Britse diplomaten zullen tevreden zijn. Voorlopig komen er geen Amerikaanse importheffingen voor het Verenigd Koninkrijk. In plaats daarvan beginnen de twee landen nieuwe onderhandelingen over een handelsakkoord. De Amerikaanse president Donald Trump zwaaide met een hartelijke brief van koning Charles, een uitnodiging voor een „historisch staatsbezoek”. En Trump noemde Starmer „een harde onderhandelaar”, wat in zijn belevingswereld als compliment is bedoeld.
De Britse premier Keir Starmer (Labour) was donderdag op bezoek in Washington, als tweede Europese regeringsleider sinds Trump weer in het Witte Huis zit. Vooral op ‘binnenlandse’ onderwerpen haalde Starmer belangrijke toezeggingen binnen – wat de Europese defensiebelangen betreft was hij minder succesvol.
Net als de Franse president Emmanuel Macron bij zijn bezoek afgelopen maandag, had ook Starmer als prioriteit om afspraken over Amerikaanse veiligheidsgaranties te maken, om Rusland blijvend te kunnen afschrikken na een mogelijk vredesakkoord in Oekraïne. En weer, net als bij Macron, deed Trump geen harde toezeggingen over een Amerikaans „vangnet” na een staakt-het-vuren. Trump herhaalde wel dat de grondstoffendeal die de VS en Oekraïne vrijdag waarschijnlijk ondertekenen praktisch ook als veiligheidsgarantie zou werken, omdat die Amerikaanse aanwezigheid in Oekraïne tot gevolg zal hebben. „We gaan daar graven, graven, graven”, zei hij.
Goede onderlinge verhoudingen
De afgelopen maanden, ook in aanloop naar Trumps herverkiezing, bouwden Starmer en Trump een goede relatie op: ondanks hun grote onderlinge verschillen in ideologie, achtergrond en charisma. De één is onvoorspelbaar en vindt het internationaal recht onbelangrijk, de ander maakte juist carrière als degelijke mensenrechtenadvocaat en staat bekend als a bore, een saaierd. Voor elke regeringsleider neemt Starmer bij een eerste ontmoeting een standaard cadeautje mee: een gepersonaliseerd T-shirt van zijn favoriete voetbalclub Arsenal.
Beide leiders haalden donderdag uitgebreid de special relationship tussen de VS en het VK aan, de term die politici, diplomaten en media al sinds de Tweede Wereldoorlog gebruiken om de hechte band tussen de twee landen te omschrijven. De twee landen delen veel van hun geheime inlichtingen, net als kennis en technologie rond kernwapens. Tegelijk staat de wederkerigheid van die ‘bijzondere relatie’ vaak ter discussie, omdat de verhoudingen nooit echt in balans zijn geweest: de VS zijn veel machtiger en invloedrijker. En onder leiderschap van Trump is het belang van zo’n historische verbintenis al helemaal relatief.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128679835-5f50f9.jpg|https://images.nrc.nl/49hms1lRLz-WBrRlmldr3UXgTG4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128679835-5f50f9.jpg|https://images.nrc.nl/ZqsyQaCrDwoqTs_9ZMW9EdmMd2s=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128679835-5f50f9.jpg)
Maar donderdag was president Trump mild gestemd en noemde hij premier Starmer „een bijzondere man” en het VK „een prachtig land”. Misschien hielp mee dat Starmer die officiële uitnodiging voor een staatsbezoek op zak had. Koning Charles ontvangt Trump graag binnenkort op één van zijn landgoederen in Schotland, in de buurt van een van de twee golfterreinen die Donald Trump daar bezit. De premier legde het er dik bovenop: zo’n tweede staatsbezoek van een Amerikaanse president – Trump kwam ook in 2018 langs – „is nog nooit voorgekomen”. Koninklijke pracht en praal doen het vast goed bij Trump, moeten Starmer en zijn staf hebben gedacht.
Tegelijk moest de Britse premier oppassen niet te veel mee te gaan in Trumps retoriek en zijn vaak feitelijk onjuiste beweringen. De meeste Britten hebben geen positief beeld van Trump. „De regering hoopt een beetje dat de pestkop in de speeltuin haar niet opmerkt”, zei Ed Davey daar vorige week over, de leider van oppositiepartij de Liberaal-Democraten. „Ik heb er sympathie voor dat ze dat proberen, maar het gevaar is dat het niet werkt.” Volgens hem zou premier Starmer Trump juist meer weerwoord moeten bieden. Dat lukte donderdag matig. Zijn sterkste moment was toen de recente uithaal van vicepresident JD Vance naar Europa, over het beknotten de vrijheid van meningsuiting, ter sprake kwam. „Wij hebben al heel lang vrijheid van meningsuiting en daar zijn we trots op”, onderbrak hij Trump. Verder omzeilde Starmer de meeste lastige vragen van journalisten.
VK wil graag de leiding
Sinds bekend werd dat Trump met de Russische president Poetin had gebeld over vredesgesprekken voor Oekraïne, nu ruim twee weken geleden, neemt Starmer initiatieven om de Europese positie rond die onderhandelingen te versterken. De Britten zijn bereid militairen naar Oekraïne te sturen, kondigde de premier aan, en afgelopen dinsdag maakte hij bekend dat de Britse defensie-uitgaven de komende twee jaar stijgen naar 2,5 procent van het bruto binnenlands product. Hij werkt daarmee op twee sporen: aan de ene kant paait hij Trump ermee, aan de andere kant zijn het besluiten die er juist voor zorgen dat Europa minder afhankelijk wordt van de VS.
Starmer zei eerder dat hij voor het VK „een brugfunctie” voor zich ziet, een spil tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Dat herhaalde hij donderdag niet – en in het VK was er zeker ook kritiek op het nut van die ambitie. „Voor zover we weten heeft geen Europese regeringsleider een belletje van de Amerikaanse president geweigerd, om hem in plaats daarvan door te verwijzen naar Starmer”, schreef bijvoorbeeld het rechtse blad The Spectator.
Aan de andere kant vallen de belangen van het Verenigd Koninkrijk, de Europese Unie en Oekraïne nu zo overduidelijk samen dat samenwerken bijna vanzelf lijkt te gaan. Premier Starmer belde eerder deze week met de Franse president Macron om zijn ervaringen in het Witte Huis uit eerste hand te horen. En komende zondag ontvangt de premier in Londen de belangrijkste Europese regeringsleiders, de Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen en NAVO-baas Mark Rutte om verder te spreken over Oekraïne en Europese investeringen in defensie.
