dumping heet: als we een smaak niet goed kunnen thuisbrengen, dumpen we die waarneming in een andere smaak”. Water uit verschillende diepten smaakt anders: uit de diepzee proeft water meer metaalachtig, de minder diepe lagen hebben een alg-achtige smaak. Het zou dus kunnen dat proefpersonen sommige vreemde smaken associëren met zout.

<dmt-util-bar article="4868748" headline="Kun je proeven dat zeewater op de ene plek zouter is dan op de andere ?” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2024/10/09/kun-je-proeven-dat-zeewater-op-de-ene-plek-zouter-is-dan-op-de-andere-a4868748″>


Delen

Mail de redactie

De tentoonstelling zou eigenlijk Geo-engineering, design voor de planeet gaan heten, maar te weinig mensen kennen de term geo-engineering, dus uiteindelijk is dat deel weggelaten uit de titel. Conservator Tomas van den Heuvel zegt het terloops, voordat we de tentoonstellingsruimte in het Designmuseum in Den Bosch inlopen, maar het is veelzeggend. De term geo-engineering wordt de laatste jaren vooral gebruikt als aanduiding van technologieën die klimaatverandering tegen willen gaan. Ze zijn potentieel zeer ingrijpend, dat het publiek niet bekend genoeg is met de term is niet geruststellend. Een goed idee van het Design Museum om de technologieën voor te stellen en in perspectief te plaatsen.

Het ‘temmen’ van de aarde kent een lange geschiedenis, laat de tentoonstelling in de eerste sterke ‘hoofdstukken’ zien – de tentoonstelling is in zeven delen opgedeeld. Er is aandacht voor een voorstel uit 1932 om de Middellandse Zee droog te leggen met een dam tussen Europa en Afrika en dan ook meteen de Sahara te ‘vergroenen’, en voor een plan uit 1876 om de hele Waddenzee af te dammen en droog te leggen. Luchtfoto’s van rijstterrassen, een bruinkoolmijn en een garnalenkwekerij van Edward Burtynsky laten zien hoe menselijk ingrijpen al snel het land flink verandert. Een apart hoofdstuk is er over technologieën uit de Koude Oorlog om het weer te beïnvloeden.

De globale impact die technologieën ook in vroeger tijden hadden wordt verbeeld door voorwerpen – een olievat natuurlijk, maar ook door een botanische kist waarin planten dankzij een microklimaat maandenlang levend en wel onderweg konden zijn.

Gigantische turbine

De andere helft van de tentoonstelling gaat over moderne geo-engineering. De technologieën zijn op te delen in twee smaken: ze verwijderen CO₂ of ze houden zonnestraling tegen. Vooral van die eerste smaak wordt goed duidelijk wat het behelst. Pontificaal in de ruimte staat een gigantische turbine waarmee het bedrijf Climeworks CO₂ uit de lucht zuigt. Aan de muur een treurig stemmend beeld: een artist impression met een ‘bos’ van zwarte zuilen die ‘efficiënter’ doen wat bomen ook doen. Laten we het echt zo ver komen?

Het tegenhouden van zonnestraling wordt minder sterk verbeeld. Zulke technologie bestaat nog niet, dus er is niet veel om te laten zien. Dat is jammer want het is enorm controversieel, omdat als het wordt toegepast meteen wereldwijd impact heeft, het effect niet overál positief is en het onbestuurbaar lijkt. Die boodschap verdient meer nadruk.

Het laatste hoofdstuk is voor de vraag: is het wel nodig? Kunnen we ook toe naar een andere wereld, zonder geo-engineering? Charmant voorbeeld is het Lowtechmagazine, een site die zo min mogelijk data gebruikt want hij draait op één zonnepaneel, in België. Regent het lange tijd, dan is de site uit de lucht – dat is 5 procent van de tijd. Het werpt de vraag op: kan ik leven met technologie die ‘slechts’ 95 procent van de tijd beschikbaar is?

Bij de bezoekerswand die de tentoonstelling afsluit blijkt dat de meningen erg verdeeld zijn over of geo-engineering nu wel of niet een oplossing kan zijn. We hebben onszelf in de penarie gewerkt, dan kunnen we ons er toch ook weer uitwerken, is een van de opmerkingen aan de muur. Het verwoordt een groot deel van de kijk van ‘voorstanders’. De vraag wie er dan in actie moet komen is voor bezoekers duidelijk: bij ‘de politiek’ wemelt het van de stickers.

Delen

Mail de redactie